سلیاک، یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارش است که اختلالی اثرگذار در جذب غذاها دارد. این بیماری می‌تواند آسیب‌های خطرناکی به دستگاه گوارش وارد کند ولی خوشبختانه، با رعایت توصیه‌های پزشکی و شناخت ویژگی‌های سلیاک، می‌توانید خود را از کمین این بیماری در امان نگه‌دارید. در این مقاله از نیتروطب، سفری برای شناخت کامل این بیماری خواهیم داشت. در این سفر، با آگاهی از نشانه‌ها و عارضه‌ها متوجه اهمیت این مریضی می‌شویم. سپس با مطالعه‌ی راه‌های تشخیصی و درمانی، به احساس خوش بهبودی این بیماری خواهیم رسید.
به‌طور خلاصه، این بیماری در اثر پاسخ نادرست ایمنی بدن به خوردن گلوتن ایجاد می‌شود. در غذا‌هایی که برای پختن آن‌ها از جو، گندم و سایر غله‌ها استفاده می‌شود؛ پروتئین گلوتن وجود دارد. همچنین این پروتئین در برخی داروها، ویتامین ها و ماده‌های آرایشی (مانند رژ لب) یافت می‌شود. علاوه‌بر این، احتمال دارد که تاکنون نام‌های دیگری از این مریضی به گوش شما رسیده‌باشد که عبارتند از:
- اسپروی گرمسیری (tropical sprue)
- انتروپاتی حساس به گلوتن (gluten-sensitive enteropathy)
در فرایند ابتلا به مریضی سلیاک، دستگاه ایمنی به وسیله‌ی پروتئین گلوتن تحریک می‌شود و بر ساختار روده‌ی باریک اثر می‌گذارد. با گذر زمان و تداوم این اثر اشتباه سیستم ایمنی، دیواره‌ی روده‌ی کوچک (که وظیفه‌ی جذب مواد مغذی را دارد) آسیب می‌بیند. در نتیجه، اختلال در جذب کامل غذاها و ویتامین‌ها پیش می‌آید که می‌تواند مشکلی جدی باشد.
بسیاری از کسان مبتلا به این بیماری، دچار وضعیتی مانند اسهال، خستگی زودرس، کاهش وزن و کم‌خونی هستند. همچنین این مریضی در کودکان خطرناک‌تر از بزرگسالان است و می‌تواند رشد و تکامل آن‌ها را با مشکل مواجه‌کند. در مبتلایان به این بیماری، با اینکه تاکنون درمان قطعی برای سلیاک کشف نشده؛ می‌توان با داشتن برنامه‌ی غذایی بدون گلوتن، به بهبودی نشانه‌های این بیماری برسیم.
از نشانه های این بیماری چه می دانیم؟
نشانه‌های این بیماری براساس اینکه بیمار، در چه رده‌ی سنی است؛ دسته‌بندی می‌شود.
نشانه های سلیاک در بزرگسالان:
علامت‌های این بیماری به دلیل اثر گسترده‌ی آن، فراوان هستند. تعدادی از شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- اسهال مزمن
- مدفوع بدبو و کدر
- تهوع و استفراغ
- احساس نفخ
- درد در ناحیه‌ی شکمی
- خستگی
- کاهش وزن (بدون اینکه فعالیتی صورت گرفته‌باشد)
- با این‌حال، برخی از نشانه‌ها هم هستند که ارتباطی به سیستم گوارشی ندارند ولی ممکن است به دلیل سلیاک به‌وجود آمده‌اند. از جمله:
- کم‌خونی (به‌ویژه کم‌خونی ناشی از فقر آهن)
- مشکل‌های استخوانی مانند پوکی و نرمی استخوان
- سردرد‌های متعدد
- زخم و تاول‌های پوستی که خارش شدیدی دارند و به‌طور معمول در زانو، تنه، آرنج و سر یافت‌می‌شوند. البته که این اختلال پوستی، با رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن، به‌خوبی درمان می‌شود.
- آسیب به سیستم عصبی مانند بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن دست
بیشتر بخوانید: ۱۲ نشانه کم‌خونی که حتما باید بدانید
نشانه های سلیاک در کودکان:
بخش عمده‌ای از علامت‌های بزرگسالان مانند اسهال مزمن، مدفوع چرب و بدبو، درد شکمی و کاهش وزن، در کودکان نیز مشاهده می‌شود. با این‌حال، تعدادی از نشانه‌ها به خاطر کاهش جذب ماده‌ی مغذی، مخصوص کودکان هستند. شامل:
- مشکل در رشد نوزادان و تکامل خردسالان
- آسیب به مینای دندان‌ها
- اختلال در رشد قد که سبب کوتاه قدی می‌شود
- عقب‌افتادن بلوغ
- نشانه‌های عصبی: علامت‌هایی مثل ناتوانی در توجه، اختلال یادگیری، مشکل در هماهنگی عضله‌ها، تشنج و بیش‌فعالی
چه زمانی نیاز است به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی اسهال یا ناراحتی گوارشی شما بیش از دو هفته طول بکشد، با پزشک یا مشاور سلامتی خود مشورت کنید. در کودکان، اگر نشانه‌هایی مانند رنگ پریدگی، بی‌قراری، مدفوع حجیم و بدبو را مشاهده می‌کنید؛ حتما به پزشک مراجعه کنید.
می‌توانید از مشاور پزشکی خود بخواهید که آزمایش‌هایی را برای تشخیص این بیماری تجویز کند. علاوه براین، در صورتی که از حساسیت خود به گلوتن و بیماری سلیاک اطمینان ندارید، می‌توانید با انجام آزمایش‌های تشخیصی، از وضعیت خود اطمینان حاصل کنید. پیشنهاد می‌کنیم در این زمینه، از خدمت آزمایش در منزل نیتروطب (با هدف راحتی شما در انجام آزمایش ها) بهره ببرید.
دلیل به وجود آمدن بیماری سلیاک چیست؟
دلیل‌های مختلفی، قدرت پیش‌آوردن این بیماری را دارند. یکی از این علت‌ها، عامل ژنتیکی است. براساس پژوهش‌های صورت گرفته، نزدیک به ۵ درصد از مبتلایان به سلیاک، در خانواده‌ی خود سابقه‌ی ابتلا به سلیاک دارند. در واقع این گروه از بیماران، زمینه‌ی ابتلا به این بیماری را دارند.
علت شایع دیگر، پاسخ نادرست سیستم ایمنی به گلوتن موجود در غذا است. در این گروه از مبتلایان، به خاطر تحریک بیش‌از‌حد سیستم ایمنی در پاسخ به پروتئین گلوتن، واکنش‌هایی اتفاق می‌افتد. به‌طور خلاصه، این واکنش‌ها باعث تخریب دیواره‌ی روده‌ی باریک می‌شوند. با تخریب ساختار‌های روده‌ی کوچک، جذب ماده‌ی مغذی و ویتامین غذاها کاهش شدیدی پیدا می‌کند و آسیب مهلکی به فرد بیمار وارد می‌شود.
علاوه‌بر این، علت‌های دیگری هم هستند که می‌توانند زمینه‌ساز بیماری سلیاک باشند. از جمله:
- اثر ناشی از باکتری‌های روده یا عفونت‌های گوارشی
- ابتلا به سندرم داون یا سندرم ترنر
- ابتلا به دیابت نوع یک
- بیماری آدیسون
- سابقه ی جراحی
- بارداری
چه‌تفاوتی میان عدم تحمل گلوتن و بیماری سلیاک وجود دارد؟
این دو اختلال، با علامت‌های مشابهی بروز پیدا می‌کنند ولی فرایند اثرگذاری آن‌ها متفاوت است. در اختلال عدم تحمل گلوتن (یا حساسیت به گلوتن)، نشانه‌ها با مصرف غذاهای گلوتن‌دار بروز پیدا می‌کنند و برخلاف بیماری سلیاک به‌طور مقطعی و کوتاه‌مدت هستند. درحالی که بیماری سلیاک، آسیب بلندمدتی به ساختار دستگاه گوارش وارد می‌کند.
عارضه‌های بیماری سلیاک چگونه هستند؟
- تغذیه‌ی نامتعادل: این حالت هنگامی رخ می‌دهد که روده‌ی کوچک، تغذیه‌ی کافی را جذب نمی‌کند. به دنبال این اتفاق، فرد دچار کاهش وزن و کم خونی خواهد‌شد.
- ناتوانی استخوان‌ها: در این مریضی، جذب کلسیم و ویتامین دی (D) کاهش می‌یابد و سبب عارضه‌هایی مانند پوکی استخوان در بزرگسالان و نرمی استخوان در کودکان می‌شود.
- سرطان: احتمال ابتلا به سرطان‌هایی مانند لنفوم و سرطان روده‌ی کوچک در این افراد، بیشتر است.
- آسیب کبدی مانند سیروز
- اختلال در سیستم عصبی مانند تشنج
- مشکل در سیستم تولیدمثلی مانند ناباروری
چگونه بیماری سلیاک را تشخیص می دهیم؟
راه‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری پیشنهاد شده‌اند که در ادامه، به بررسی این راه‌ها می‌پردازیم. با مراجعه به پزشک یا مشاور سلامتی خود، مسیر‌های زیر را برای تشخیص به کار می‌برند:
- مشاهده‌ی سابقه‌ی درمانی: در این شیوه، مشاور درمانی شما سوال‌هایی در رابطه با سابقه‌ی وجود بیماری‌های گوارشی در شما یا خانواده و نزدیکانتان می‌پرسد. زیرا همان‌طور که بالاتر گفتیم، بخش مهمی از این بیماری، علت ژنتیکی و ارثی دارد.
- معاینه‌ی بالینی: براساس آنچه که از نشانه‌های بیماری گفته‌شد؛ می‌توان بیماری سلیاک را تشخیص‌داد. نشانه‌های مهم تشخیصی، شامل کاهش وزن و درد شکمی و آسیب در قسمت مینای دندان، هستند.
- آزمایش: این آزمایش‌ها، قدرت مناسبی در تشخیص این مریضی دارند. البته پزشکان پیشنهاد می‌کنند که در هنگام انجام این آزمایش‌ها، از رژیم غذایی بدون گلوتن پرهیز کنید؛ زیرا که سبب اشتباه در نتیجه‌ی آزمایش می شود. در ادامه، از تفاوت این آزمایش‌ها خواهیم گفت.
چه آزمایش هایی برای تشخیص سلیاک پیشنهاد می شود؟
دو آزمایش، به‌طور اصلی و رایج برای تشخیص این بیماری انجام می‌شود. همچنین دو آزمایش دیگر، به عنوان مکمل تست‌های اصلی کاربرد دارند.
- آزمایش‌های اصلی: آزمایش خون و نمونه‌برداری از روده‌ی کوچک. در روش اول، از خون شما نمونه‌گیری شده و در آزمایشگاه، مورد سنجش و بررسی قرار می گیرد. روش دوم، به کمک فرآیند اندوسکوپی (درون‌بینی) توسط پزشک انجام می‌شود.
- آزمایش‌های تکمیلی: شامل بیوپسی پوستی و آزمایش ژنتیک هستند.
درمان بیماران سلیاکی چگونه است؟
در صورتی که به دنبال بهترین و آسان‌ترین راه برای درمان این بیماری هستید، داشتن رژیم غذایی بدون گلوتن را پیشنهاد می‌کنیم. در این زمینه، با مشاوره‌ی یک کارشناس تغذیه می‌توانید رژیم غذایی سالم مخصوص به خودتان را بیابید. در ابتدا، تعدادی از ماده‌های غذایی گلوتن‌دار را نام می‌بریم که عبارتند از:
- آرد گندم و سمولینا
- نان جو و چاودار
- کالباس و غذاهای دریایی فراوری شده
- چیپس سیب زمینی
- سوپ‌های آماده
- سس سویا
علاوه بر ماده‌های نام‌برده شده، در هنگام خرید هر ماده‌ی غذایی، به ساختار و ترکیب آن که در پشت بسته‌بندی نوشته می‌شود، دقت کنید. با این‌حال، خوراکی‌های بدون گلوتن، مانند حبوبات، میوه و سبزی‌ها، آجیل و تخم مرغ را با آسودگی می‌توانید میل کنید. هم‌اکنون، به آسانی و در کمترین زمان ممکن، می‌توانید با مراجعه به مشاوران غذایی نیترو طب، رژیم غذایی بدون گلوتن مخصوص به خودتان را دریافت کنید.
همچنین، به غیر از خوراکی‌ها که نام‌برده شدند؛ برخی داروها و ماده‌های صنعتی و آرایشی، حاوی گلوتن هستند و در مصرف آن‌ها باید با مشاور خود هماهنگ باشید. از جمله:
- تعدادی از دارو‌های نسخه‌ای و بدون نسخه‌ای
- برخی ویتامین‌ها، مکمل‌ها و دارو‌های گیاهی
- دهان‌شویه و خمیر دندان
- نوع‌های مختلف رژ لب
- خمیر بازی کودکان
با رعایت برنامه‌ی غذایی بدون گلوتن، در کودکان به مدت کمتر از ۶ ماه و در بزرگسالان چند سال زمان نیاز است تا به بهبودی نشانه‌ها برسیم.
با سپاس همراهی شما در مطالعه‌ی این مقاله، به پخش پایانی رسیدیم. به‌طور خلاصه، ما در این مقاله آموختیم که بیماری سلیاک نوعی بیماری گوارشی است و به‌نوبه‌ی خود می‌تواند تهدیدکننده‌ی سلامتی باشد. به‌دنبال آن، از نشانه‌ها، دلیل و چگونگی بروز آن، اطلاع پیدا کردیم و نقش سیستم ایمنی را در به وجود‌آمدن آن دانستیم. سپس به روش‌های تشخیصی و درمانی این مریضی پرداخته شد. همان‌طور که گفته شد، رژیم غذایی بدون گلوتن در بیماری سلیاک، بسیار موثر است.
بیشتر بوانید: بیماری کرون چیست؟ آیا این بیماری خطرناک است؟
امیدواریم که با مطالعه‌ی این مقاله، پاسخ مناسبی به پرسش‌های شما داده‌شده‌باشد. همچنین می توانید سایر سوالات خود در خصوص بیماری سلیاک را در بخش کامنت‌ها از ما بپرسید و برای دریافت مشاوره در مورد این بیماری نیز می توانید از مشاوره آنلاین سایت نیتروطب بهره ببرید.
