سی تی اسکن (CT-Scan) که به آن توموگرافی کامپیوتری نیز می‌گویند، یک آزمایش تصویربرداری است که به پزشک کمک می‌کند تا بیماری‌ها و آسیب‌های درون بدن را تشخیص دهد. این آزمایش از اشعه ایکس و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دقیق از استخوان‌ها و بافت‌های نرم شما استفاده می‌کند. سی‌تی اسکن بدون درد و غیرتهاجمی است. امروز در نیتروطب به بررسی سی‌تی اسکن و مهم‌ترین کاربردهای آن می‌پردازیم.
سی تی اسکن (CT-Scan) چیست؟
سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) نوعی آزمایش تصویربرداری است که ساختارهای درون بدن شما را نشان می‌دهد. اما به جای ایجاد یک تصویر مسطح و دو بعدی، سی‌تی اسکن صدها تصویر از بدن شما می‌گیرد. کادر درمان از سی‌تی اسکن برای دیدن ساختارهایی استفاده می‌کنند که اشعه ایکس معمولی نمی‌تواند آنها را نشان دهد، زیرا در تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس، بیشتر اندام‌های بدن هم‌پوشانی دارند. ساختارهایی که در این آزمایش مشخص می‌شوند عبارتند از:
- استخوان‌ها
- ماهیچه‌ها
- اندام‌ها
- رگ‌های خونی
سی تی اسکن با ماده حاجب
پزشک ممکن است از ماده حاجب استفاده کند تا نواحی خاصی از بدن شما را در اسکن برجسته کند. به این نوع آزمایش، سی تی اسکن با کنتراست می‌گویند. در این آزمایش، پزشک ابتدا ماده حاجب (نوعی رنگ) را به رگ شما تزریق می‌کند. همچنین آنها ممکن است به شما ماده‌ای برای نوشیدن (مانند باریم) بدهند تا روده‌های شما بهتر مشخص شود. هردو ماده‌ی حاجب، بررسی بافت‌ها، اندام‌ها و رگ‌های خونی را بهبود می‌بخشند و به کادر درمان کمک می‌کنند تا چندین بیماری پزشکی را تشخیص دهند. ماده‌ی حاجب به‌طور معمول در عرض ۲۴ ساعت و با ادرار کردن از بدن شما خارج می‌شود.
مهم ترین کاربردهای سی تی اسکن
سی تی اسکن به کادر درمان کمک می‌کند تا آسیب‌ها و بیماری‌های مختلف را شناسایی کنند.
مهم‌ترین کاربردهای این آزمایش عبارتند از:
- سرطان و تومورهای خوش‌خیم
- شکستگی استخوان
- بیماری‌های قلبی
- لخته‌های خون
- سنگ کلیه
- صدمات مغزی
- آسیب‌های نخاعی
- خونریزی داخلی
- بررسی مهره‌های کمر و بیرون زدگی دیسک
چگونه برای سی تی اسکن آماده شویم؟
آماده شدن برای این آزمایش، بستگی به ناحیه‌ای دارد که می‌خواهید تصویر آن را بگیرید. به‌طور معمول پزشک به شما تذکر می‌دهد که قبل از انجام آزمایش، چه مواردی را باید رعایت کنید. در اینجا چند دستورالعمل کلی وجود دارد:
- چهار ساعت قبل از آزمایش غذا نخورید.
- از دو ساعت قبل از نوبتتان، فقط نوشیدنی‌های شفاف (مانند آب، آب میوه یا چای) بنوشید.
- لباس راحت بپوشید و هرگونه جواهرات یا ساعت را بردارید.
روش‌های آماده‌سازی برای سی تی اسکن با کنتراست کمی پیچیده‌تر است و بستگی به وضعیت شما و نظر پزشک شما دارد. رایج‌ترین روش‌ها عبارتند از:
- آزمایش خون: ممکن است قبل از انجام CT-Scan، نیاز به آزمایش خون داشته باشید. این به پزشک کمک می‌کند تا مطمین شود که مواد کنتراست برای شما ایمن است.
- محدودیت‌های رژیم غذایی: شما باید به مدت چهار ساعت قبل از سی‌تی اسکن مراقب آنچه می‌خورید و می‌نوشید باشید. مصرف مایعات شفاف به جلوگیری از حالت تهوع در هنگام دریافت ماده‌ی حاجب کمک می‌کند.
- داروهای آلرژی: اگر به ماده حاجب مورد استفاده برای CT (که حاوی ید است) حساسیت دارید، شب قبل و صبح روز آزمایش از داروهای آنتی هیستامین استفاده کنید.
مراحل انجام سی تی اسکن
در طول آزمایش، به پشت روی یک تخت دراز می‌کشید. هنگامی که اسکن شروع می‌شود:
- تخت به آرامی وارد اسکنر می‌شود. در این مرحله، باید تا حد امکان ثابت بمانید زیرا حرکت می‌تواند تصاویر را تار کند.
- ممکن است از شما خواسته شود که نفس خود را برای مدت کوتاهی حبس کنید، کمتر از ۱۵ تا ۲۰ ثانیه.
- اسکنر از ناحیه‌ای که پزشک شما می‌خواهد بررسی کند، عکس می‌گیرد. برخلاف اسکن R.I، سی‌تی اسکن بی‌صدا است.
- هنگامی که عکس‌برداری تمام شد، تخت از اسکنر خارج می‌شود.
سی تی اسکن به‌طور معمول حدود یک ساعت طول می‌کشد. بیشتر زمان، برای آماده‌سازی است و تصویربرداری کمتر از ۱۰ یا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
شایع ترین عوارض جانبی سی تی اسکن
سی تی اسکن به‌طور معمول عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند، اما مواد حاجب ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند. این عوارض جانبی شامل موارد زیر می‌باشد:
- حالت تهوع و استفراغ
- سردرد
- سرگیجه
چه زمانی جواب سی تی اسکن آماده می شود؟
به‌طور معمول حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد تا نتایج سی‌تی اسکن شما به دست آید. یک رادیولوژیست اسکن شما را بررسی می‌کند و گزارشی تهیه می‌کند که یافته‌ها را توضیح دهد. در شرایط اضطراری، مانند بستری در بیمارستان و اورژانس، کادر درمان اغلب در عرض یک ساعت نتایج را دریافت می‌کنند.
آیا سی تی اسکن بی خطر است؟
این آزمایش به‌طور کلی بی‌خطر است. سی تی اسکن برای کودکان نیز بی‌خطر است. پزشک برای کودکان دوز کمتری را تنظیم می‌کند تا قرار گرفتن در معرض تابش را کاهش دهد. سی تی اسکن مانند اشعه ایکس، از مقدار کمی پرتوهای یونیزه برای گرفتن تصاویر استفاده می‌کند. خطرات احتمالی تشعشع عبارتند از:
- خطر سرطان: تصویربرداری با استفاده از اشعه، مانند اشعه ایکس و سی تی اسکن، ممکن است باعث افزایش جزیی در خطر ابتلا به سرطان شود.
- واکنش‌های آلرژیک: گاهی اوقات، افراد واکنش آلرژیک به ماده حاجب دارند. این می‌تواند یک واکنش جزیی یا جدی باشد.
بیشتر بخوانید: عوامل آلرژی زا تنفسی؛ ۵ مورد از مهم ترین آنها
آیا در صورت بارداری می توانم سی تی اسکن انجام دهم؟
اگر باردار هستید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. سی‌تی اسکن لگن و شکم می‌تواند جنین در حال رشد را در معرض تشعشع قرار دهد، اما برای ایجاد آسیب کافی نیست. توجه داشته باشید که سی‌تی اسکن در سایر قسمت‌های بدن، جنین را در معرض خطر قرار نمی‌دهد.
کلام آخر
اگر پزشک شما یک سی‌تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) را توصیه کند، داشتن سوال یا کمی احساس نگرانی طبیعی است. اما توجه کنید که سی‌تی اسکن بدون درد است، خطر بسیار کمی دارد و می‌تواند به پزشک کمک کند تا طیف وسیعی از بیماری‌ها را تشخیص دهد. این آزمایش غیرتهاجمی است و اثری از خود بجای نمی‌گذارد. البته به این نکته توجه کنید که C.T های زیاد و پی‌درپی (به‌طور مثال ۵ تا ۶ سی‌تی در ماه)، می‌تواند در دراز مدت به اندام‌های بدن آسیب برساند. شما می‌توانید در مورد هر گونه نگرانی‌ای که دارید و تفسیر جواب آزمایش خود، با کارشناسان نیتروطب در ارتباط باشید.
