هماچوری یا دیده‌شدن خون در ادرار شاید یکی از ترسناک‌ترین اتفاق‌هایی باشد که در طول زندگی هرکسی ممکن است پیش بیاید، این حالت می‌تواند نشانه‌ای از سنگ کلیه یا مثانه باشد، اما آیا ممکن است اشتباهی در تشخیص این بیماری رخ دهد؟ اگر میخواهید زیر و بم این بیماری را موشکافی کنید این مقاله را تا انتها بخوانید.
آناتومی سیستم ادراری
در ابتدا بیایید کمی دانش پایه‌ای خود را محک بزنید؛ چقدر دستگاه ادراری خود را می‌شناسید؟ کلیه‌ها دو عضو در دو طرف بدن شما هستند که ادرار را تولید می‌کنند، ادرار تولید شده از طریق مجرایی به‌نام میزنای یا حالب وارد مثانه می‌شود، مثانه مثل یک کیسه از جنس عضله است که ادرار را در خود ذخیره می‌کند، زمان تخلیه، ادرار از مجرایی به‌نام میزراه خارج می‌شود، سم‌ها و ماده‌های دفعی بدن از راه ادرار خارج می‌شود؛ اما هرچه از کلیه به سمت انتهای دستگاه ادرار پیش‌می‌رویم، محیط آلوده‌تر و دارای باکتری‌های بیشتری است؛ بنابراین رعایت بهداشت و تخلیه به‌موقع مثانه نقش مهمی در پیشگیری از بروز بیماری‌های دستگاه ادراری به‌خصوص UTI دارد.
هماچوری چیست؟
هماچوری یعنی در ادرار شما خون وجود دارد، دقیق‌تر بگوییم هماچوری اصطلاح پزشکی وجود گلبول‌های قرمز در ادرار است، این مشکل باعث تغییر رنگ ادرار از زرد به قرمز، قهوه‌ای، صورتی و یا به‌رنگ چای می‌شود، وجود خون در ادرار به‌طور معمول با سوزش هنگام دفع و درد همراه است، در موردهای شدیدتر، ممکن است بیمار لخته‌های خون را دفع کند که این لخته‌ها اگر جمع شوند، درد خیلی شدیدی را در مثانه، زیرشکم و حتا کمر ایجاد می‌کنند.
چند نوع هماچوری داریم؟
هماچوری به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود:
هماچوری شدید یا Gross: زمانی که به‌وضوح در ادرار شما خون وجود دارد، در این حالت رنگ ادرار از زرد به قرمز روشن یا تیره، قهوه‌ای یا رنگ چای تغییر می‌کند.
هماچوری میکروسکوپی: در هماچوری میکروسکوپی خون به‌صورت واضح دیده نمی‌شود؛ بلکه در بررسی نمونه ادرار زیر میکروسکوپ، تعدادی گلبول قرمز یافت می‌شود، در اصطلاح برگه‌های آزمایش، به این وضعیت trace یا رد خون گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: آنچه که باید از التهاب مجرای ادرار یا اورتریت بدانیم: علل، تشخیص و درمان
نشانه های قطعی و غیرقطعی هماچوری چیست؟
تب و لرز از شاخص‌های بروز عفونت در بدن هستند، درصورتی که علت وجود خون عفونت مثل سیستیت (عفونت مثانه) باشد، به‌طور قطع یکی از نشانه‌های بیماریتان تب و لرز خواهدبود، علاوه‌بر آن درد پهلو، شکم و لگن، کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ نیز از نشانه‌های جدی بیماری‌هایی است که علت بروز هماچوری هستند.
بیشتر بخوانید: بی اشتهایی؛ ۱۱ علت و راه‌های خانگی درمان آن
تشخیص هماچوری
وجود خون در ادرار درصورتی که میکروسکوپیک نباشد، بسیار واضح است! یعنی شما درد دارید و درهنگام دفع می‌بینید که رنگ غیرطبیعی دارد، هماچوری میکروسکوپیک با چشم دیده نمی‌شود؛ بنابراین برای تشخیص آن از آزمایش خون، آنالیز ادرار یا UA، سیستوسکوپی، تصویربرداری و بیوپسی کلیه استفاده می‌کنند.
آزمایش UA
آنالیز ادرار یا Urine Analysis به بررسی ادرار شما می‌پردازد، این تست با بررسی و شمارش تعداد گلبول‌های قرمز در نمونه ادرار نشان می‌دهد که آیا خون در ادرار شما وجود دارد؟ دقت کنید اگر پریود هستید به پزشک خود اطلاع دهید؛ زیرا می‌تواند نتیجه آزمایش را به‌طور کاذب تغییر دهد.
آزمایش خون
برای تشخیص اختلال کلیوی، بیماری‌های خودایمنی و گاهی برای تشخیص سرطان از آزمایش خون استفاده می‌کنند.
سیستوسکوپی
سیستوسکوپ یک لوله بلند و باریک با یک دوربین کوچک در ابتدای خود است، سیستوسکوپ از راه مجرای ادراری مستقیم وارد بدن می‌شود و جراح به‌وسیله دوربین متصل به آن می‌تواند مثانه، حالب‌ها و داخل کلیه را ببیند، درصورت شک به وجود تومور، جراح می‌تواند با سیستوسکوپ قسمتی از بافت را بردارد تا برای بررسی به پاتولوژی فرستاده شود.
سی تی اسکن
تصویربرداری با اشعه ایکس که می‌تواند عکس مقطعی از مثانه و یا حالب‌ها ایجاد کند، از سی‌تی‌اسکن برای پیداکردن سنگ، تومورها و سایر بیماری‌های مجرای ادراری استفاده می‌شود.
سونوگرافی
در این روش با استفاده از موج‌های صوتی از کلیه شما عکس گرفته می‌شود، سونوگرافی نسبت به CT-Scan خطر کمتری دارد؛ اما تصویری که سی‌تی ایجاد می‌کند بسیار دقیق‌تر است.
بیوپسی کلیه
بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت کلیه یک راه تهاجمی برای تشخیص اختلال‌های کلیوی است، نمونه‌های برداشته شده به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و پاتولوژیست، آن‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند.
چرا در ادرارم خون دیده می شود؟
هماچوری بیشتر از اینکه یک بیماری باشد، علت و نشانه بیماری به‌خصوص بیماری‌های اورولوژی است، بیماری‌های متفاوتی می‌تواند دلیل وجود خون در ادرار باشد:
عفونت
به‌تقریب شایع‌ترین علت هماچوری وجود عفونت در هر قسمتی از دستگاه ادراری است، عفونت زمانی شما را درگیر می‌کند که ویروس‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا وارد بدن شما شود، عدم رعایت بهداشت نقش پررنگی در ابتلا به UTI و هماچوری دارد، اگر عفونت درمان نشود، به قسمت‌های بالایی دستگاه ادراری می‌رود و خطرناک‌تر می‌شود، عفونتی که در اثر رعایت‌نکردن بهداشت از مجرای خروج ادرار (میزراه) وارد بدن شود، در درجه اول مثانه (سیستیت) را درگیر می‌کند، اگر درمان نشود از طریق میزنای به سمت کلیه‌ها بالا می‌رود و بسیار خطرناک می‌شود (پیلونفریت)؛ چراکه نارسایی کلیه را به‌دنبال دارد.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری در بارداری، عفونتی پنهان اما خطرناک
یکی از کارهایی که باعث آسیب به کلیه می‌شود، نگه‌داشتن زیاد ادرار است، زمانی که مثانه پر شود اما شما دیربه‌دیر دستشویی می‌روید، ادرار جمع شده به کلیه برمی‌گردد و همین امر باعث می‌شود که تمام عامل‌های بیگانه (حتا باکتری‌های مفید مثانه) با ورود به کلیه باعث بیماری شوند.
سنگ
یکی دیگر از علت‌های شایع هماچوری سنگ‌های کلیه و مثانه هستند، در ادرار ماده‌های معدنی مثل اسیداوریک، کلسیم و سیستین وجود دارد، از ته‌نشین شدن کریستال‌های این ماده و رسوب آن‌ها سنگ ایجاد می‌شود، این سنگ ها اگر در مسیر مجرا قرارگیرند باعث انسداد و درد شدید می‌شوند و حتا میتوانند مجرا را زخم کرده و خونریزی ایجاد کنند، کسانی که دیربه‌دیر دستشویی می‌روند و در طول روز آب کافی نمی‌نوشند بیشتر احتمال ابتلا دارند.
بیشتر بخوانید: هر آنچه که باید از سنگ کلیه بدانیم؛ خطری رایج ولی قابل پیشگیری
پروستات بزرگ یا BPH
بزرگ‌شدن پروستات (BPH) که نام علمی آن هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات است، یک مشکل شایع در مردان میانسال است، پروستات غده‌ای است که زیر مثانه نزدیک به مجرای ادراری قرار دارد، اگر بزرگ شود، به مجرای ادراری فشار می‌آورد و ممکن است جلوی تخلیه کامل مثانه را بگیرد، با راکدشدن ادرار در مثانه احتمال UTI و هماچوری بیشتر می‌شود.
بیماری کلیوی
به‌ندرت اختلال کلیوی به‌خصوص التهاب می‌تواند باعث هماچوری شود؛ البته که بیماری یا نارسایی کلیه به‌دنبال بیماری‌های دیگر مثل دیابت ایجاد می‌شود، در گذشته کودکان ۶ تا ۱۰ ساله مبتلا به عفونت‌های استرپتوکوکی مقاوم به درمان، دچار اختلال کلیه و درنتیجه هماچوری می‌شدند که امروزه با معرفی آنتی‌بیوتیک‌ها این مشکل تا حد زیادی ازبین رفته است.
سرطان
سرطان مثانه، کلیه و پروستات در مرحله پیشرفته باعث وجود خون در ادرار می‌شود.
تروما و ضربه
در ورزش‌های رزمی، بازی‌های با توپ، تصادف و هر اتفاقی که باعث ضربه به کلیه یا مثانه شود، احتمال خونریزی و درنتیجه دیده‌شدن خون در ادرار وجود دارد.
بیماری های خاص
سندرم آلپورت، بیماری‌های خونی مثل هموفیلی، کم‌خونی داسی‌شکل یا آنمی سیکل‌سل نیز به ندرت می‌تواند گلبول قرمز را وارد ادرار شما بکند.
دارو
استفاده طولانی‌مدت از داروهای رقیق‌کننده خون (مثل آسپرین)، آنتی‌بیوتیک (مثل پنی‌سیلین)، هپارین، وارفارین، سیکلوفسفامید و سایر مسکن‌ها می‌تواند احتمال هماچوری را در شما افزایش دهد.
درمان هماچوری
از آن‌جایی که خون در ادرار خود نشانه‌ی یک بیماری دیگر است؛ پس پزشک برای درمان هماچوری به‌دنبال درمان علت زمینه‌ای می‌رود:
- اگر عفونت ادراری علت اصلی باشد، درمان شما آنتی‌بیوتیکی خواهدبود، دقت کنید که مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک ممنوع است؛ زیرا باعث مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود، برای تجویز دقیق‌ترین نوع دارو، از شما UC یا کشت ادرار گرفته می‌شود، نتیجه کشت نشان می‌دهد باکتری بیماری‌زا چیست و چه دارویی برای ازبین بردن آن بهتر است.
- اگر سنگ کلیه یا سنگ مثانه دارید، به احتمال زیاد نگران جراحی می‌شوید! باید بدانید که هر سنگی نیاز به جراحی ندارد، سنگ‌شکنی (ESWL) روشی است که با استفاده از موج صوت سنگ بزرگ را به قطعه‌های کوچک تبدیل می‌کنند تا تکه‌های سنگ از راه ادرار بیمار دفع شود، همچنین جراح می‌تواند با استفاده از دستگاه یورتروسکوپ، از راه مجرای ادراری شما وارد و سنگ را خارج کند، یورتروسکوپ میله بلند و باریکی است که به سر آن دوربین متصل است.
بیشتر بخوانید: درمان سنگ کلیه؛ صفر تا ۱۰۰ روش های درمان پزشکی و مراقبت خانگی
- اگر بزرگی پروستات مشکل اصلی باشد، به احتمال زیاد به جراحی نیاز است؛ اما داروهای کمکی نیز تجویز می‌شود، برای درمان و بهبود نشانه‌های BPH، مسدودکننده‌های آلفا (تامسولوسین، ترازوسین، دوکسازوسین و آلفازوسین) و یا مهارکننده‌های آلفا۵ (دوتاستراید) تجویز می‌شود.
البته که برخی داروها مثل فنازوپیریرین به‌عنوان درمان علامتی برای سوزش ادرار تجویز می‌شود، درمان علامتی یعنی فقط علامت بیماری ازبین می‌رود؛ نه علت به وجود آورنده ی آن! یعنی شما با خوردن فنازوپیریدین سوزش ادرارتان خوب می‌شود اما علت ایجاد آن (برای مثال عفونت) درمان نمی‌شود، پس از درمان علت زمینه‌ای خون در ادرار، پزشک دوباره از شما آزمایش آنالیز ادرار می‌گیرد؛ اگر هنوز هم تعداد غیرطبیعی گلبول قرمز در ادرار شما وجود داشت، باید به یک اورولوژیست یا نفرولوژیست مراجعه کنید تا مشکل شما دقیق‌تر بررسی شود.
هماچوری کاذب!
گاهی در اثر خوردن مقدار زیادی لبو یا ذغال‌اخته، یا استفاده از برخی داروها مثل فنازوپیریدین رنگ ادرارتان تغییر می‌کند. این وضعیت به بیتوریا (beeturia) معروف است، هرچند که ممکن است در اثر اختلال‌های دیگر بدن مثل رابدومیولیز و همولیز در ادرارتان خون وجود داشته‌باشد.
رابدومیولیز به بیماری گفته می‌شود که در آن به‌دلیل آسیب به ماهیچه، عضله شما کم‌کم شروع به تجزیه و تخریب می‌کنند و ماده های دفعی و سموم وارد ادرار می‌شوند، همولیز نیز یه وضعیتی گفته می‌شود که در آن گلبول قرمز تخریب می‌شود، همولیز به‌طور طبیعی در بدن هر انسان سالمی اتفاق می‌افتد؛ وقتی گلبول قرمز عمرش تمام می‌شود نابود می‌شود تا عنصرهای سازنده‌اش دوباره استفاده شوند، اما اگر تخریب گلبول قرمز از حد طبیعی بیشتر شود یا گلبول‌های جوان و سالم بمیرند، مشکل‌ساز می‌شود و یکی از نشانه‌هایش دفع خون از ادرار است.
هماچوری بدون دلیل!
با وجود تمام راه‌های تشخیصی و آزمایشی، گاهی هیچ علتی برای وجود خون در ادرار پیدا نمی‌شود! یعنی نتیجه آزمایش‌ها نرمال و بدون مشکل است، در این حالت شما نیاز به پیگیری مداوم و کنترل سلامت بدن خود دارید، باید هر سه تا شش ماه یک‌بار آزمایش ادرار را تکرار کنید، هر هفته فشار خون خود را کنترل کرده و نتیجه را به پزشک اطلاع دهید، هماچوری که علت واضحی دربررسی‌های اولیه نداشته‌باشد ممکن است خبر از سرطان مثانه بدهد؛ به‌خصوص اگر فاکتور‌های زمینه‌ای سرطان مثانه را داشته‌باشید؛ یعنی اگر شما:
- بیشتر از ۵۰ سال سن دارید
- به‌طور ژنتیکی این مشکل را داشته‌اید یا کسی از خانواده شما به سرطان مثانه مبتلا بوده
- سیگار می‌کشید
- به‌دلیل شغلتان مداوم با هر ماده شیمیایی صنعتی تماس دارید
پرسش و پاسخ
شاید هنوز پاسخ برخی سوال‌های خود را نگرفته‌باشید؛ عجله نکنید و این دو سوال متداول را نگاه بیندازید:
۱- آیا تغذیه در ایجاد و یا درمان خون در ادرار نقشی دارد؟
پاسخ: پژوهش دقیقی بر مبنای اینکه آیا تغذیه می‌تواند در ایجاد یا درمان خون در ادرار نقش مستقیمی داشته یا نداشته‌باشد، وجود ندارد، البته که شما با رژیم غذایی سالم و تقویت سیستم ایمنی می‌توانید به بدن خود درمبارزه با عامل‌های بیماری‌زا کمک کنید.
۲- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
پاسخ: هماچوری نشانه‌ای است که به محض دیدن آن باید به پزشک مراجعه کنید؛ چون می‌تواند مقدمه‌ای بر بیماری‌های خطرناکی باشد، از کوچک‌ترین نشانه‌ای مثل رد خون در ادرار خود نگذرید و به‌دنبال درمان باشید، نشانه‌های اولیه UTI مثل پرتکراری و سوزش ادرار، احساس سنگینی در مثانه و درد را جدی بگیرید تا بیماریتان پیشرفته نشود.
اگر هنوز پاسخ سوال خود را نگرفتید، برای ارتباط با ادمین سایت اینجا را کلیک کنید یا سوال خود را در قسمت کامنت بپرسید تا پزشک مجموعه شما را راهنمایی کند.
کلام آخر
هماچوری یا وجود خون در ادرار بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از یک مشکل در مجرای ادراری شماست. به صدای بدن خود گوش کنید و مشکل پیش‌آمده را با پزشک خود درمیان بگذارید، درمان بیماری در مرحله‌های اولیه بسیار ساده‌تر و کم هزینه‌تر است؛ درحالی که مراجعه دیرهنگام به پزشک ممکن است نتیجه بسیار زیان‌باری مثل نارسایی کلیه‌ها را به‌دنبال داشته‌باشد.
اگر به سلامتی خود اهمیت می‌دهید، بهتر است به‌صورت دوره‌ای آزمایش چکاپ بدهید تا کیفیت کارکرد بدن خود را بسنجید، به‌هیچ وجه نشانه‌های بیماری را در خودتان پشت گوش نندازید؛ به‌خصوص اینکه روند ویزیت، انجام آزمایش، درمان و آزمایش دوباره برای پیگیری به‌تقریب روندی طولانی و پرهزینه است؛ اما اگر میخواهید راه دراز تشخیص تا درمان و پیگیری را یک شبه طی کنید، همین الان از پزشک آنلاین نیتروطب نوبت مشاوره بگیرید!
