کتواسیدوز دیابتی یک وضعیت خطرناک است که در افراد مبتلا به دیابت رخ می‌دهد. در این مقاله، به بررسی علائم، درمان، عوارض و راه‌های پیشگیری از کتواسیدوز دیابتی پرداخته می‌شود.
کتواسیدوز دیابتی (D.K.A) چیست؟
کتواسیدوز دیابتی، یکی از عوارض جدی و خطرناک دیابت است. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که بدن نتواند انسولین کافی تولید کند. انسولین نقش مهمی در جذب قند (منبع اصلی انرژی برای عضلات و سایر بافت‌ها) دارد. بدون انسولین کافی، بدن شروع به تجزیه چربی به عنوان سوخت می‌کند. این باعث تجمع اسیدهایی به نام کتون در جریان خون می‌شود و اگر درمان نشود، تجمع بیش از حد می‌تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی شود.
نیتروطب به شما کمک می‌کند تا اگر دیابت دارید یا در معرض خطر دیابت هستید، نشانه‌های هشدار دهنده کتواسیدوز دیابتی و زمان مراجعه به پزشک را بیاموزید.
کتواسیدوز دیابتی چگونه ایجاد می‌شود؟
قند منبع اصلی انرژی برای سلول‌هایی است که ماهیچه‌ها و سایر بافت‌ها را می‌سازند. انسولین، به ورود قند به سلول‌های بدن کمک می‌کند.
بدون انسولین کافی، بدن نمی‌تواند از قند برای تولید انرژی مورد نیاز خود استفاده کند. این باعث ترشح هورمون‌هایی می‌شود که چربی را تجزیه می‌کنند تا بدن به عنوان سوخت از آن استفاده کند. این هورمون‌ها همچنین اسیدهایی به نام کتون تولید می‌کنند. کتون‌ها در خون جمع می‌شوند و در نهایت به داخل ادرار می‌ریزند.
کتواسیدوز دیابتی به‌طور معمول بعد از موارد زیر ایجاد می‌شود:
- یک بیماری: عفونت یا سایر بیماری‌ها می‌تواند باعث شود بدن سطوح بالاتری از هورمون‌های خاص مانند آدرنالین یا کورتیزول تولید کند. این هورمون‌ها برخلاف انسولین عمل می‌کنند و گاهی باعث کتواسیدوز دیابتی می‌شوند. پنومونی و عفونت‌های مجاری ادراری از بیماری‌های شایعی هستند که می‌توانند منجر به کتواسیدوز دیابتی شوند.
- قطع انسولین درمانی: قطع درمان‌های وابسته به انسولین می‌تواند انسولین بسیار کمی در بدن باقی بگذارد.
موارد دیگری که می تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی شود عبارتند از:
- آسیب جسمی یا عاطفی
- حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی
- پانکراتیت
- بارداری
- مصرف زیاد الکل یا مواد مخدر، به ویژه کوکایین
بیشتر بخوانید: سکته مغزی (CVA)؛ ۵ نشانه و هر آنچه که باید بدانیم
مهم‌ترین نشانه‌های کتواسیدوز دیابتی
نشانه‌های این عارضه به سرعت و گاهی در کمتر از ۲۴ ساعت ظاهر می‌شود. این نشانه‌ها ممکن است اولین علامت ابتلا به دیابت باشد.
نشانه‌ها به‌طور معمول شامل موارد زیر می‌باشد:
- تشنه بودن زیاد
- تکرر ادرار
- استفراغ
- معده درد
- ضعیف و خسته بودن
- تنگی نفس
- گیج بودن
نشانه‌های مشخص‌تر کتواسیدوز دیابتی (که می‌تواند در کیت‌های آزمایش خون و ادرار خانگی نشان داده شود) عبارتند از:
- سطح قند خون بالا
- سطوح بالای کتون در ادرار
بیشتر بخوانید: نشانه های دیابت؛ ۹ نشانه و خطراتی از آن که باید بدانیم
کتواسیدوز دیابتی چه عوارضی ایجاد می‌کند؟
این عارضه با مایعات، الکترولیت‌ها و انسولین درمان می‌شود. شاید تعجب آور باشد که شایع‌ترین عوارض کتواسیدوز دیابتی، مربوط به درمان آن است.
عوارض درمان عبارتند از:
- قند خون پایین که به عنوان “هیپوگلیسمی” نیز شناخته می‌شود: انسولین به قند اجازه ورود به سلول‌ها را می‌دهد و باعث کاهش سطح قند در خون می‌شود. اگر سطح قند خون خیلی سریع کاهش یابد، این افت می‌تواند منجر به هیپوگلیسمی شود.
- پتاسیم کم که به عنوان “هیپوکالمی” نیز شناخته می‌شود: مایعات و انسولین مورد استفاده برای درمان کتواسیدوز دیابتی می‌تواند باعث کاهش بیش از حد سطح پتاسیم شود. سطح پایین پتاسیم می‌تواند بر قلب، ماهیچه‌ها و عصب‌ها تاثیر بگذارد.
- تورم در مغز که به عنوان “ادم مغزی” نیز شناخته می‌شود: کاهش سریع سطح قند خون باعث تورم مغز می‌شود که در کودکان، به ویژه آنهایی که دیابت تازه تشخیص داده شده دارند، شایع‌تر است.
کتواسیدوز دیابتی درمان نشده می‌تواند منجر به از دست دادن هوشیاری و در نهایت مرگ شود! مشاوران نیتروطب می‌توانند به شما در تشخیص این عارضه کمک کنند.
چگونه بفهمیم به کتواسیدوز دیابتی مبتلا شده‌ایم؟
معاینه فیزیکی و آزمایش خون می‌تواند به تشخیص کتواسیدوز دیابتی کمک کند. در بعضی موارد، آزمایش‌های دیگری برای کمک به یافتن علت کتواسیدوز دیابتی مورد نیاز است.
آزمایش‌های خون
آزمایش‌های خونی که در تشخیص کتواسیدوز دیابتی استفاده می‌شوند، موارد زیر را اندازه‌گیری می‌کنند:
- سطح قند خون: اگر انسولین کافی در بدن وجود نداشته باشد تا قند وارد سلول‌ها شود، سطح قند خون افزایش می‌یابد. درحالی که بدن چربی و پروتیین را برای تامین انرژی تجزیه می‌کند، سطح قند خون همچنان بالا می‌ماند.
- سطح کتون: هنگامی که بدن چربی و پروتیین را برای انرژی تجزیه می‌کند، اسیدهایی به نام کتون وارد جریان خون می‌شوند.
- اسیدیته خون: سطح بسیار بالای کتون خون باعث اسیدی شدن خون می‌شود. اسیدیته بودن خون نحوه عملکرد اعضای بدن را تغییر می‌دهد.
در نیتروطب شما می‌توانید نسخه مربوط به آزمایش‌های لازم را به صورت آنی دریافت کنید.
تست‌های دیگر
آزمایش‌هایی که می‌توانند به یافتن دلیل کتواسیدوز دیابتی کمک کنند، عبارتند از:
- آزمایش الکترولیت خون
- آزمایش ادرار
- تصویربرداری از قفسه سینه
- ثبت فعالیت الکتریکی قلب که به عنوان “الکتروکاردیوگرام” نیز شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: بیماری قلبی؛ ۷ روش مهم برای تشخیص آن
بهترین درمان‌های کتواسیدوز دیابتی
اگر کتواسیدوز دیابتی برای شما تشخیص داده شود، ممکن است در اورژانس تحت درمان قرار بگیرید یا در بیمارستان بستری شوید. درمان به‌طور معمول شامل موارد زیر است:
- جایگزینی مایعات و سرم تراپی: ادرار زیاد باعث از دست رفتن حجم زیادی از مایعات بدن می‌شود. قدم اول در درمان، جایگزینی مایعات از دست رفته است. مایعات را می‌توان از طریق دهان یا از طریق ورید وارد بدن کرد.
- جایگزینی الکترولیت‌ها: الکترولیت‌ها مواد معدنی موجود در خون مانند سدیم، پتاسیم و کلر هستند که حامل بار الکتریکی می‌باشند. انسولین بسیار کم می‌تواند سطح این الکترولیت‌ها را در خون کاهش دهد. الکترولیت‌های وریدی برای کمک به کارکرد قلب، ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی به بیمار داده می‌شود.
بیشتر بخوانید: سدیم و پتاسیم خون؛ ۵ روش کنترل مقدار آنها بدون دارو!!
- انسولین درمانی: انسولین کتواسیدوز دیابتی را معکوس می‌کند. علاوه بر مایعات و الکترولیت‌ها، انسولین به‌طور معمول، از طریق ورید تزریق می‌شود. هنگامی که سطح قند خون به حدود ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر کاهش یابد و خون دیگر اسیدی نباشد، ممکن است بازگشت به انسولین درمانی معمولی امکان پذیر باشد.
چگونه از کتواسیدوز دیابتی پیشگیری کنیم؟
راه‌های زیادی برای پیشگیری از کتواسیدوز دیابتی و سایر عوارض دیابت وجود دارد، مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- دیابت خود را مدیریت کنید: تغذیه سالم و فعالیت بدنی را بخشی از برنامه روزانه خود قرار دهید. داروهای دیابت و انسولین را طبق دستور مصرف کنید.
- سطح قند خون خود را کنترل کنید: ممکن است لازم باشد سطح قند خون خود را حداقل ۳ تا ۴ بار در روز بررسی و ثبت کنید.
- دوز انسولین خود را تنظیم کنید: با کادر درمان در مورد مقدار دوز انسولین خود صحبت کنید. عواملی مانند سطح قند خون، آنچه می‌خورید و میزان تحرک شما مهم هستند.
- سطح کتون خود را بررسی کنید: به‌طور منظم، ادرار خود را برای کتون‌های اضافی با کیت “تست کتون ادرار” آزمایش کنید. شما می‌توانید کیت‌های تست را از داروخانه خریداری کنید. اگر سطح کتون شما متوسط یا بالا است، سریع با پزشک خود تماس بگیرید و دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید.
- برای اقدام‌های فوری آماده باشید: اگر فکر می‌کنید به دلیل بالا بودن قند خون و وجود کتون در ادرار به کتواسیدوز دیابتی مبتلا هستید، مراقبت‌های اورژانسی را فراهم کنید.
کتواسیدوز دیابتی یک وضعیت خطرناک است که نیازمند درمان فوری است. با رعایت نکات پیشگیری و مدیریت مناسب دیابت، می‌توان احتمال وقوع این عارضه را کاهش داد. در صورت بروز علائم کتواسیدوز دیابتی، باید به طور فوری به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کنید. پیگیری نزدیک با تیم مراقبت از دیابت و رعایت دستورات پزشک نیز می‌تواند در کاهش خطر وقوع این عارضه مؤثر باشد.
