پلاسمافرزیس فرآیندی است که در آن قسمت مایع خون یا پلاسما از سلول‌های خونی جدا می‌شود. به طور معمول، پلاسما با محلول دیگری مانند سالین یا آلبومین جایگزین می‌شود، یا پلاسما تحت درمان قرار می‌گیرد و سپس به بدن شما بر می‌گردد. اگر بیمار هستید، پلاسمای شما می‌تواند حاوی آنتی بادی‌هایی باشد که به سیستم ایمنی حمله می‌کنند.
می‌توان از دستگاه برای برداشتن پلاسمای آسیب دیده و جایگزینی آن با پلاسمای خوب استفاده کرد. این به عنوان تبادل پلاسما نیز شناخته می‌شود. فرآیند مشابه دیالیز کلیه است. در ادامه به روش‌های انجام پلاسمافرز، کاربردها و هرآنچه که باید در مورد این روش بدانید اشاره خواهیم کرد.
پلاسمافرزیس چیست؟
پلاسمافرزیس می‌تواند به فرآیند اهدای پلاسما اشاره داشته باشد، جایی که پلاسما برداشته می‌شود و سلول‌های خونی به بدن شما بازگردانده می‌شوند. از این روش برای خارج کردن آنتی بادی‌های زیان بار یا مواد مضر در خون بیمار استفاده می‌شود. در بیماری‌های خود ایمنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه بافت‌های خودی را غیر خودی تشخیص داده و بر علیه آن‌ها فعال می‌شود.
هدف از پلاسمافرزیس چیست؟
پلاسمافرز را می‌توان برای درمان انواع اختلالات خود ایمنی از جمله موارد زیر استفاده کرد:
- میاستنی گراویس
- سندروم گیلن باره
- پلی نوروپاتی التهابی مزمن
- سندروم میاستنی لامبرت-ایتون
بیشتر بخوانید: سندروم گیلن باره چیست؟ علت، علائم، تشخیص و درمان
همچنین می‌توان از آن برای درمان برخی از عوارض بیماری سلول داسی شکل و نیز انواع خاصی از نوروپاتی استفاده کرد.
در هر یک از این اختلالات، بدن پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی تولید کرده است که برای شناسایی سلول‌ها و تخریب آن‌ها برنامه ریزی شده است. این آنتی بادی‌هایی در پلاسما هستند. به طور معمول، این آنتی بادی‌ها به سمت سلول‌های خارجی که ممکن است به بدن آسیب برساند، مانند یک ویروس، هدایت می‌شوند.
با این حال، در افراد مبتلا به یک بیماری خود ایمنی، آنتی بادی‌ها به سلول‌های داخل بدن که وظایف مهمی را انجام می‌دهند پاسخ می‌دهند. به عنوان مثال، در بیماری ام اس، آنتی بادی‌ها و سلول‌های ایمنی بدن به پوشش محافظ اعصاب حمله می‌کنند؛ که در نهایت منجر به اختلال در عملکرد عضلات می‌شود. پلاسمافرز می‌تواند این فرآیند را با حذف پلاسمای حاوی آنتی بادی و جایگزینی آن با پلاسمای جدید متوقف کند.
در سال‌ها اخیر، این درمان به طور فزاینده‌ای برای درمان افرادی که به شدت بیماری با عفونت‌ها و مشکلات دیگری مانند بیماری ویلسون هستند، استفاده شده است. همچنین برای کمک به افرادی که پیوند عضو دریافت کرده‌اند برای مقابله با تاثیر فرآیند رد طبیعی بدن استفاده شده است.
پلاسمافرزیس چگونه انجام می‌شود؟
در طول اهدای پلاسمافرز، روی تخت خواب استراحت خواهید کرد، سپس یک سوزن یا کاتر در سیاهرگی در قسمت اصلی هر بازویی که قوی‌ترین شریان را دارد قرار داده می‌شود. در برخی موارد، کاتر در کشاله ران یا شانه قرار می‌گیرد.
پلاسمای جایگزین یا برگشتی از طریق لوله دومی که در بازو یا پا قرار می‌گیرد به بدن شما جریان می‌یابد.
طبق مقررات فدرال، فرد می‌تواند تا ۲ بار در هفته پلاسما اهدا کند. جلسات اهدا معمولا حدود ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.
اگر پلاسمافرز را به عنوان درمان دریافت می‌کنید، این روش می‌تواند بین یک تا سه ساعت طول بکشد. ممکن است به ۵ جلسه درمان در هفته نیاز داشته باشید. دفعات درمان می‌تواند از شرایطی به شرایط دیگر بسیار متفاوت باشد و همچنین به سلامت کلی شما بستگی دارد. گاهی اوقات نیاز به بستری شدن در بیمارستان است. در مواقع دیگر درمان سرپایی نیز امکان پذیر است.
آمادگی برای انجام پلاسمافرزیس
با انجام مراحل زیر می‌توانید در انجام این روش موفق عمل کنید و علائم و خطرات پلاسمافرز را به حداقل برسانید:
- قبل از درمان یا اهدای خون مطمئن شوید که یک وعده غذایی مغذی دارید.
- شب قبل از عمل، خواب خوبی داشته باشید.
- مایعات زیادی بنوشید.
- واکسن‌های مورد نیاز خود را به موقع دریافت کنید.
- از استعمال دخانیات و تنباکو خودداری کنید.
- در روزهای منتهی به پلاسمافرزیس از یک رژیم غذایی پر پروتئین و کم فسفر، سدیم و پتاسیم استفاده کنید.
مزایای پلاسمافرزیس چیست؟
اگر پلاسمافرزیس را به عنوان درمانی برای ضعف یا یک اختلال خود ایمنی دریافت می‌کنید، ممکن است در عرض چند روز احساس آرامش کنید. برای سایر شرایط، ممکن است چند هفته طول بکشد تا متوجه تغییراتی در علائم خود شوید.
پلاسمافرز تنها تسکین کوتاه مدتی را به همراه خواهد داشت. اغلب این فرآیند نیاز به تکرار دارد. فرکانس و طول نتایج به شدت آن و وضعیت شما بستگی دارد. پزشک یا پرستار شما می‌تواند به شما یک ایده کلی در مورد مدت زمان موثر بودن پلاسمافرز و تعداد دفعات نیاز به استفاده از آن بدهد.
خطرات پلاسمافرزیس چیست؟
پلاسمافرزیس خطرات عوارض جانبی دارد، اما آن‌ها معمولا نادر و عموما خفیف هستند. شایع‌ترین علامت آن افت فشار خون است. این عوارض اغلب با موارد زیر همراه است:
- غش و ضعف
- تاری دید
- سرگیجه
- احساس سرما
- گرفتگی معده
پلاسمافرز همچنین می‌تواند خطرات زیر را به همراه داشته باشد:
- عفونت
اکثر روش‌هایی که شامل انتقال خون به داخل یا خارج از بدن می‌شود، خطر عفونت را به همراه دارد.
- لخته شدن خون
پزشک ممکن است یک ضد انعقاد برای کمک به کاهش خطر لخته شدن خون تجویز کند.
- واکنش آلرژیک
این واکنش معمولا واکنشی به محلول‌های مورد استفاده برای جایگزینی پلاسما است.
خطرات جدی‌تر اما غیر معمول شامل خون‌ریزی است که ناشی از داروهای ضد انعقاد است. سایر خطرات جدی‌تر عبارتند از تشنج، گرفتگی شکم و گزگز در اندام‌ها.
پلاسمافرز ممکن است درمان مناسبی برای برخی افراد نباشد، از جمله:
- افرادی که از نظر همودینامیک ناپایدار هستند.
- افرادی که نمی‌توانند قرار دادن خط مرکزی را تحمل کنند.
- افرادی که هپارین آلرژی دارند.
- افراد مبتلا به هیپوکلسمی
- افرادی که به آلبومین یا پلاسما منجمد آلرژی دارند.
مراقبت‌های بعد از عمل
برخی از افراد بعد از احساس خستگی می‌کنند، اما اکثر آن‌ها به راحتی آن را تحمل می‌کنند. برای بهترین نتیجه، به یاد داشته باشید که برای عمل آمادگی‌ها لازم را انجام دهید و دستورات پزشک خود را بعد از انجام عمل، رعایت کنید.
رعایت نکات زیر برای بعد از عمل ضروری است:
- به اندازه کافی خوابیدن
- حداقل ۳۰ دقیقه زودتر در محل قرار حاضر شوید.
- لباس راحت بپوشید.
با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام، کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیف‌ها و رویدادهای مهم باخبر باشید.
جمع بندی
کل فرآیند پلاسمافرزیس در یک سیستم بسته و در شرایط استریل انجام می‌شود و حدود یک ساعت زمان می‌برد. انتقال عفونت زا طریق دستگاه ویژه پلاسمافرز به اهدا کنندگان غیرممکن است، زیرا تمامی سوزن‌ها، کیسه‌ها، لوله‌های رابط و کیت مصرفی در پلاسمافرز، استریل و یک بار مصرف برای هر اهدا کننده هستند و خون در هیچ مرحله‌ای با دستگاه تماس ندارد. روند انجام این عمل طولانی بوده و بر اساس تجویز پزشک معالج شما نیاز به دوره‌های متعدد و به مدت چند ماه دارد.
