آتاکسیا وضعیتی است که حرکات ناشیانه و ناهماهنگ، به خاطر کنترل ضعیف عضلانی به وجود می‌آید. آتاکسی یا آتاکسیا امکان دارد سبب اختلال در راه رفتن، تعادل، هماهنگی حرکات بدن، حرف زدن و حرکات چشم گردد. این عارضه قادر است، اشاره به گروهی از بیماری‌ها یا نشانه‌ای از بیماریهای خاص داشته باشد. آتاکسیا یا اختلال تعادل به عنوان یک علامت یا نشانه یک بیماری مثل نشانه بیماری ام اس بسیار رایج است ولی به عنوان یک بیماری مستقل چندان رایج نبوده و معمولا تنها در صورت بیماریهای ژنتیکی خاص ایجاد می‌شود.
اگر می‌خواهید به صورت دقیق بدانید که اختلال در تعادل یا آتاکسیا چیست و به چه دلیلی به وجود می‌آید؟ علائم و راه‌های درمان آن کدامند؟ تا آخر این مقاله با ما همراه شوید.
بیماری آتاکسیا یا اختلال در تعادل چیست؟
نداشتن کنترل عضلانی یا هماهنگی حرکات ارادی (مثل برداشتن اجسام یا راه رفتن) باعث بروز آتاکسی می‌شوند.
آتاکسی به عنوان علائمی از بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای، ممکن است با تاثیر روی حرکات مختلف، باعث ایجاد اختلال در عمل بلع و مشکلاتی در حرکات چشم و گفتار گردد.
آسیب به مخچه یا بخشی از مغز اغلب از علائم آتاکسی مدوام میباشند، این بیماری کار کنترل ماهیچه‌ها را انجام می‌دهد. آتاکسی امکان دارد به دلیل بیماری‌ها و مشکلات مختلفی نظیر گروه خاصی از دارو‌ها، سکته، تومور، ام اس، تحلیل مغزی و مصرف الکل ظاهر شود.
بسته به نوع علت، آتاکسی را درمان می‌کنند. برای حفظ استقلال فردی بیمار، وسایل انطباقی مثل عصا‌ها یا واکر‌ها می‌توانند کمک کنند. همچنین تا حدود زیادی کار درمانی، گفتار درمانی، ایروبیک، انجام مرتب حرکات ورزش هوازی و فیزیوتراپی ممکن است کمک‌کننده باشند.
آتاکسیا چرا به وجود می‌آید؟
هماهنگی حرکت بدن بر عهده‌ی بخشی از مغز به نام مخچه است که در هنگام دستور مغز برای حرکت بخشی از بدن، نخاع سیگنال‌های الکتریکی را به اعصاب محیطی منتقل می‌کند و سپس با تحت تاثیر قرار دادن عضله، آن را برای حرکت تحریک می‌کند. اطلاعات موقعیت محیط موردنظر، (جایی که بدن در آن هنگام در آنجا قرار دارد) توسط اعصاب حساس مخچه جمع‌آوری می‌گردد.
بازگشت این سیگنال‌ها توسط همان اعصاب محیطی انجام می‌شوند، ولی مخچه این اطلاعات را از طریق راه‌های مختلف در نخاع دریافت می‌کند، همچنین ویستیبولار گوش داخلی و ورودی‌های بینایی چشم به هموار کردن حرکت در مسیر کمک می‌کنند؛ نقص هر یک از این اجزا امکان دارد باعث بروز آتاکسیا شود.
در بیشتر مواقع عوامل خارجی مثل عامل‌های ایجاد کننده افسردگی باعث ایجاد آتاکسیا می‌شوند. عوامل خارجی که باعث بروز آتاکسی می‌شوند، عبارتند از:
- دارو‌هایی مثل مواد مخدر یا سرخوش‌کننده
- دارو‌های ضد صرع
- مصرف اتانول
بیشتر بدانید: صرع؛ هر چیزی که باید در مورد بدانید| ۳ راه درمان آن
علائم بیماری اختلال در تعادل چیست؟
آتاکسی با گذشت زمان امکان دارد پیشرفت کند یا به طور کاملا ناگهانی آشکار شود. از جمله علائم اختلالات عصبی آتاکسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوشتن و یا بستن دکمه‌های لباس
- تغییر در نوع گفتار
- حرکات غیر ارادی رفت و برگشتی چشم‌ها یا دودوئَک (نیستاگموس)
- مشکل در انجام کار‌های روزمره مانند زمین خوردن، راه رفتن بدون ثبات و تمایل به زمین خوردن، بلع دشوار، هماهنگی ضعیف عضلانی
انواع آتاکسیا
انواع آتاکسیا عبارتند از:
- آتاکسیای مخچه
- آتاکسیای حسی
- آتاکسیای ویستیبولار
اختلالات و مشکلات دائمی و موقت مخچه، علت آتاکسیای مخچه میباشند. زمانی که ستون‌های پشتی نخاعی به درستی عمل نکنند، آتاکسی حسی به وجود می‌آید. آنها مسئول انتقال اطلاعات تجربی از بدن به مغز میباشند، آتاکسی حسی امکان دارد در اثر بروز مشکل در قسمت‌هایی از مغز که تفسیر اطلاعات را انجام می‌دهند، ظاهر شود.
عملکرد ناقص کانال‌های ویستیبولار و کاهش تعادل آتاکسی باعث بروز آتاکسی ویستیبولار می‌شوند.
بیشتر بخوانید: دلیریوم؛ عامل بی قراری در سالمندان و بیماران بستری
چگونه بیماری آتاکسی را تشخیص دهیم؟
زمانی که فرد مبتلا به آتاکسی باشد، در ابتدا پزشک به دنبال عامل بروز بیماری قابل درمان می‌گردد. پزشک علاوه بر معاینه عصبی و فیزیکی، مثلا بررسی بینایی، تعادل، شنوایی، حافظه و تمرکز، رفلکس‌ها و حفظ هماهنگی‌ها، احتمالا تست‌ها آزمایشگاهی هم انجام می‌دهد. از جمله تست‌های آزمایشگاهی برای تشخیص آتاکسی عبارتند از:
- پونکسیون نخاعی یا پونکسیون کمری:
در روش پونکسیون نخاعی برای برداشتن نمونه از مایع مغزی-نخاعی، سوزن‌هایی را به بخش پایینی کمر وارد می‌کنند. این مایع در اطراف مغز و نخاع به عنوان محافظ عمل می‌کند. بعد از نمونه برداری مایع مغز و نخاع را برای بررسی کامل‌تر به آزمایشگاه می‌فرستند.
- آزمایش ژنتیک:
آزمایش ژنتیک، برای بررسی ابتلای فرد و فرزندش به جهش ژنی عامل آتاکسی ارثی انجام می‌شود. برای انواع آتاکسی ارثی، تست‌های ژنی وجود دارند اما همه انواع آن را پوشش نمی‌دهند.
- مطالعات تصویر‌برداری:
برای تشخیص احتمالی آتاکسی می‌توانید سی تی اسکن یا ام آر آی انجام دهید. سی تی اسکن، چروک خوردگی‌های مخچه و دیگر ساختار‌های مغزی، عوامل قابل درمان مانند تومور خوش خیم یا لخته خون، که به مخچه فشار وارد می‌کند را در افراد مبتلا به آتاکسی نشان می‌دهد.
چگونه بیماری اختلال در تعادل (آتاکسیا) را درمان کنیم؟
بروز آتاکسی در مواردی که باعث برخی بیماریهای خود‌ایمنی و کمبود ویتامین‌ها می‌شود باید درمان شود. ولی در برخی مواقع موقتی نظیر الکل و مسمومیت امکان دارد به صورت خود به خود برطرف شود و نیاز به درمان جدی‌تری نباشد.
به علت دلایل و انواع مختلف آتاکسی تنها پزشک باید در مورد بهترین راه درمان آن نظر بدهد. پزشک با شناسایی دقیق بیماری و علت‌های به وجود آورنده اتاکسیا، اقدامات درمانی را انجام می‌دهد.
در بیماران مبتلا به آتاکسیا، دسترسی به دکتر ارتوپد آنلاین، به دلیل احتمال اختلال در هماهنگی حرکات بدن و شکستگی اندام‌ها، لازم و ضروری می‌باشد. همچنین استراحت کافی، عدم تماس با مواد شیمیایی خطرناک، بهبود تغدیه، دوری از استرس و درمان عفونت‌ها می‌تواند در پیشگیری و درمان این بیماری کمک کننده باشد.
بیشتر بخوانید: عوارض مصرف مشروبات الکلی در بدن
جمع بندی
آسیب به قسمتی از مغز و یا سایر بخش‌های سیستم عصبی که هماهنگی تعادل، گفتار و حرکات بدن را بر عهده دارند، در بیشتر مواقع باعث بروز آتاکسی یا آتاکسیا می‌شوند. آتاکسی در برخی موارد امکان دارد یک بیماری دائمی و طولانی مدت باشد که باعث اختلال عملکرد فرد شود و گاهی یک اختلال قابل درمان و موقت باشد.
برای کاهش علائم بیماری آتاکسی خدمات درمانی موثری وجود دارند. در افراد مبتلا به آتاکسیا، برای حفظ حداکثر استقلال و سازگاری با این بیماری، کاردرمانی یکی از درمان‌ها می‌باشد.
توصیه ما بر این است که در صورت مشاهده علائم این بیماری حتما به پزشک مراجعه کرده و به درمان این بیماری اقدام نمایید.
