گواتر یک توده یا تورم در قسمت جلوی گردن است که در اثر تورم غده تیروئید ایجاد می‌شود. تیروئید غده کوچکی در گردن شما است که هورمون می‌سازد، این غده درست زیر سیب گلوی شما وجود دارد. علامت اصلی این بیماری تورم جلوی گردن است که معمولا بدون درد ظاهر می‌شود، این تورم ممکن است گاهی اوقات فقط در یک طرف گردن ایجاد شود. در ادامه به بررسی علائم، علل ابتلا، پیشگیری و درمان این بیماری می‌پردازیم.
گواتر چیست؟
گواتر به شکل توده یا تورم در جلوی گردن ظاهر می‌شود که در نتیجه‌ی بزرگ شدن غده تیروئید انسان ایجاد می‌شود، در سراسر جهان شایع‌ترین علت بروز این اختلال (در بیش از ۹۰ درصد موارد)، کمبود ید در رژیم غذایی افراد می‌باشد. در ایالات متحده آمریکا که مصرف نمک‌های ید دار در رژیم غذایی بسیار معمول است، علت عمده‌ی ایجاد اختلال کارکرد غده تیروئید و ایجاد گواتر، ناشی از تولید بیش از حد، کمبود هورمون‌های تیروئید، گره‌های موجود در غده است.
غده تیروئید هورمون‌هایی ترشح می‌کند که به تنظیم عملکردهای بدن، از جمله متابولیسم، فرآیندی که غذا را به انرژی تبدیل می‌کند، کمک می‌کند. همچنین ضربان قلب، تنفس، هضم و خلق و خو را نیز تنظیم می‌کند.
وضعیتی که باعث افزایش اندازه تیروئید می‌شود، گواتر نامیده می‌شود. این عارضه ممکن است در هر فردی ایجاد شود، اما در زنان شایع‌تر است. گاهی اوقات، بر نحوه عملکرد تیروئید تاثیر می‌گذارد.
نحوه درمان تیروئید، به اندازه گواتر ایجاد شده، علائم و علت آن بستگی دارد، در مواردی که اختلال ایجاد شده علائم خاصی به همراه ندارد و قابل توجه نیست، معمولا نیازی به درمان نیست.
علائم بیماری گواتر چیست؟
علامت اولیه این بیماری، تورم قابل توجه در گردن است، علائم دیگر آن شامل موارد زیر است:
- گرفتگی صدا
- مشکل در بلع یا تنفس
- تنفس دشوار
- احساس سفتی در قسمت گلو
- سرفه کردن مکرر
- سرگیجه
چه چیزی باعث ایجاد گواتر می‌شود؟
کمبود ید عامل اصلی گواتر است، ید برای کمک به تیروئید برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است. وقتی ید کافی ندارید، تیروئید به شدت و سختی برای تولید هورمون‌های تیروئید کار می‌کند و باعث بزرگ‌تر شدن غده می‌شود.
گواتر کم‌کار چیست؟
یکی از شایع‌ترین اختلالات مطرح در بیماری‌های غدد و متابولیسم مربوط به اختلال غده‌ی تیروئید می‌باشد، این اختلال می‌تواند به صورت کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) و یا پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی) بروز پیدا کند. در ادامه به بررسی کم کاری تیروئید و گواتر کم کار می‌پردازیم.
گواتر کم‌کار، یکی از اختلال شایع تیروئیدی است، در این اختلال غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند، هورمون‌هایی که توسط این غده ترشح می‌شوند، از طریق جریان خون عبور می‌کنند و تقریبا بر هر قسمت از بدن، از قلب و مغز گرفته تا ماهیچه‌ها و پوست تاثیر می‌گذارند. اگر تیروئید هورمون کافی ترشح نکند، سوخت و ساز بدن کاهش می‌یابد، این بدان معناست که بدن انرژی کم‌تری تولید می‌کند و متابولیسم کندتر می‌شود.
علائم گواتر کم‌کار
- یبوست
- افسردگی
- تغییرات در چرخه قاعدگی
- خشکی و ریزش مو
- خشکی پوست
- خستگی
- کلسترول بالا
- حساسیت بیشتر به سرما
- صدای خشن
- درد مفاصل، سفتی و تورم
- اختلالات حافظه
- درد و سفتی عضلانی
- صورت پف کرده
- ضربان قلب آهسته
- تورم غده تیروئید
بیشتر بخوانید: کچلی یا ریزش مو و سریع ترین درمان آن در سال ۱۴۰۲
گواتر پرکار
گاهی این بیماری ممکن است ناشی از پرکاری تیروئید باشد، در برخی از موارد از جمله بیماری گریوز این حالت رخ می‌دهد. بیماری گریوز یک اختلال خود ایمنی می‌باشد که در طی روند بیماری سیستم ایمنی به تولید آنتی بادی علیه رسپتورهای تیروکسین (تترا یدوتیرونین) توسط غدد تیروئیدی شده و این تحریک بیش از حد باعث می‌شود غده‌ی تیروئید بزرگ شود.
در این صورت افراد دچار علائمی از جمله موارد زیر می‌شوند:
- افزایش تعداد ضربان قلب
- کاهش وزن
- تعریق بیش از حد
- افزایش اندازه غده تیروئید
- افزایش میزان تولید هورمون‌های تیروئید
- لرزش انگشتان دست
- ریزش مو
و … .
تشخیص گواتر
برای تشخیص گواتر، پزشک ممکن است گردن بیمار را لمس کند و از او بخواهد تا آب دهان خود را قورت دهد، روش‌های دیگر برای تشخیص گواتر عبارتند از:
- آزمایش Anti TPO:
مثبت بودن این فاکتور در آزمایش خون می‌تواند به تشخیص مشکلات تیروئید از جمله بیماری گواتر کمک کند.
- آزمایش هورمونی:
اندازه گیری سطوح هورمونی خاص در آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که آیا غده تیروئید بیمار به درستی کار می‌کند یا خیر.
- سونوگرافی:
این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا اندازه غده تیروئید بیمار را ببیند و تعیین کند که آیا غده تیروئید دارای گره‌های تیروئیدی هست یا خیر.
- اسکن تیروئید:
این تست تصویربرداری اطلاعاتی در مورد اندازه و عملکرد غده تیروئید ارائه می‌دهد.
- آزمایش آنتی بادی:
این آزمایش خون آنتی بادی‌های غیرطبیعی که در صورت داشتن استعداد ابتلا به بیماری خود ایمنی تیروئید تولید می‌شوند را اندازه گیری می‌کند.
- بیوپسی:
این روش شامل وارد کردن یک سوزن در غده تیروئید برای به دست آوردن نمونه بافت یا مایع است، سپس نمونه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود یا تحت آزمایش‌های دیگری قرار می‌گیرد.
- MRI یا سی تی اسکن:
اگر گواتر بسیار بزرگ شده باشد یا به قفسه سینه گسترش یافته باشد، ممکن است از این تست‌های تصویربرداری استفاده شود.
پیشگیری از بیماری گواتر
با افزایش دریافت ید می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید، در بزرگسالان مقدار این مکمل ۱۰۰ تا ۱۵۰ میکروگرم در روز است، اگر روزانه این میزان از ید را در رژیم غذایی خود جای دهید، احتمال بروز گواتر به طور چشم‌گیری کاهش می‌یابد.
دو روش برای افزایش دریافت روزانه ید وجود دارد، اولین روش، مصرف ید بیشتر در رژیم غذایی است که می‌توان آن را از نمک یددار و یا مواد غذایی حاوی ید مانند شیر، ماهی و تخم مرغ تامین کرد. روش دوم شامل مصرف داروها و مکمل‌های یددار است، به طور کلی استفاده از نمک یددار مقرون به صرفه‌ترین روش برای تامین ید مورد نیاز بدن است.
بیشتر بخوانید: مکمل ید و گواتر؛ ۵ کاربرد حیاتی ید و هر آنچه باید بدانیم
درمان بیماری گواتر
اگر این بیماری بر اثر کم‌کاری تیروئید رخ دهد، هورمون درمانی یکی از راه‌های برگرداندن تعادل به تیروئید و فروکش کردن تورم است. داروی لووتیروکسین یک داروی هورمونی است که ساختاری شبیه به هورمون‌های تیروئیدی دارد و از این طریق می‌توان کمبود آن را جبران کرد.
اما گاهی این بیماری می‌تواند به دلیل پرکاری تیروئید بروز کند، در چنین حالتی تجویز داروهای تعدیل کننده فعالیت تیروئید راهکار اصلی برای درمان این عارضه است. متی مازول یکی از رایج‌ترین داروهای مورد استفاده برای گواتر پرکار است، علاوه بر تجویز دارو، روش‌های دیگری مانند جراحی و پرتو درمانی نیز در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جراحی
یکی از سوالات رایجی که در مورد این عارضه پرسیده می‌شود این است که آیا برای درمان آن جراحی ضروری است؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که اولویت اول درمان این بیماری تجویز دارو و اصلاح رژیم غذایی برای بهبود عملکرد تیروئید است. در صورتی که این روش‌ها اثربخشی لازم را نداشته باشند عمل جراحی (تیروئیدکتومی جزئی یا کلی) انجام می‌شود، به این معنی که یا بخشی از غده و یا تمام آن برداشته می‌شود. معمولا عمل جراحی زمانی ضروری است که یکی از علائم زیر بروز کرده باشد:
- وجود ندول‌هایی که باعث پرکاری تیروئید شده‌اند.
- ظاهر شدن سلول‌های توموری در بافت تیروئید
- مشکل در تنفس یا بلعیدن غذا به دلیل بزرگی گواتر
بیشتر بدانید: سرطان تیرویید؛ ۶ مورد از مهم ترین نشانه های آن
سخن پایانی
این بیماری گاهی بر اثر کم‌کاری تیروئید پدید می‌آید، با توجه به عوارض گواتر کم‌کار یا پرکار و تاثیرات منفی ان بر کیفیت زندگی بهتر است در صورت بروز هرگونه علامت اولیه و اختلالات تیروئیدی مانند خستگی، کاهش وزن، خشکی پوست و خواب آلودگی، به متخصص غدد مراجعه کنید و مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.
برای اطلاعات بیشتر در مورد غذه تیروئید و بیماری گواتر، می‌توانید با بهترین مشاورین نیتروطب مشورت کنید و آنلاین مشاوره بگیرید، استفاده از خدمات مشاوره آنلاین نیتروطب باعث صرفه جویی در وقت و هزینه‌های پرداختی شما می‌شود.
