بنزودیازپینها گروهی از داروهای آرام بخش می‌باشند و شامل دیازپام، لورازپام، تمازپام و کلورازپات هستند که عمدتاً برای اضطراب و اختلالات خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند، ولی به طور گسترده برای تسکین تنگی نفس هم این داروها به کار می‌رود. ما در این مقاله می‌خواهیم شما را به صورت کامل با بنزودیازپینها آشنا کنیم اگر می‌خواهید بیشتر با این داروها آشنا شوید تا آخر این مقاله ما را همراهی کنید.
بنزودیازپین چیست؟
همان گونه که گفته شد بنزودیازپینها جزو آن دسته از گروه‌های دارویی می‌باشند که تحت عنوان داروهای آرام بخش و ضد اضطراب شناخته می‌شوند. لازم به ذکر است این داروها به طور وسیع تجویز می‌گردند و حجم بالایی نیز به طور خودسرانه مصرف و خریداری می‌شوند. بعضی منابع، این گروه دارویی را جزو دسته‌بندی داروهای خواب آور به حساب می‌آورند. این داروها از طریق متصل شدن به گیرنده‌های گابا و تداخل در مهار این گیرنده‌ها، اثر خود را نشان می‌دهند.
نحوه مصرف بنزودیازپینها
دستورالعمل‌های بالینی تاکید بر مصرف کم تر از ۴ هفته از بنزودیازپینها کرده است و نیز توصیه‌هایی درباره مصرف نکردن این داروها ارائه گردیده است. البته پزشکان بر اساس شرایط بیمار، ممکن است استفاده طولانی مدت را با دوزهای کم برای این دارو تجویز نمایند. به همین خاطر در موارد ویژه، استفاده طولانی مدت ولی با دوز کم برای بیمار مشکلی به وجود نیاورده و حتی بهترین شیوه درمانی برای بعضی از بیماران می‌باشد.
موارد مصرف بنزودیازپینها
بنزودیازپینها فعالیت نورون‌هایی را که موجب واکنش‌های اضطراب و استرس می‌شوند، عوض می‌کنند. سازمان غذا و دارو این گروه از داروها را جهت درمان موارد زیر تایید نموده است:
- اختلالات تشنج همچون صرع
- اختلال اضطراب فراگیر
- حملات پانیک
- اختلال اضطراب اجتماعی
بیشتر بخوانید: صرع؛ هر چیزی که باید در مورد بدانید| ۳ راه درمان آن
نوع بنزودیازپین مشخص می‌کند که برای چه مواردی باید مصرف شود. روان پزشکان این داروها را برای مسائل و شرایط گوناگون دیگری نیز تجویز می‌نمایند، همچون:
- اختلالات دو قطبی
- سایر اختلالات خواب
- مدیریت ترک الکل
- اختلالات تیک
این امکان وجود دارد که این داروها به منظور آماده شدن برای بعضی کارهای پزشکی نیز مورد استفاده قرار گیرند.
موارد منع مصرف قرص بنزودیازپینها
شرایطی وجود دارد که در آن مصرف بنزودیازپینها باید با دقت بیشتری صورت گیرد یا حتی از مصرف آن پرهیز شود. همچون:
- شیردهی: بنزودیازپینها وارد شیر مادر شده و می‌توانند نشانه‌هایی را در کودک شما به وجود آورند. به همین خاطر موقع شیردهی، نباید از این دسته داروها استفاده کنید.
- اختلال استرس و یا افسردگی پس از سانحه: در صورتی که اختلال استرس یا افسردگی پس از سانحه برای شما تشخیص داده شده است، مصرف این گونه داروها می‌تواند خطر صدمه رساندن به خود و خودکشی و نیز تغییرات شدید خلق خوی را بیشتر کند.
- بارداری: بنزودیازپینها ممکن است موجب صدمه دیدن جنین شما شوند. بنابراین اگر باردار هستید، قصد باردار شدن دارید یا موقع مصرف بنزودیازپینها باردار شده‌اید، حتماً باید به پزشک خود اطلاع رسانی کنید.
- سالمندان: کسانی که بالای ۶۵ سال سن دارند، باید بنزودیازپینها را در دوزهای پایین‌تر و با احتیاط کامل مصرف کنند. چرا که خطر بیشتر شدن حساسیت به عوارض جانبی دارو و وابستگی به دارو همچون از دست دادن شناخت، از دست دادن حافظه و اختلال در هماهنگی وجود دارد.
- شرایط تنفسی: در صورتی که یک اختلال تنفسی زمینه‌ای دارید، به هیچ وجه نباید از این داروها استفاده کنید. چرا که این امکان وجود دارد تنفس شما را دچار مشکل کند. نمونه‌هایی از شرایط تنفسی عبارتند از: آپنه خواب، اختلال انسداد مزمن ریه، برونشیت و میاستنی گراویس.
بیشتر بخوانید: COPD؛ چگونه انسداد مزمن ریوی را در زمان کووید۱۹ مدیریت کنیم؟
عوارض شایع مصرف بنزودیازپینها
اکثر عوارض جانبی بنزودیازپینها به اثر مضطرب این دارو بر سیستم عصبی مرکزی شما مربوط می‌باشند. عوارض جانبی رایج به دارویی که مصرف می‌کنید، بستگی دارد ولی در حالت کلی عبارتند از:
- خستگی
- یبوست
- افسردگی
- سردرد
- گیجی
- دهان خشکی
- اسهال
- اختلال نعوظ
- خواب آلودگی
- تحریک پذیری
- میل جنسی کم
- اختلال در مهارت‌های هماهنگی و حرکتی
- ضعف عضلانی
- از دست دادن اشتها و یا افزایش اشتها
- صدمه به حافظه کوتاه مدت و اختلال در شناخت
بیشتر بخوانید: بی اشتهایی؛ ۱۱ علت و راه‌های خانگی درمان آن + پادکست
عوارض جانبی بلند مدت این دارو نیز به این صورت است که:
مصرف داروی بنزودیازپین در مدت زمان طولانی، ممکن است موجب بدتر شدن عوارض جانبی و در بعضی موارد موجب می‌شود، عوارض جانبی متناقض گردد. بنابراین این امکان وجود دارد که واکنشی مخالف نسبت به قبل داشته باشید. بعضی از این عوارض جانبی می‌تواند تاثیر منفی بر روی خلق خوی و رفتار شما داشته باشد. همچنین موجب تغییر ادراک از خود، رابطه یا محیط شما می‌شود. عوارض جانبی طولانی مدت ممکن است شامل مواد زیر باشند:
- ناتوانی در تفکر منسجم
- آگورافوبیا
- اضطراب حاد
- آنهدونیا (عدم توانایی درک لذت)
- وابستگی و کناره‌گیری
- افسردگی
- فوبیای اجتماعی
- از دست دادن میل جنسی
تداخلات دارویی بنزودیازپینها
چون اکثر بنزودیازپینها در کبد شکسته می‌شوند، این امکان وجود دارد که با داروهایی که در کبد فعالیت دارند، تداخل داشته باشند. بنزودیازپین‌هایی همچون دیازپام، آلپرازولام، کلونازپام و کلردیازپوکساید با داروهایی همچون کتاکونازول، فلووکسامین، نفازودون، فلوکونازول، کلاریترومایسین و وریکونازول دارای تداخل دارویی می‌باشند.
خطرناک‌ترین و معمول ترین تداخل آگونیست‌های رسپتور بنزودیازپین، احساس ضعف تنفسی و رخوت مفرط ناشی از مصرف داروهای از این گروه همچون زالپلون یا زولپیدم همراه با سایر تضعیف کننده‌ها همچون آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین، باربیتورات‌ها، آنتی هیستامین‌ها، الکل و مواد شبه افیونی داروهای سه حلقه‌ای و چهار حلقه‌ای می‌باشند.
بیشتر بخوانید: آنتی هیستامین، ۲ دسته داروی پرکاربردی که باید بشناسید!
در صورتی که داروهایی همچون داروهای ضد روان پریشی و لیتیوم با داروی بنزودیازپینی همچون کلونازپام به طور همزمان مورد استفاده قرار گیرند، فرد دچار بی تعادلی و بیان ناقص کلمات می‌گردد.
بر اساس تحقیقات، ترکیب بنزودیازپینها با کلوزاپین سبب بروز از دست رفتن حاد توانایی‌های ذهنی می‌گردد. بنابراین باید از تجویز همزمان این داروها با هم دیگر جلوگیری شود.
گریپ فروت و آب گریپ فروت نیز با آلپرازولام، میدازولام و تریازولام تداخل داشته و عوارض جانبی خطرناکی را در پی دارد.
نحوه عملکرد بنزودیازپینها
بنزودیازپینها آگونیست گیرنده بنزودیازپین هستند. این داروها موجب افزایش فعالیت گاما آمینوبوتیریک اسید یا تسهیل ورود آن می‌گردند که به دنبال آن ورود یون‌های کلر به داخل سلول‌ها بیشتر می‌شود. گیرنده گاما آمینوبوتیریک اسید، یک گیرنده پنتامری می‌باشد که از دو ساب یونیت آلفا، دوساب یونیت بتا و یک ساب یونیت گاما تشکیل یافته است.
بنزودیازپینها مابین زیر واحدهای گاما و آلفا قرار می‌گیرند. با متصل شدن این داروها به رسپتور گاما آمینوبوتیریک اسید، ورود یون کلر به داخل سلول آسان‌تر شده و سلول دچار هیپرپلاریزاسیون گردیده و اثر مهاری گاما آمینوبوتیریک اسید تقویت می‌گردد. اثرات تضعیف کننده و آرام بخش بنزودیازپینها از این راه صورت می‌گیرد که موجب کم تر شدن تحریک پذیری نورون‌ها می‌شوند و در این فرایند گیرنده گاما آمینوبوتیریک اسید اصلی‌ترین نقش را بازی می‌کنند.
در اولین مرحله متابولیزاسیون، بنزودیازپینها خود در کبد، متابولیت‌های فعالی تولید می‌نمایند که موجب بیشتر شدن اثر خواب آوری این داروها در بدن فرد می‌گردد و اصطلاحا پدیده‌ای به نام اثر تجمعی را به وجود می‌آورند.
میزان ماندگاری اثر داروی بنزودیازپینها
داروی خاص مصرف گردیده و میزان مصرف همراه با جنسیت، سن، عادات و وزن مصرف کننده همگی به مدت زمان ماندن این دارو در بدن فرد اثر می‌گذارند. سایر فاکتورها عبارتند از: شیوه مصرف دارو، به کار بردن داروهای دیگر و این که آیا مصرف کننده از بیماری‌هایی همچون مشکلات کلیوی رنج می‌برد یا نه. بنابراین بعضی از دستورالعمل‌های کلی وجود دارند که می‌توان از آن‌ها برای مدت زمان ماندگاری بنزودیازپین در بدن استفاده نمود.
بیشتر بخولنید: آتاکسیا یا اختلال در تعادل چیست؟ + ۳ نوع آن
هشدارهای مهم مصرف بنزودیازپینها
بنزودیازپینها باید تنها بر اساس دستور پزشک، مورد استفاده قرار بگیرند. بنابراین شما نباید بدون تجویز پزشک، دوز خود را بیشتر کنید. در صورتی که برای شما بنزودیازپین تجویز گردیده است، مصرف دارو را بدون نظر پزشک متوقف نکنید. این امکان وجود دارد که با قطع کردن مصرف این داروها، نشانه‌های ترک ناخواسته به وجود آید یا وضعیت و نشانه‌های شما بدتر شود.
جمع بندی
بنزودیازپینها گروهی از داروهای آرامبخش می‌باشند که معمولاً برای رفع اضطراب و اختلالات خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند. مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک صورت بگیرد و به هیچ عنوان نباید خودسرانه از این داروها استفاده کنید، چرا که ممکن است با بعضی از داروهایی که استفاده می‌کنید تداخل داشته و عوارض جبران ناپذیری را برای شما در پی داشته باشد.
ناگفته نماند که خانم‌های شیرده و باردار نمی‌توانند از این داروها استفاده کنند. مصرف این داروها همچون سایر داروها ممکن است عوارضی در پی داشته باشد بنابراین باید احتیاط کامل را در مصرف این داروها داشته باشید.
