اگر هنگامی که کودک شما گریه می‌کند، متوجه برجستگی غیرطبیعی در ناحیه‌ی ناف او شدید، یا هنگام سرفه یا بلندکردن جسم سنگین احساس درد در شکم خود کردید و به‌طوراتفاقی متوجه توده‌ای در نزدیکی ناف خود شدید، باید بگویم که این‌ها نشانه‌های فتق یا هرنی نافی است. در این مقاله از نیتروطب می‌خواهیم همه‌ی نکته‌های لازم را درمورد فتق نافی به‌شما بگوییم. پس با ما همراه باشید.
فتق یا هرنی چیست؟
به دلیل‌های مختلف، ممکن است دیواره‌ی شکم شما ضعیف شود، در این حالت برخی اندام‌ها با فشار از قسمت ضعیف دیواره عبور می‌کنند و ازمحل آناتومیکی خود جابه‌جا می‌شوند. فتق یا هرنی محلی است که ساختارهای درونی بدن شما در اثر ضعف عضله یا دیواره‌ی بافت اطراف از جای طبیعی خود بیرون بزنند. این بیرون‌زدگی را به‌اصطلاح عامیانه فتق و در پزشکی هرنی می‌نامند.
بیشتر بخوانید:فتق یا هرنی محل جراحی چیست؟ و ۷ نشانه آن
هرنی نافی در چه کسانی ایجاد می شود؟
اگرچه فتق ناف در تمام گروه‌های سنی گزارش شده‌است؛ اما در کودکان و خردسالان به‌خصوص نوزادان نارس بسیار شایع‌تر است؛ به‌طوری که حدود ۲۰ درصد نوزادان متولدشده به هرنی نافی مبتلا می‌شوند.علت وجود فتق نافی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است:
هرنی نافی در نوزادان و خردسالان
در دوره جنینی، بند ناف رابط بین جفت (مادر) و جنین است. در هنگام تولد، بند ناف بریده می‌شود و حدود یک تا سه هفته زمان می‌برد تا به‌طورکامل ترمیم و سوراخ آن بسته شود. در برخی نوزادان نارس ممکن است ماهیچه‌ها به‌طور طبیعی ترمیم نشوند؛ در این صورت یک نقطه یا محل در شکم کمی ضعیف‌تر است. در اثر این ضعف عضلانی، بخشی از چربی یا گاهی روده‌ها از این دیواره عبور می‌کند و به شکل توده‌ای بیرون زده فتق نافی را به‌وجود می‌آورد.
برخی به‌اشتباه پزشک یا ماما را مقصر می‌دانند و می‌گویند: در بدو تولد قطع یا بستن اشتباه بند ناف ممکن است در ایجاد هرنی نافی نقش داشته‌باشد. این حرف اشتباه است و مبنای علمی ندارد.
فتق نافی در بزرگسالان
با درنظرگرفتن ضعف دیواره شکم یا ماهیچه‌ها به‌عنوان علت اصلی تشکیل فتق، عامل‌هایی وجود دارد که می‌تواند در ایجاد هرنی نافی بزگسالان نقش داشته‌باشد:
- چاقی و اضافه وزن
- بلندکردن جسم سنگین و فشارآوردن به عضله‌های شکم
- وزنه‌برداری
- سرفه‌های شدید و مداوم
- وجود مایع آزاد در حفره شکم و آسیت
- تومورهای بزرگ شکمی
- بارداری چندقلو
تشخیص فتق نافی
هرنی نافی به‌صورت یک توده‌ی ظاهری در داخل یا نزدیک ناف دیده می‌شود. این توده اغلب بدون درد است. ممکن است زمانی‌که کودک شما دراز کشیده و استراحت می‌کند، اندازه‌ی این توده کوچک‌تر شود، اما زمانی‌که به عضله‌های شکم خود فشار وارد می‌کند (مثل خندیدن، سرفه یا گریه شدید) یا به توالت می‌رود، توده بزرگ‌تر دیده شود. بنابراین تشخیص فتق نافی با معاینه فیزیکی به‌راحتی انجام می‌شود. البته گاهی پزشک برای اطمینان درخواست CT-Scan می‌دهد.
درمان هرنی نافی
اگر به‌صورت کلی بخواهیم درمان فتق را بگوییم، راهکار اصلی جراحی است؛ بدیهی است که در کودکان کمتر از ۴ سال پزشک صبر می‌کند تا شاید خودبه‌خود بیمار بهبود پیدا کند؛ اما در بزرگسالان جراحی به‌صورت توصیه شده انجام می‌شود. مگر اینکه به دلیل نکروز یا انسداد وضعیت حاد اورژانسی پدید آید.
باوجوداینکه هرنی با جراحی ترمیم می‌شود؛ اما احتمال عود دوباره یا بروز فتق محل عمل نیز وجود دارد.
چه زمانی باید به فکر درمان هرنی نافی باشم؟
درحدود ۹۰ درصد کودکان، هرنی نافی خودبه‌خود به‌داخل برمی‌گردد و درحدود سن ۴ تا ۵ سالگی، ماهیچه‌ها به‌طور کامل بسته می‌شوند؛ بنابراین نیازی به نگرانی نیست. اما اگر توده بزرگ باشد، یا بعد از سن ۴ و ۵ سالگی خودبه‌خود ازبین نرفته‌باشد، جراحی برای کودک شما توصیه می‌شود. ضمن اینکه عارضه‌های فتق برای کودک شما جدی نیست و به‌تاخیرانداختن عمل، به او آسیبی نمی‌زند.
اما در بزرگسالان، تنها درمان هرنی عمل جراحی است.درنظر داشته‌باشید که فتق نافی با گذشت زمان و بی‌توجهی می‌تواند بدتر شود؛ یعنی عارضه‌های عدم درمان در بزرگسالان جدی‌تر از کودکان است.
عمل جراحی فتق ناف
نحوه‌ی عمل مانند دیگر هرنی‌ها با دو روش باز و بسته (لاپاراسکوپیک) است. توصیه پزشکان به انجام عمل با روش لاپاراسکوپیک است؛ البته که در نهایت نحوه‌ی عمل باتوجه به شرایط شما و امکانات بیمارستان مشخص می‌شود.
جراحی به روش باز (open)
در این حالت یک برش با چاقوی جراحی روی بدن شما ایجاد می‌شود که اندازه‌ی آن بسته‌به نظر پزشک، نوع و محل فتق می‌تواند بزرگ یا کوچک باشد. ترجیح پزشک بر ایجاد برش با اندازه‌ی کوچک است؛ زیرا احتمال فتق دوباره وعفونت را کاهش می‌دهد.
جراحی به روش بسته یا لاپاراسکوپیک
این جراحی با ایجاد چند برش بسیار کوچک بر روی شکم انجام می‌شود. ابزار جراحی لاپاراسکوپیک شامل ابزارهایی با طول بلند هستند که از طریق برش‌های ایجاد شده وارد حفره شکم می‌شود. یکی از این ابزارها، دوربینی است که به جراح امکان دید داخل شکم را می‌دهد. بعد از ایجاد برش، دستگاه لاپاراسکوپیک گاز CO2 را به درون فضای شکم می‌دمد تا شکم باد کرده و دید بهتری ایجاد شود. سپس جراح با استفاده از ابزار مخصوص لاپاراسکوپیک جراحی را انجام می‌دهد.
با وجود مزیت بالای جراحی لاپاراسکوپیک نسبت به روش باز (به‌دلیل احتمال عفونت کمتر)، روش لاپاراسکوپیک برای بسیاری از بیماران دچار هرنی‌های بزرگ که دچار انسداد شده‌اند انجام‌ناپذیر است.
اگر مشکلی پیش نیاید و همه چیز به‌خوبی پیش‌برود، شما می‌توانید چند ساعت بعد از عمل مرخص شوید. البته که در چند روز اول بعد از عمل احساس درد طبیعی است.
مراقبت های بعد از عمل فتق نافی
- بعد از عمل ممکن است کودک شما خواب‌آلود باشد یا زیاد گریه کند. این اتفاق طبیعی است و با ازبین رفتن اثر داروهای بیهوشی خوب می‌شود. بزرگسالان نیز ممکن است تا ۲۴ ساعت احساس سردرد، گیجی و منگی داشته‌باشند؛ بنابراین لازم است از انجام فعالیت‌هایی مثل رانندگی، مصرف الکل و کار با دستگاه خودداری کنند.
- برای دردتان مسکن تجویز خواهدشد. برای کنترل درد طبق دستور پزشک آن را مصرف کنید.
- مصرف آنتی‌بیوتیک را جدی بگیرید. برای جلوگیری از عفونت بعد از عمل آنتی‌بیوتیک تجویزشده را سرساعت استفاده کنید.
- پوشیدن لباس‌های آزاد، گشاد و نخی برای احساس بهتر شما توصیه می‌شود.
- از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید. به‌جای‌آن، ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی توصیه می‌شود.
- میوه و سبزیجات به‌مقدار کافی استفاده کنید و تاجای ممکن از زور زدن در توالت خودداری کنید.
نشانه های اورژانسی بعد از عمل هرنی نافی چیست؟
اگر هرکدام از نشانه‌های زیر را بعد از عمل هرنی نافی داشتید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید:
- تب و لرز، ترشح از محل زخم، قرمزی و درد و تورم محل، نشانه‌های عفونت محل زخم است.
- خونریزی: اگر پانسمان‌تان خونی شده یا بعد از کشیدن بخیه خونریزی داشتید.
- درد شدیدی که با مسکن بهبود پیدا نکند.
- استفراغ مداوم
- سرفه زیاد یا تنگی نفس
- مشکل در دفع ادرار
- بی‌حسی درپاها
عارضه های فتق نافی
گفتیم که فتق نافی در کودکان و نوزادان تهدیدکننده نیست؛ چه‌بسا که پزشک عمل را به‌تاخیر بیندازد تا ببیند آیا فتق کودک شما خودبه‌خود خوب می‌شود. اما دربزرگسالان هرنی باید با جراحی ترمیم شود؛ اگر درمان خود را پشت گوش بیندازید، ممکن است دچار مشکل‌های زیر شوید:
- انسداد: درصورتی که بخشی از روده در تشکیل هرنی نقش داشته‌باشد، به‌دلیل بیرون‌زدگی از محل خود بسته می‌شود و عملکرد آن مختل خواهدشد. این دلیل بروز درد، تهوع و استفراغ در مبتلایان به فتق نافی است.
- قطع خونرسانی و احتمال نکروز بافت: نکروز به‌حالتی گفته می‌شود که به‌دلیل اختلال در خونرسانی به بافت، اکسیژن کافی نرسد و درنتیجه، سلول‌ها ازبین بروند. در این حالت بافت بدن شما نکروز شده یا در اصطلاح می‌میرد. در صورتی که بیرون‌زدگی بافت یا حتا روده در فتق باعث اختلال در خونرسانی و نکروز شود، شما باید به‌صورت اورژانسی جراحی شوید تا بقیه قسمت‌های روده نکروز نشود. این یک اورژانس جراحی و وضعیت تهدیدکننده زندگی شماست.
- عود دوباره بیماری: هرنی محل عمل از رایج‌ترین هرنی‌هایی است که در هرکس با هر عمل جراحی قبلی ممکن است پدید بیاید.
کلام آخر
کلام آخرفتق نافی مشکلی است که برای بسیاری از کودکان ممکن است پیش بیاد، اما چون در بسیاری از بیماران خودبه‌خود خوب می‌شود، نیاز به نگرانی یا اقدام خاصی نیست. مراقب نشانه‌های هرگونه هرنی در بزرگسالان باشید؛ چراکه درصورت عدم‌پیگیری، عارضه‌هایی که ایجاد می‌کند می‌تواند بسیار خطرناک باشد. درمان آن تنها با جراحی است. قبل از عمل هر سوال یا ابهامی دارید از پزشک یا پرستار خود بپرسید تا برای آن آماده شوید. برای فرار از جراحی به دنبال روش‌های غیراصولی نباشید تا دچار دردسر نشوید. در صورت نیاز به مشاوره یا ویزیت پزشک در صورت عدم دسترسی یا نداشتن وقت لازم می توانید از خدمات آنلاین کلینیک نیتروطب بهره ببرید.
