یکی از مهم ترین چالش‌های علم پزشکی برای افزایش کیفیت زندگی در مردان به خصوص در سنین بالا بزرگی پروستات می باشد. به طور کلی بزرگی پروستات یا همان هیپرپلازی خوش خیم پروستات، نوعی تومور خوش خیم پروستات است که در مردهای مسن و میانسال می‌تواند با علائم آزاردهنده ای همراه باشد. اگر چه در دهه چهارم زندگی شیوع بزرگی پروستات فقط حدود ۸ درصد گزارش شده است، اما با افزایش سن شیوع آن نیز افزایش پیدا می‌کند به گونه ای که ۵۰ درصد از مردهای ۵۰ الی ۶۰ ساله به درجاتی از علائم بزرگی پروستات مبتلا می‌شوند.
همچنین در مردهای ۷۰ الی ۷۹ ساله مراجعه به پزشک به دلیل علائم بزرگی پروستات و درمان آن حدود ۴،۶ برابر بیشتر از مردهای ۴۰ الی ۵۰ ساله است. در ادامه این مطلب همراه ما باشید چون هر آنچه لازم است تا در رابطه با بزرگی پروستات و درمان آن بدانید، به طور کامل برایتان توضیح داده شده است.
بزرگی پروستات چیست؟
پروستات غده‌ای می‌باشد که تنها در بدن آقایان وجود داشته و وظیفه‌ی آن، افزایش مایع منی و تنظیم ph مایع منی برای بالا رفتن شانس بارداری است. این غده، در جلوی مجرای مقعد و در زیر مثانه قرار گرفته است. بزرگی پروستات در مردان با سنین بالا، یک بیماری بسیار شایع می‌باشد، به طوری که نیمی از مردان بالای ۵۰ سال دچار این اختلال می‌شوند.
در حالت عادی غده‌ی پروستات حدود ۲۰ گرم وزن دارد، اما در صورت بروز بزرگی پروستات، ممکن است این غده تا ۲۰۰ گرم نیز بزرگ شود. البته بهتر است بدانید که میزان بزرگ شدن پروستات در هر فرد متفاوت است و گاهی هم میزان بزرگی پروستات، در حد اندازه‌ی میکرو باقی می‌ماند. بزرگی پروستات نشانه‌ی رشد سلولی بیش از اندازه‌ی غده‌ی پروستات می‌باشد. این مشکل به خودی خود خطرناک نبوده و با تجویز دارویی درمان می‌شود. درمان بزرگی پروستات در افراد مختلف بر حسب وضعیت سلامت بدنی، سن، شدت علائم و سایز پروستات متفاوت است.
علت بزرگی پروستات چیست؟
غده پروستات که معمولا به اندازه و شکل یک گردو می‌باشد، در اطراف مجرای ادرار، بین استخوان بیرونی و رکتوم و زیر مثانه قرار دارد. در مرحله اول از بزرگی پروستات، عضله مثانه ضخیم تر می‌شود و ادرار را از مجرای باریک ادراری با انقباض محکم تر عبور می‌دهد، در نتیجه عضله مثانه با گذر زمان حساس شده و فرد دائما احساس نیاز به ادرار کردن پیدا می‌کند و کاملا ناگهانی این اتفاق می‌افتد.
در واقع غده پروستات در آقایان به دلیل افزایش تعداد سلول‌های خود بزرگتر می‌شود. با این حال علت دقیق بروز این اختلال هنوز مشخص نمی‌باشد. همچنین ممکن است فاکتور‌های مختلفی در این زمینه دخیل باشند که از جمله آن‌ها می‌توان به هورمون‌های مردانه، رشد فرد، استروژن و همچنین ارتباط بین سلولی اشاره کرد.
زمانی که پروستات بزرگ می‌شود و در نتیجه آن مجرای ادرار آقایان باریک تر می‌شود، ممکن است مثانه نتواند به راحتی با این شرایط کنار بیاید و در نتیجه در تخلیه کامل ادرار دچار مشکل خواهد شد. در برخی موارد هم ممکن است مسدود شدن مسیر ادرار توسط غده پروستات، باعث ایستایی ادراری و برگشت ادرار در آقایان شود. در نتیجه بروز این مشکل می‌تواند عفونت‌های مجاری ادراری را به صورت مداوم به وجود بیاورد.
از جمله دیگر نتایج منفی این شرایط می‌توان به دیورتیکولا مثانه، سنگ مثانه و همچنین آسیب به کلیه و مثانه اشاره کرد. ناتوانی ناگهانی در ادرار کردن هم ممکن است یکی از مشکلات فرد در این شرایط باشد که قطعا یک شرایط بسیار حاد تلقی می‌شود و باید به سرعت باید تحت درمان قرار بگیرد.
بیشتر بخوانید: کریپتورکیدیسم یا نهان بیضگی چیست؟ از علل، علائم تا درمان!
علائم و نشانه‌های بزرگی پروستات چیست؟
اگر چه در همه‌ی مردان بزرگی پروستات ایجاد علائم نمی‌کند، اما در بعضی از افراد همزمان با رشد پروستات، مجرای ادرار فشرده شده و مانع خروج ادرار از مثانه به خارج از بدن می‌شود. همچنین در افراد شدت علائم هیپرپلازی خوش خیم پروستات متغیر بوده و در برخی موارد علائم در طول زمان به تدریج بدتر می‌شود و در بعضی موارد هم این علائم بهبود می‌یابند. لازم به ذکر است که اندازه‌ی پروستات لزوما میزان شدت علائم را تعیین نمی‌کند. چون بعضی از مردان با افزایش اندکی در سایز پروستات علائم قابل توجهی را دارند، در حالی که دیگر مردانی که دارای پروستات بسیار بزرگی هستند ممکن است علائم ادراری خفیفی داشته باشند.
تنگی مجرای ادرار سبب می‌شود تا مثانه برای تخلیه‌ی ادرار بیشتر کار کند و فشار بیشتری را نیز اعمال کند. در صورت داشتن مشکلات ادراری، با دکتر مجاری تناسلی و ادراری مشورت کنید. حتی اگر علایم ادراری برای شما آزاردهنده نباشند، شناسایی و یا رد علت آن بسیار مهم می‌باشد چون در صورت عدم درمان، ممکن است مشکلات ادراری باعث انسداد مجرای ادراری شود.
اگر شما هم نمی‌توانید به راحتی ادرار کنید یا ادرارتان قطع شده است، سریعا به پزشک مراجعه نمایید. این موضوع در طولانی مدت سبب ضعف ماهیچه‌های مثانه شده و تخلیه ادرار برای فرد سخت تر می‌شود. در نهایت این مسئله می‌تواند باعث ایجاد علائم زیر شود:
- خروج قطره‌ای ادرار:
بعد از پایان ادرار کردن، انتهای ادرار قطره قطره خارج می‌شود.
- دفع ادرار سخت:
ادرار کردن برای بیمار سخت بوده و طول می‌کشد به طوری که فرد باید مدت زمان زیادی را در دستشویی منتظر بماند تا ادرار خارج شود. تاخیر در آغاز جریان ادرار سبب می‌شود تا فرد مدت طولانی را در دستشویی سپری کند.
- کاهش جریان ادرار:
جریان ادرار ضعیف شده و قطع و وصل میگردد.
- احتباس ادرار:
با اینکه فرد به تازگی ادرار کرده اما باز هم احساس می‌کند که مثانه کاملا تخلیه نشده و نیاز به ادرار دوباره دارد. این موضوع باعث می‌شود تا فرد در طول روز چندین بار به دستشویی برود.
دفع چندین باره و مکرر ادرار، حداقل هشت بار در روز.
- بی اختیاری ادرار:
نداشتن کنترل در نگه داشتن ادرار در زمان احساس دفع.
- اضطرار و فوریت دفع ادرار:
احساس نیاز فوری و ناگهانی به دفع ادرار، به طوری که فرد به محض احساس دفع می‌بایست سریعا خود را به دستشویی برساند در غیر این صورت پیش از رسیدن به دستشویی ادرار از وی خارج می‌شود.
- شب ادراری:
احساس نیاز به ادرار که فرد را چندین بار در شب بیدار می‌کند.
یا وجود خون در ادرار
- مشکلات کلیوی:
در برخی بیماران، BPH یا بزرگی پروستات سبب ایجاد سنگ مثانه، عفونت مجاری ادراری و تجمع ادرار در کلیه می‌شود.
آزمایش‌های تشخیص بزرگی پروستات چیست؟
ممکن است برای تشخیص بزرگی پروستات، از آزمایش‌های پروستات و انواع روش‌های تصویربرداری و حتی نمونه برداری استفاده شود. به طور کلی آزمایش‌های پروستات که برای تشخیص بزرگی پروستات و بررسی علت آن کمک کننده می باشند، عبارتند از:
- معاینه انگشتی رکتوم (DRE):
معاینه انگشتی رکتوم برای بررسی بزرگی پروستات و لمس توده در آن کمک کننده است.
- آزمایش ادرار:
برای بررسی عفونت‌های ادراری و سایر علل ایجاد کننده علائم ادراری استفاده می‌شود.
- آزمایش خون:
برای بررسی آسیب کلیه استفاده می‌شود.
- آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA):
یکی دیگر از آزمایش‌های پروستات آنتی ژن اختصاصی پروستات است که در آن علاوه بر بزرگی پروستات التهاب، عفونت پروستات، سرطان پروستات و غیره هم دیده می‌شود.
- آزمایش جریان ادرار:
از این آزمایش جهت بررسی قدرت و میزان جریان ادرار استفاده میگردد. همچنین برای مانیتور کردن بهبود یا تشدید بزرگی پروستات کاربرد بسیار زیادی دارد.
- بررسی ادرار باقی مانده در مثانه:
یکی دیگر از آزمایش‌های پروستات، بررسی میزان ادرار باقی مانده در مثانه بعد از تخلیه آن است. می‌توان برای تخمین حجم ادرار باقی مانده از سونوگرافی یا تعبیه سوند در مثانه بعد از ادرار کردن استفاده نمود.
- سونوگرافی از طریق رکتوم:
پروب سونوگرافی در رکتوم قرار گرفته و بزرگی پروستات بررسی می‌شود.
- نمونه برداری پروستات (بیوپسی):
یکی دیگر از آزمایش‌های پروستات نمونه برداری پروستات است که انجام نمونه برداری از طریق سونوگرافی از طریق رکتوم انجام شده و در رد کردن سرطان پروستات نقش مهمی دارد.
- مطالعات یورودینامیک:
مطالعات یورودینامیک یکی دیگر از آزمایش‌های تشخیص بزرگی پروستات است که در آن یک کاتتر از طریق پیشابراه به مثانه وارد می‌شود و از طریق آن آب به مثانه تزریق شده و سپس فشار مثانه و قدرت عضلات آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. از این آزمایش فقط در مردانی که شک به اختلالات اعصاب پروستات وجود داشته باشد و یا جراحی قبلا روی پروستات انجام شده باشد، استفاده می‌شود.
- سیستوسکوپی:
سیستوسکوپ بعد از بی حسی موضعی از طریق پیشابراه وارد مثانه می‌شود و امکان رویت کامل مثانه و پیشابراه برای پزشک مهیا میگردد.
ممکن است برای هر بیماری بر حسب شرایط وی، یکی از آزمایش‌های پروستات ذکر شده درخواست شود و برای تمام بیماران انجام تمام آزمایش‌های ذکر شده ضروری نمی‌باشد.
راه‌های جلوگیری از بزرگی پروستات چیست؟
هنوز هیچ راهی برای جلوگیری از بزرگ شدن پروستات در آقایان با افزایش سن شناخته نشده است. اما شما می‌توانید با رعایت نکات زیر به میزان قابل توجهی از بزرگی پروستات پیشگیری کنید. این موارد عبارتند از:
- آقایان می‌توانند با مصرف نکردن مایعات پس از ساعت ۶ عصر نیاز به ادرار در شب را کمتر کنند.
- نوشیدنی‌های کافئین دار، غذاهای تند و الکل به مثانه آسیب می‌زنند و علائم آزاردهنده و دردناک ادراری را بدتر می‌کنند.
- نوشیدن مایعات زیاد، تا ۸ لیوان آب در طول روز، از ایجاد عفونت جلوگیری می‌کند. البته برای مردانی که از مشکلات ادراری رنج می‌برند، خوردن زیاد مایعات می‌تواند مشکل آن‌ها را شدید تر کند. در اکثر موارد، نوشیدن به اندازه مایعات متناسب با میزان تشنگی کافی می‌باشد.
- شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آب کرنبری می‌تواند از عفونت‌های مجاری ادراری جلوگیری کند.
- فیناستراید یا دوتاستراید از جمله داروهای تجویزی می‌باشند که می‌توانند پروسه بزرگی پروستات را کند کنند و ریسک مشکلات ادراری مختلف را کاهش دهند. همچنین با کمک مصرف آن‌ها احتمال نیاز به عمل جراحی در آینده برای بزرگی پروستات کاهش می‌یابد.
درمان بزرگی پروستات چیست؟
نحوه رسیدگی پزشک به پرونده شما بر اساس سلامتی، سن، اندازه پروستات و نحوه تاثیر بزرگی پروستات بر شما، متفاوت می‌باشد. اگر علائم خیلی آزارتان نمی‌دهد، شما می‌توانید درمان را به تعویق بیندازید و ببینید که چگونه پیش می‌رود. اما به طور کلی درمان‌های زیر برای بزرگی پروستات پیشنهاد می‌شوند:
- تغییرات سبک زندگی
بهتر است برای تقویت عضلات کف لگن ورزش‌هایی را انجام دهید و مقدار مایعاتی را که می‌نوشید به خصوص قبل از بیرون رفتن یا رفتن به رختخواب کاهش دهید. همچنین کافئین و الکل کمتری بنوشید.
- دارو درمانی
ممکن است پزشک برای بزرگی پروستات خفیف تا متوسط، دارو را پیشنهاد کند. بعضی از داروها با شل کردن ماهیچه‌های پروستات و مثانه کار می‌کنند. بعضی دیگر هم به کوچک شدن پروستات شما کمک می‌کنند. برای بعضی از آقایان، ترکیبی از داروها برای رسیدن به بهترین نتیجه نیاز است. از مهمترین داروهای درمان بزرگی پروستات می‌توان به مسدود کننده‌های آلفا ۱، داروهای کاهش دهنده هورمون و آنتی بیوتیک‌ها اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: فیناستراید و دوتاستراید، داروهایی با ۳ کاربرد متفاوت
- جراحی
اگر تغییر سبک زندگی و داروها مؤثر واقع نشد، پزشک راه‌های زیادی را برای برداشتن بخشی یا تمام پروستات شما امتحان می‌کند. بسیاری از این موارد، کم تهاجمی نامیده می‌شوند، به این معنا که برای شما راحت تر از جراحی معمولی می‌باشند. آن‌ها از پروب یا اسکوپ استفاده می‌کنند و نیازی به برش‌های بزرگ در بدن شما نیست. به عنوان مثال می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- مایکروویو درمانی از طریق مجرای ادرار
برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار که در آن پزشک متخصص از یک اسکوپ استفاده می‌کند و قطعات غده را با یک حلقه سیمی برش می‌دهد.
- برداشتن سوزن از طریق پیشابراه
برش از طریق مجرای ادراری پروستات که در آن چند برش بسیار کوچک در پروستات ایجاد می‌شود تا فشار غده بر مجرای ادرار کاهش پیدا کند.
- اورولیفت:
این سیستم یک دستگاه دائمی می‌باشد که برای نگه داشتن و بلند کردن بافت بزرگ شده پروستات از سر راه استفاده می‌شود.
البته ممکن است پزشک در بعضی مواقع یک جراحی سنتی، باز یا یک روش روباتیک را جهت برداشتن پروستات شما پیشنهاد دهد.
درمان گیاهی بزرگی پروستات
مصرف بیشتر سبزیجات و میوه جات به دلیل آنتی اکسیدان‌های موجود در آن‌ها توصیه می‌شود. هویج، هویج، چغندر، کنگر و انواع کلم بدلیل دارا بودن نوعی آنتی اکسیدان خاص، می‌توانند در پیشگیری از بزرگی پروستات موثر باشند. تحقیقات اخیر نشان داده است آقایانی که مصرف دائمی کلم بروکلی یا سویا داشته اند، کمتر دچار بزرگی پروستات شده اند.
مصرف انواع مرکبات به ویژه کیوی، گریپ فروت، هندوانه و گوجه فرنگی هم در کاهش علائم بزرگی پروستات مفید هستند. نقش درمانی سیاه دانه، گندم و میوه آلو هم در درمان بزرگی پروستات به اثبات رسیده است. گزنه هم برای درمان تورم و التهاب پروستات کاربرد بسیار زیادی دارد. به این منظور شما می‌توانید روزانه سه بار دم کرده گزنه را مصرف کنید. همچنین عرق گزنه هم می‌تواند بسیار موثر واقع شود.
شیوع بزرگی پروستات
بیماری‌های پروستات در مردان بالای ۵۰ سال رایج می‌باشد. اکثر آن‌ها را می‌توان بدون آسیب رساندن به عملکرد جنسی درمان کرد. پروستات در مردان از سن ۳۰ سالگی شروع به رشد کرده و در نهایت در سن ۵۰ سالگی سبب ایجاد علائم می‌شود. هیپرپلازی خوش خیم پروستات بر ۴۰ تا ۵۰ درصد از آقایان ۵۰ تا ۶۰ ساله تأثیر می‌گذارد، اما فقط در ۱۰ درصد از موارد به جراحی یا مداخله‌ی درمانی نیاز است. بهتر است به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که هیپرپلازی خوش خیم پروستات خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش نمی‌دهد.
کدام بیماری‌ها علائم ادراری مشابه با بزرگی پروستات را ایجاد می‌کنند؟
ممکن است علائم بزرگی پروستات با علائم سایر بیماری‌ها همپوشانی داشته و لذا باعث شک تشخیصی گردد. سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم ادراری مشابه با بزرگی پروستات ایجاد کنند عبارتند از:
- عفونت‌های ادراری
- التهاب پروستات
- تنگی پیشابراه
- التهاب مثانه در مردان
- سنگ‌های مثانه و سنگ کلیه
- اسکار جراحی قبلی در گردن مثانه
- اختلال در اعصاب مثانه
- سندرم مثانه تحریک پذیر یا مثانه بیش فعال
- سرطان پروستات یا مثانه
عفونت‌های ادراری ممکن است در صورت عدم درمان به عفونت کلیه‌ها تبدیل شود و لذا شروع سریع درمان ضروری است.
آیا بزرگی پروستات در جوانان باعث ایجاد سرطان می‌شود؟
بزرگی پروستات یک فرآیند خوش خیم است، به همین دلیل نام دیگر آن نیز بزرگی خوش خیم پروستات می‌باشد و بیماری پیش بدخیمی محسوب نشده و در نتیجه منجر به بروز سرطان در آینده نمی‌شود.
عوارض بزرگی پروستات
بزرگی پروستات سبب تنگ شدن مجرای ادرار شده و می‌تواند عوارضی را ایجاد کند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قطع ناگهانی ادرار (احتباس ادرار):
در این شرایط به منظور تخلیه‌ی ادرار از مثانه، از یک لوله‌ی باریک به نام کاتتر استفاده می‌شود. بعضی از مردان مبتلا به بزرگی پروستات، برای رفع احتباس ادراری به عمل جراحی نیاز دارند.
- عفونت دستگاه ادراری (UTI):
ادرار باقی مانده در مثانه، منبعی برای رشد میکروب‌ها است. ناتوانی در تخلیه‌ی کامل مثانه می‌تواند تا حد زیادی خطر عفونت دستگاه ادراری را افزایش دهد. ممکن است در صورت ایجاد عفونت ادراری، باشد بخشی از پروستات با جراحی برداشته شود.
- سنگ مثانه:
تخلیه‌ی ناکامل مثانه سبب رسوب مواد موجود در ادرار و تولید سنگ در مثانه می‌شود. سنگ‌های مثانه می‌توانند سبب تحریک مثانه، عفونت ادراری، انسداد جریان ادرار و خونی شدن ادرار شوند.
- آسیب به مثانه:
زمانی که مثانه به طور کامل تخلیه نشود می‌تواند در طول زمان ضعیف و کشیده شود. در نتیجه، دیواره‌ی عضلانی مثانه به درستی منقبض نمی‌شود.
- آسیب کلیوی:
احتباس ادراری فشار داخل مثانه را افزایش داده و باعث انتقال عفونت‌های مثانه به کلیه‌ها و آسیب مستقیم به کلیه‌ها میگردد.
- انزال رتروگراد (رو به عقب):
در زمان انزال مایع منی به جای خروج از آلت تناسلی، به سمت مثانه پس زده می‌شود.
- بی اختیاری ادرار:
بی اختیاری ادرار یا نشت ادرار و اختلال در نعوظ از دیگر عوارض بزرگی پروستات هستند.
چه افرادی بیشتر دچار بزرگی پروستات می‌شوند؟
- سالخوردگان:
بزرگ شدن غده پروستات به ندرت نشانه و علائمی را در مردان کمتر از ۴۰ سال ایجاد می‌کند. حدود یک سوم از آقایان علائم متوسط تا شدید را تا سن ۶۰ سالگی تجربه می‌کنند و حدود نیمی از آن‌ها تا سن ۸۰ سالگی نیز این علائم را تجربه می‌کنند.
- سابقه خانوادگی:
داشتن یک خویشاوند خونی، همچون پدر یا برادر، با مشکلات پروستات به این معنی می‌باشد که احتمال بروز مشکل در شما بیشتر است.
- دیابت و بیماری قلبی:
مطالعات نشان داده است که دیابت و همچنین بیماری قلبی و استفاده از مسدود کننده‌های بتا، احتمال خطر بزرگ شدن پروستات را افزایش می‌دهند.
- سبک زندگی:
چاقی خطر ابتلا به بزرگی پروستات را افزایش می‌دهد، در حالی که ورزش می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
جمع بندی
بزرگی پروستات یک بیماری شایع می‌باشد که با افزایش سن در مردان اتفاق می‌افتد. این بیماری می‌تواند علائم ادراری ناراحت کننده‌ای همچون مسدود کردن جریان ادرار را برای افراد ایجاد کند. همچنین می‌تواند سبب مشکلات مثانه، مجاری ادرار یا کلیه نیز شود.
این بیماری همیشه به درمان پزشکی نیاز ندارد، چون گاهی اوقات پزشک متخصص از شما می‌خواهد که به طور منظم معاینه شوید تا اندازه و علائم پروستات خود را کنترل کنید.
پزشک متخصص تا جایی که ممکن است برنامه درمان را به گونه ای تنظیم می‌نماید که باعث کنترل علائم شود و بر کیفیت زندگی شما تأثیر منفی نداشته باشد، به همین دلیل می‌باشد که گفتگو با پزشک در مورد علائم بیماری، بسیار حائز اهمیت است.
