غده تیرویید، غدهی کوچکی در گلوی شماست. این غده هورمون‌هایی را تولید می‌کند که در بسیاری از سیستم‌های مختلف بدن نقش دارد. زمانی که تیرویید شما این هورمون‌های مهم را خیلی زیاد یا خیلی کم تولید کند، سیستم‌های بدن با مشکل روبرو می‌شوند و به آن بیماری تیرویید می‌گویند. انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد، از جمله: پرکاری تیرویید، کم‌کاری تیرویید، تیروییدیت و تیروییدیت هاشیموتو. امروز در نیتروطب قصد داریم صفر تا ۱۰۰ بیماری‌های تیرویید را به شما آموزش دهیم، پس با ما همراه باشید.
غده تیرویید چیست؟
غده تیرویید اندام کوچکی است که در جلوی گردن قرار دارد و در اطراف نای پیچیده شده است. شکل آن شبیه پروانه است، بدنی کوچک با دو بال پهن که در اطراف گلوی شما امتداد دارند. این غده هورمون‌هایی می‌سازد که به کنترل بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن شما کمک می‌کند. وقتی این غده به درستی کار نمی‌کند، کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر بدن شما بیش از حد هورمون تیرویید تولید کند، شما به بیماری پرکاری تیرویید مبتلا شده‌اید. اگر بدن شما هورمون تیرویید کمی تولید کند، کم‌کاری تیروئید نامیده می‌شود. هر دو بیماری جدی هستند و باید توسط پزشک درمان شوند.
مهم ترین هورمون هایی که تیرویید ترشح می کند!
این هورمون‌ها متابولیسم را کنترل می‌کنند. متابولیسم فرآیندی است که در آن غذایی که وارد بدن می‌کنید به انرژی تبدیل می‌شود. این انرژی در کل بدن شما استفاده می‌شود تا سیستم‌های بدن به درستی کار کنند. تیرویید متابولیسم شما را با چند هورمون خاص کنترل می‌کند، این هورمون‌ها (که به آنها هورمون‌های تیروییدی می‌گویند) عبارتند از: T3 و T4 (تیروکسین).
این دو هورمون به سلول‌های بدن می‌گویند که چقدر انرژی مصرف کنند. وقتی تیرویید شما به درستی کار کند، مقدار مناسبی از هورمون‌ها را ترشح می‌کند تا متابولیسم شما با سرعت مناسب و طبیعی ادامه یابد. همه‌ی اینها توسط غده‌ای به نام “هیپوفیز” نظارت می‌شود.
غدهی هیپوفیز که در مرکز جمجمه و زیر مغز شما قرار دارد، میزان هورمون‌های تیرویید را در جریان خون نظارت و کنترل می‌کند. زمانی که غده هیپوفیز کمبود هورمون های تیرویید یا سطح بالایی از هورمون‌ها را در خون شما حس کند، مقدار آن را با هورمون خود تنظیم می‌کند. این هورمون، هورمون محرک تیرویید (T.S.H) نامیده می‌شود. T.S.H به تیرویید فرستاده می‌شود و به آن می‌گوید که تولید هورمون را کاهش یا افزایش دهد.
منظور از بیماری های تیرویید چیست؟
بیماری تیرویید، یک اصطلاح کلی برای زمانی است که تیرویید شما نمی‌تواند به مقدار طبیعی هورمون تولید کند. وقتی این غده بیش‌ازحد هورمون تولید می‌کند، بدن شما خیلی سریع انرژی بدست آمده را مصرف می‌کند. به این بیماری پرکاری تیرویید می‌گویند که می‌تواند ضربان قلب شما را افزایش دهد، باعث کاهش وزن و حتا عصبی شدن شما شود.
از طرف دیگر، این غده ممکن است هورمون بسیار کمی تولید کند. به این بیماری کم‌کاری تیرویید می‌گویند. هنگامی که هورمون تیرویید در بدن شما بسیار کم است، باعث احساس خستگی می‌شود، وزن شما افزایش می‌یابد و حتا ممکن است نتوانید دمای سرد را تحمل کنید و حال شما را بد کند!
این دو اختلال اصلی، ناشی از شرایط مختلفی هستند. آنها همچنین می‌توانند به صورت ارثی منتقل شوند.
شایع ترین دلایل بوجود آمدن بیماری های تیرویید
دو نوع اصلی بیماری تیرویید، کم‌کاری و پرکاری هستند. هر دو بیماری می‌توانند ناشی از بیماری‌های دیگری باشند که بر نحوه‌ی عملکرد غده تیرویید تاثیر می‌گذارد.
شرایطی که می‌تواند باعث کم‌کاری تیرویید شود عبارتند از:
- تیروئیدیت: این وضعیت التهاب (تورم) غده تیرویید است. تیروئیدیت می‌تواند میزان هورمون‌هایی که تیرویید شما تولید می‌کند را کاهش دهد.
- تیروئیدیت هاشیموتو: این یک بیماری بدون درد است. تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است که در آن سلول‌های بدن به تیرویید حمله کرده و به آن آسیب می‌رسانند. این بیماری ارثی است.
- تیروییدیت پس از زایمان: این وضعیت در ۵ تا ۹ درصد از زنان پس از زایمان رخ می‌دهد که به‌طور معمول یک وضعیت موقتی است.
- کمبود ید: تیرویید از ید برای تولید هورمون استفاده می‌کند. کمبود ید مشکلی است که چندین میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شرایطی که می‌تواند باعث پرکاری تیرویید شود عبارتند از:
- بیماری گریوز: در این شرایط کل غده بیش‌ازحد فعال می‌باشد و هورمون زیادی تولید می‌کند. به این مشکل گواتر (بزرگ شدن غده تیرویید) نیز می‌گویند.
- مصرف بیش‌ازحد ید: هنگامی که شما مقدار زیادی ید (ماده‌ای معدنی که برای تولید هورمون‌های تیروییدی از آن استفاده می‌شود) در بدن خود دارید، تیرویید بیش از نیاز خود هورمون تولید می‌کند. مقادیر زیاد ید را می‌توان در بعضی داروها (آمیودارون و داروهای قلب) و شربت‌های سرفه یافت.
رایج ترین نشانه های بیماری های تیرویید
متاسفانه، نشانه‌های بیماری تیرویید بسیار شبیه به نشانه‌های سایر بیماری‌ها و شرایط پزشکی است. همین می‌تواند تشخیص اینکه آیا شما به بیماری تیرویید مبتلا هستید یا خیر را دشوار کند.
شایع‌ترین نشانه‌های پرکاری تیرویید عبارتند از:
- تجربه اضطراب، تحریک‌پذیری و عصبی بودن
- مشکل در خواب
- کاهش وزن
- غدهی بزرگ (گواتر)
- ضعف عضلانی و لرزش
- تجربه قاعدگی‌های نامنظم
- عدم تحمل گرما
- مشکلات بینایی و سوزش چشم
شایع‌ترین نشانه‌های کم‌کاری تیرویید عبارتند از:
- احساس خستگی و ضعف
- افزایش وزن
- قاعدگی‌های مکرر
- موهای خشک و زبر
- صدای خشن
- عدم تحمل سرما
- ریزش مو
بیشتر بخوانید: کچلی یا ریزش مو و سریع ترین درمان آن در سال ۱۴۰۲
بهترین روش های تشخیص بیماری تیرویید
تشخیص بیماری تیروئید دشوار است زیرا نشانه‌ها به راحتی با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود. خوشبختانه، آزمایش‌هایی وجود دارد که می‌تواند به صورت اختصاصی غدهی تیرویید را مورد ارزیابی قرار دهد. این تست‌ها عبارتند از:
- آزمایش خون
- تست‌های تصویربرداری
- معاینه فیزیکی
آزمایش خون
یکی از قطعی‌ترین روش‌ها برای تشخیص مشکل تیرویید، آزمایش خون است. از این آزمایش برای اندازه‌گیری میزان هورمون‌های تیرویید در خون استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- بررسی هورمون محرک تیرویید (T.S.H): این هورمون در غده هیپوفیز تولید می‌شود و تعادل هورمون‌های تیرویید (T3 و T4) را در جریان خون تنظیم می‌کند. این اولین آزمایشی است که پزشک برای بررسی عدم تعادل هورمون تیروئید انجام می‌دهد. به‌طور معمول کم کاری تیروئید با سطحS.H بالا همراه است، در حالی که پرکاری تیروئید با سطح T.S.H پایین همراه است.
- آزمایش تیروکسین (T4): برای بررسی کم‌کاری و پرکاری تیرویید و برای نظارت بر درمان از آن استفاده می‌شود. سطح T4 پایین نشان‌دهنده کم‌کاری و سطح T4 بالا نشان دهنده پرکاری تیروئید می‌باشد.
- آزمایش تری یدوتیرونین (T3): این آزمایش به تشخیص و بررسی شدت پرکاری کمک می‌کند. سطوح پایین T3 را می‌توان در کم کاری تیرویید مشاهده کرد، اما بیشتر از این آزمایش در تشخیص و درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌کنند.
تست‌های تصویربرداری
در بسیاری از موارد، نگاهی سطحی به خود تیروئید می‌تواند به بیشتر سوالات پاسخ دهد، اما پزشک شما ممکن است یک آزمایش تصویربرداری به نام “اسکن تیروئید” انجام دهد. پزشک همچنین می‌تواند از یک آزمایش تصویربرداری به نام “سونوگرافی اولتراسوند” استفاده کند. این یک روش تشخیصی است که امواج صوتی با فرکانس بالا را (که برای گوش انسان قابل شنیدن نیست) به بافت‌های بدن منتقل می‌کند، انعکاس این صداها ضبط و به تصویر تبدیل می‌شود. این نوع سونوگرافی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و شما نیاز به آمادگی خاصی ندارید.
معاینه فیزیکی
راه دیگر برای بررسی سریع این غده، معاینه فیزیکی در مطب پزشک است. این یک آزمایش بسیار ساده و بدون درد است که در آن پزشک گردن شما را برای هر گونه رشد یا بزرگ شدن غده لمس می‌کند.
رایج ترین روش های درمان بیماری های تیرویید
هدف از درمان این است که سطح هورمون‌های تیرویید شما به حالت عادی بازگردد.
اگر شما پرکاری تیروئید داشته باشید، گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر می‌باشد:
- داروهای ضد تیروئید (متیمازول و پروپیل تیوراسیل): اینها داروهایی هستند که تیروئید شما را از تولید هورمون باز می‌دارند.
- ید رادیواکتیو: این نوع ید به سلول‌های تیروئید شما حمله می‌کند و به آنها آسیب می‌رساند و اینگونه از تولید سطوح بالای هورمون‌ها جلوگیری می‌کند.
- مسدود کننده‌های بتا: این داروها میزان هورمون‌ها را در بدن تغییر نمی‌دهند، اما به کاهش نشانه‌های شما کمک می‌کنند.
- جراحی: شاید پزشک تیروئید شما را با جراحی بردارد (تیروئیدکتومی). این کار مانع از تولید هورمون‌های اضافه می‌شود اما شما باید تا پایان عمر از هورمون‌های جایگزین استفاده کنید.
اگر شما به کم‌کاری تیروئید مبتلا شده باشید، گزینه اصلی درمان داروهای جایگزین هورمون‌های تیروئید است. این دارو یک روش مصنوعی برای افزودن دوباره هورمون‌های تیروئید به بدن شماست. یکی از شایع‌ترین داروهایی که استفاده می‌شود، “لووتیروکسین” نام دارد.
انواع روش های جراحی تیرویید
جراحی برای برداشتن تیروئید، تیروئیدکتومی نامیده می‌شود. دو روش اصلی برای انجام این جراحی وجود دارد:
- ایجاد برش در جلوی گردن
- ایجاد برش در زیر بغل
برش در جلوی گردن، روش قدیمی این جراحی است اما در بسیاری از موارد، این بهترین گزینه برای شما می‌باشد. اگر تیروئید شما بزرگ است یا گره‌های بزرگی دارد، جراح از این روش استفاده می‌کند.
روش دیگری از جراحی تیروئید وجود دارد که در آن جراح، برشی را در زیر بغل شما ایجاد می‌کند و سپس یک تونل به تیروئید شما ایجاد می‌کند. پس از آن، می‌تواند تیروئید را از طریق تونل و از برش زیر بغل شما خارج کند.
این روش، روش بدون اسکار (جای زخم) نیز نامیده می‌شود زیرا برش در زیر بغل شما و خارج از دید قرار دارد. با این حال، این روش برای جراح پیچیده‌تر است و برای شما تهاجمی‌تر.
کلام آخر
تیرویید یک غدهی پروانه‌ای شکل در جلوی گردن شماست که هورمون‌های مهمی برای کنترل متابولیسم بدن ترشح می‌کند. اگر به هر دلیلی تعادل این هورمون‌ها در خون بهم بریزد، شما به بیماری‌های تیرویید مبتلا شده‌اید. شایع‌ترین بیماری‌های این غده، کم‌کاری و پرکاری تیرویید هستند. بهترین و ساده‌ترین روش تشخیص این ۲ بیماری، آزمایش خون است. خوشبختانه گزینه‌های درمانی زیادی پیش روی شما قرار دارد. شما می‌توانید برای شروع درمان یا تفسیر تخصصی جواب آزمایش خود، از کارشناسان نیتروطب کمک بگیرید.
