صرع یک بیماری مغزی است که در آن سلول‌های عصبی به درستی عمل نمی‌کنند و باعث تشنج می‌شوند. تشنج، تخلیه‌ی ناگهانی فعالیت‌های الکتریکی در مغز است که احساسات، رفتارها، هوشیاری و حرکت‌های ماهیچه‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هر فردی با هر سن، نژاد و جنسی می‌تواند به صرع مبتلا شود. اگرچه صرع قابل درمان نیست، اما گزینه‌های درمانی زیادی برای کنترل آن در دسترس است و چیزی حدود ۷۰ درصد افراد مبتلا به صرع می‌توانند این بیماری را با داروها کنترل کنند.
امروز در نیتروطب قصد داریم تا تمام اطلاعاتی که نیاز است در مورد صرع بدانید را در اختیار شما قرار بدهیم، با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.
صرع چیست؟
صرع یک بیماری طولانی مدت و مزمن است که به دلیل تولید غیرطبیعی سیگنال‌های الکتریکی توسط سلول های مغزی، باعث تشنج‌های پی‌درپی می‌شود. تشنج شامل تغییراتی در هوشیاری، عدم کنترل عضلات، احساسات و رفتار می‌باشد. توجه کنید که به صرع، اختلال تشنجی نیز گفته می‌شود.
هنگام ابتلا به صرع، چه اتفاقی در مغز می افتد؟
سلول‌های مغز، پیام‌هایی را به تمام قسمت‌های بدن می‌فرستند و پیام‌ها را از آنها دریافت می‌کنند. این پیام‌ها از طریق یک تکانه‌ی الکتریکی پیوسته منتقل می‌شود. صرع الگوی انتقال این تکانه‌ی الکتریکی را مختل می‌کند. در عوض، انفجارهای انرژی الکتریکی (مانند یک رعد و برق غیرقابل پیش بینی) در سلول‌های یک یا چند ناحیه از مغز بوجود می‌آید. این اختلال الکتریکی باعث تغییراتی در آگاهی (از جمله از دست دادن هوشیاری)، احساسات و حرکت ماهیچه‌ای می‌شود.
انواع صرع و مهم ترین نشانه‌های صرع
صرع، بر اساس نوع تشنجی که ایجاد می‌کند طبقه‌بندی می‌شود. دسته بندی تشنج بر اساس جایی که در مغز شروع می‌شود، سطح آگاهی در طول تشنج و وجود یا عدم وجود حرکات عضلانی است.
دو گروه عمده تشنج وجود دارد:
- تشنج با شروع کانونی
تشنج با شروع کانونی در یک ناحیه از مغز شروع می‌شود. به این تشنج، تشنج با شروع جزیی نیز می‌گویند. دو نوع تشنج کانونی وجود دارد:
- تشنج آگاهانه با شروع کانونی: به این معنی است که شما در طول تشنج بیدار و آگاه هستید.
- تشنج اختلال هوشیاری با شروع کانونی: به این معنی است که شما در طول تشنج گیج شده‌اید و هوشیاری خود را از دست داده‌اید.
- تشنج با شروع عمومی
تشنج با شروع عمومی، شبکه گسترده‌ای از سلول‌ها را در هر دو طرف مغز تحت تاثیر قرار می‌دهد. شش نوع تشنج عمومی وجود دارد:
- تشنج غیبت: این نوع تشنج باعث خیره شدن به فضا (از دست دادن مختصر هوشیاری) می‌شود. ممکن است حرکات جزیی عضلانی، از جمله پلک زدن سریع چشم، حرکت لب، حرکت دست یا مالش انگشتان وجود داشته باشد. تشنج‌های غیبت در کودکان شایع‌تر است و فقط چند ثانیه طول می‌کشد (کمتر از ۱۰ ثانیه).
- تشنج آتونیک: آتونیک به معنای “از دست دادن تون ماهیچه‌ها” است. تشنج آتونیک به این معنی است که شما کنترل ماهیچه‌ها را از دست داده‌اید و عضلات شما در طول تشنج ضعیف شده‌اند. ممکن است قسمت‌هایی از بدن شما مانند پلک‌ها بیفتد، یا در طول این تشنج کوتاه (کمتر از ۱۵ ثانیه) به زمین بیفتید.
- تشنج تونیک: تشنج تونیک به این معنی است که تون عضلانی شما بسیار افزایش یافته است. ماهیچه‌های بازوها، پاها یا کل بدن منقبض یا سفت شده و باعث زمین خوردن شما می‌شود. ممکن است در طی این تشنج کوتاه (کمتر از ۲۰ ثانیه) آگاه باشید یا تغییر کوچکی در آگاهی داشته باشید.
- تشنج کلونیک: «کلونوس» به معنای سفت و شل شدن سریع عضله است. تشنج کلونیک زمانی اتفاق می‌افتد که ماهیچه‌ها به طور مداوم برای چند ثانیه تا یک دقیقه تکان می‌خورند و سفت می‌شوند و به دنبال آن برای چند ثانیه تا دو دقیقه شل می‌شوند.
- تشنج تونیک-کلونیک: این نوع تشنج ترکیبی از سفتی عضله‌ها (تونیک) و تکان دادن ریتمیک عضلانی (کلونیک) است. تشنج‌های تونیک-کلونیک همان چیزی است که بیشتر مردم با شنیدن کلمه “تشنج” به آن فکر می‌کنند. در این تشنج هوشیاری خود را از دست می‌دهید، روی زمین می‌افتید، ماهیچه هایتان سفت می‌شوند و به مدت یک تا پنج دقیقه تکان می‌خورند.
مهم ترین محرک های تشنج
محرک‌های تشنج رویدادها یا اتفاقاتی هستند که قبل از شروع تشنج اتفاق می‌افتد.
محرک‌های تشنجی که بیشتر گزارش شده عبارتند از:
- فشار
- مشکلات خواب مانند خوب نخوابیدن
- مصرف الکل، ترک الکل، مصرف مواد مخدر
- تغییرات هورمونی (مثل تغییرات هورمونی در قاعدگی)
- تب
- فشار فیزیکی بیش از حد
- غذاهای خاص (کافیین یک محرک رایج است)
- کم آبی بدن
شایع ترین نشانه های صرع
علامت اصلی آن، تشنج‌های مکرر است. با این حال، نشانه‌ها بسته به نوع تشنج متفاوت است.
مهم‌ترین نشانه‌های صرع عبارتند از:
- از دست دادن موقت آگاهی و هوشیاری
- حرکات کنترل نشده عضلانی، تکان دادن عضلات، از دست دادن تون عضلانی
- خیره شدن به فضا
- سردرگمی موقت، کند شدن تفکر، مشکل در صحبت کردن و درک
- تغییر در شنوایی، بینایی، چشایی، بویایی، احساس بی حسی یا گزگز در اندام‌ها
- مشکل در صحبت کردن یا درک کردن
- نشانه‌های روانی، از جمله ترس و اضطراب
- ضربان قلب و تنفس سریع
چه چیزی باعث صرع می شود؟
در بیشتر مواقع علت صرع مشخص نیست. علت‌های شناخته شده عبارتند از:
- ژنتیک: بعضی از انواع صرع (مانند صرع غیبت دوران کودکی) بیشتر در خانواده‌ها ایجاد می‌شوند و ارثی هستند. محققان بر این باورند که اگرچه شواهدی مبنی بر دخالت ژن‌های خاص وجود دارد، اما این ژن‌ها تنها خطر ابتلا به صرع را افزایش می‌دهند و عوامل دیگری نیز در بوجود آمدن آن دخیل هستند.
- صدمه به سر: مانند تصادف، سقوط یا هر ضربه‌ای به سر
- عفونت‌های مغزی: عفونت‌ها شامل آبسه مغزی، مننژیت و آنسفالیت
- اختلالات سیستم ایمنی: شرایطی که باعث می‌شود سیستم ایمنی شما به سلول‌های مغز حمله کند (که بیماری خود ایمنی نیز نامیده می‌شود) می‌تواند منجر به صرع شود.
- اختلالات رشدی: ناهنجاری‌های هنگام تولد که بر مغز تاثیر می‌گذارند، یکی از علت‌های شایع صرع هستند، به‌ویژه در افرادی که تشنج‌هایشان با داروهای ضد تشنج کنترل نمی‌شود. برخی از ناهنجاری‌های هنگام تولد که باعث صرع می‌شوند عبارتند از: دیسپلازی قشر کانونی، پلی میکروژیری و توبروس اسکلروزیس.
- شرایط مغزی و ناهنجاری‌های عروق مغزی: شامل تومورهای مغزی ، سکته مغزی، زوال عقل و عروق خونی غیرطبیعی مانند ناهنجاری‌های شریانی و وریدی است .
- اختلالات متابولیک
رایج ترین روش های تشخیص صرع
اگر دو یا چند تشنج را تجربه کنید که ناشی از یک وضعیت پزشکی شناخته شده نیست (به عنوان مثال، از ترک الکل یا قند خون پایین)، به احتمال زیاد مبتلا به صرع هستید. قبل از تشخیص، کادر درمان یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، سابقه پزشکی شما را می‌پرسد و ممکن است دستور آزمایش خون بدهد (برای رد سایر علت‌ها). آنها در مورد نشانه‌های شما در طول تشنج می‌پرسند و آزمایشات دیگری را نیز انجام می‌دهند.
پزشک از شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان (که شاهد تشنج شما بوده است) می‌پرسد که آیا یکی از موارد زیر را در طول تشنج تجربه کرده‌اید:
- تکان‌های عضلانی
- سفتی ماهیچه‌ها
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه (در طول تشنج ادرار یا مدفوع کردید)
- تغییر در تنفس.
- تغییر رنگ پوست
- خیره شدن به جایی
- از دست دادن هوشیاری
- در صحبت کردن یا درک آنچه به او گفته‌اید مشکل داشته است.
چه آزمایش هایی برای تشخیص صرع انجام خواهد شد؟
شایع‌ترین آزمایش‌ها عبارتند از:
- الکتروانسفالوگرافی (E.G): این آزمایش فعالیت الکتریکی مغز شما را اندازه گیری می‌کند.
- اسکن مغز: تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (M.R.I) برای جستجوی مواردی مانند تومورها، عفونت‌ها یا ناهنجاری‌های عروق خونی.
صرع چگونه درمان می شود؟ بهترین روش های کنترل صرع
درمان‌های کنترل صرع شامل داروهای ضد تشنج، رژیم‌های غذایی خاص (علاوه بر داروهای ضد تشنج) و جراحی است.
داروهای ضد تشنج
داروهای ضد تشنج می‌توانند تشنج را در ۶۰ تا ۷۰ درصد افراد مبتلا به صرع کنترل کنند. درمان دارویی ضد تشنج فردی و اختصاصی است. سازمان غذا و داروی آمریکا بیش از ۲۰ داروی ضد تشنج را برای درمان صرع تایید کرده است. پزشک ممکن است ترکیبی از داروها را امتحان کند تا بهترین دارو را برای کنترل تشنج شما پیدا کند.
انتخاب داروی ضد تشنج به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع تشنج
- پاسخ قبلی شما به داروی ضد تشنج
- شرایط پزشکی‌ای که دارید.
- احتمال تداخل با سایر داروهایی که مصرف می‌کنید.
- عوارض جانبی داروی ضد تشنج (در صورت وجود)
- سن
- سلامت عمومی
- هزینه
اگر داروهای ضد تشنج، تشنج شما را کنترل نکنند، پزشک سراغ گزینه‌های درمانی دیگر، از جمله رژیم‌های غذایی خاص، دستگاه‌های پزشکی و جراحی می‌رود.
رژیم درمانی
رژیم غذایی کتوژنیک و رژیم اصلاح شده اتکینز (رژیم‌های پر چربی، پروتیین متوسط و کربوهیدرات کم) دو رژیم غذایی رایج هستند که گاهی اوقات برای افراد مبتلا به صرع توصیه می‌شود. رژیم‌های غذایی بیشتر برای کودکانی توصیه می‌شود که داروها موثر نبوده و امکان عمل جراحی در آنها وجود ندارد. رژیم‌های غذایی با شاخص گلیسمی پایین نیز می‌تواند تشنج را در بعضی از افراد مبتلا به صرع کاهش دهد.
بیشتر بخوانید: صفر تا ۱۰۰ رژیم کتوژنیک و شاخه های مختلف آن
جراحی و دستگاه‌های درمانی
اگر داروهای ضد تشنج، تشنج را کنترل نکنند و اگر تشنج شدید و ناتوان کننده باشد، پزشک جراحی را در نظر می‌گیرد. زمانی که بیش از دو داروی ضد تشنج در کنترل تشنج شما ناکام باشد، جراحی صرع می‌تواند یک گزینه‌ی درمانی ایمن و موثر باشد. مهم است که در یک مرکز صرع مورد ارزیابی قرار بگیرید تا ببینید اگر داروهای ضد تشنج، تشنج شما را کنترل نمی‌کنند، کاندید عمل جراحی صرع هستید یا خیر.
گزینه‌های جراحی عبارتند از: برداشتن بافت غیرطبیعی، قطع اتصال (بریدن دسته‌های فیبری که نواحی مغز شما را به هم متصل می‌کند)، رادیوسرجری استریوتاکتیک (تخریب هدفمند بافت غیر طبیعی مغز) یا کاشت دستگاه‌های تعدیل‌کننده عصبی.
آیا می توان از صرع پیشگیری کرد؟
اگرچه بسیاری از علل صرع خارج از کنترل شما و غیرقابل پیشگیری هستند، اما می‌توانید شانس خود را برای ابتلا به چند بیماری که ممکن است منجر به صرع شود کاهش دهید، مانند:
- برای کاهش خطر آسیب مغزی (از ضربات وارده به سر)، همیشه هنگام رانندگی کمربند ایمنی خود را ببندید و ایمن رانندگی کنید. هنگام دوچرخه سواری از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- برای کاهش خطر سکته مغزی، از یک رژیم غذایی سالم (مانند رژیم مدیترانه‌ای)، حفظ وزن مناسب و ورزش منظم استفاده کنید.
- به دنبال درمان برای سو مصرف مواد باشید. الکل و سایر مواد مخدر غیرقانونی می‌تواند به مغز شما آسیب برساند، که می‌تواند منجر به صرع شود.
کلام آخر
صرع یک بیماری مغزی است که در آن سلول‌های مغزی به درستی عمل نمی‌کنند. مهم‌ترین نشانه‌ی آن، تشنج است. توجه داشته باشید که هر تشنجی صرع نیست! تشنج تنها یک نشانه از وجود یک بیماری است. این بیماری قابل درمان نیست ولی به راحتی می‌توان آن را کنترل کرد و از وقوع تشنج پیشگیری کرد. داروهایی مختلفی برای کنترل صرع وجود دارد، توجه کنید که این داروها شخصی و اختصاصی هستند و شما نمی‌توانید از داروی شخص دیگری برای درمان بیماری خود استفاده کنید. بهترین روش تشخیص صرع از روی نشانه‌ها است. اگر تشنج‌های زیادی را تجربه کرده‌اید، حتما به دنبال درمان پزشکی و پیدا کردن علت زمینه‌ای باشید. شما می‌توانید برای شروع درمان، با کارشناسان نیتروطب در تماس باشید.
