غلظت خون با نام علمی اریتروسیتوز (Erythrocytosis) ، که گاهی پلی سیتمی (Polycythemia) نیز نامیده می‌شود، به معنای داشتن غلظت بالایی از وجود گلبول‌های قرمز در خون است؛ این باعث می‌شود که خون غلیظ تر شود و کم‌تر بتواند در رگ‌ها و اندام‌های خونی حرکت کند، بسیاری از علائم اریتروسیتوز ناشی از جریان کند خون است.
بیشتر افراد مبتلا به این بیماری به‌طور معمول بدون علامت هستند، اما برخی از آن‌ها نیز هستند که این بیماری با علائمی در آن‌ها بروز می‌کند.
علائم غلظت خون
علائم غلظت خون در زنان و مردان یکسان است و ممکن است این بیماری با علائم زیر بروز کند، این موارد عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- فشار خون بالا
- زخم معده
- خستگی
- ضعف و بی حالی
- تاری دید
- سرخی پوست، به ویژه در ناحیه صورت، دست و پاها، زیر ناخن‌ها
- خارش پوست، به خصوص بعد از حمام و دوش گرفتن
- احساس گِزگِز در دست و پا
- خونریزی بینی و کبودی
- سنگ کلیه
- نقرس، که ممکن است باعث درد مفاصل، تورم و سفتی شود
انواع غلظت خون یا پلی‌ستیمی
همان‌طور که تا این قسمت مقاله مطالعه کردید، اریتروسیتوز به معنای بالا بودن میزان هموگلوبین خون می‌باشد، اما بسیاری از افراد غلظت خون را با روشن بودن یا تیره بودن رنگ خون نسبت می‌دهند که این باور غلط است، برای اینکه به درک درستی در این زمینه برسید پیشنهاد می‌کنیم حتما ادامه این مقاله را از دست ندهید.
افزایش اریتروسیتوز انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر هستند:
پلی‌سیتمی اولیه
پلی‌سیتمی اولیه به علت عامل‌های ذاتی سلول‌های قرمز خون رخ می‌دهد و هنگامی اتفاق می‌افتد که به دلیل وجود اختلالات در مغز استخوان، سلول‌های قرمز اضافی در خون تولید می‌شود.
پلی‌سیتمی ثانویه
پلی‌سیتمی ثانویه، به علت افزایش طبیعی و یا ساختگی سطح رشد اریتروپویتین‌ها رخ می‌دهد و باعث افزایش تولید اریتروسیکل‌ها در بدن می‌شود، در این شرایط تعداد اریتروسیکل‌ها می‌تواند از ۶ تا ۸ میلیون شروع شود و گاهی حتی به ۹ میلیون عدد نیز برسد.
پلی‌سیتمی مطلق
اگر تولید گلبول‌های قرمز، به علت فرآیندهای صورت گرفته در مفز استخوان و یا فرآیندهای دیگری که موجب تولید گلبول‌های قرمز اضافی می‌شود، متوقف نشده و ادامه یابد؛ به این حالت پلی‌سیتمی مطلق گفته می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اریتروسیتوز ممکن است باعث لخته شدن خون شما شود، این بیماری می‌تواند شما را در معرض خطر مشکلات تهدید کننده سلامتی مانند درد، تورم، تنگی نفس، سرفه خونی، درد در ناحیه قفسه سینه یا بالای کمر قرار دهد، اگر علائمی را که در بالا به آن اشاره کردیم را در خود مشاهده می‌کنید حتما باید به پزشک مراجعه کنید، پزشک متخصص با تشخیص علت آن، راه درمانی مناسبی را برای شما انتخاب خواهد کرد، همچنین اگر امکان مراجعه حضوری به پزشک را ندارید، می‌توانید از طریق سایت نیتروطب با رزرو کردن نوبت خود، به صورت آنلاین علائم خود را با پزشک متخصص درمیان بگذارید و رایگان مشاوره بگیرید.
تشخیص غلظت خون
اریتروسیتوز را می‌توان با انجام آزمایش خون برای بررسی موارد زیر تشخیص داد:
- تعداد گلبول‌های قرمز خون
- مقدار فضایی که گلبول‌های قرمز در خون می‌گیرند (سطح هماتوکریت)
غلظت بالای گلبول‌های قرمز در خون نشان می‌دهد که شما اریتروسیتوز دارید، برای بررسی و تفسیر آزمایش خود به صورت تخصصی‌تر می‌توانید با مراجعه به یک متخصص هماتولوژی (متخصص اختلالات خونی) بیماری خود را تشخیص دهید و با توصیه پزشک درمان کنید.
عوارض غلظت خون
غلظت خون عوارض زیادی دارد که می‌توان از بین آن‌ها به موارد زیر اشاره کرد:
- باعث بزرگ شدن کبد و طحال می‌شود.
- باعث خونریزی از بینی می‌شود.
- بالا بودن غلظت خون ممکن است باعث آمبولی ریوی شود.
- باعث کند شدن حرکت خون در قلب و رگ‌ها می‌شود.
- موجب گرفتگی اندام‌هایی مانند دست و پا می‌شود.
- افزایش غلظت خون ممکن است باعث بروز سکته مغزی شود.
غلظت خون نرمال
به میزان درصد گلبول‌های قرمز در واحد حجم، هماتوکریت می‌گویند، با زیاد بودن تعداد گلبول‌های قرمز در واحد حجم خون، فرد دچار غلظت خون می‌شود، میزان طبیعی غلظت خون در زنان و مردان متفاوت است، غلظت خون نرمال در خانم‌ها از ۳۸ تا ۴۶ درصد و برای آقایان از ۴۲ تا ۵۲ درصد طبیعی است.
اگر مقدار هموگلوبین خون در خانم‌ها از ۵۲ و در آقایان از ۵۶ بیشتر شود، در این صورت بیمار مبتلا به پر فشاری و غلظت خون شده است.
پیشگیری از غلظت خون
برای پیشگیری از اریتروسیتوز می‌توانید فقط با رعایت چند نکته زیر به جلوگیری از بروز این بیماری کمک زیادی کنید.
- حفظ وزن مناسب، برای بررسی این مورد می‌توانید با استفاده از محاسبه‌گر آنلاین BMI وزن سالم و مناسب خود را محاسبه کنید.
- ترک سیگار
- مدیریت فشار خون
- مصرف ویتامین E
بیشتر بخوانید: ویتامین E | منابع غذایی، عوارض مسمومیت آن
برای پیشگیری از غلظت خون چه کنیم؟
سیر بخورید
از آنجایی که سیر خاصیت رقیق کنندگی خون دارد می‌تواند از لخته شدن خون جلوگیری کند، با مصرف روزانه سیر می‌تواند به پیشگیری از بروز این بیماری کمک زیادی کنید.
سیگار نکشید
سیگار کشیدن و مصرف دخانیات، یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به غلظت خون بالا می‌باشد، برای پیشگیری از ابتلا به آن به شما توصیه می‌کنیم سیگار کشیدن را ترک کنید.
زنجبیل بخورید
یکی از مفیدترین مواد غذایی برای پیشگیری از انواع بیماری‌ها از جمله بیماری اریتروسیتوز، زنجبیل است؛ “سالیسیلات اسید” موجود در ترکیبات زنجبیل، باعث کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی و عوارض ناشی از افزایش غلظت خون می‌شود، مصرف آن به‌طور منظم هم می‌تواند غلظت خون را کاهش داده و این بیماری را درمان کند.
ویتامین E مصرف کنید
مصرف ویتامین E به جلوگیری از لخته شدن خون کمک زیادی می‌کند و از مکمل‌هایی است که باعث رقیق شدن خون می‌شود، این ویتامین هم به صورت دارویی در داروخانه‌ها و هم به صورت طبیعی در مواد غذایی مثل تخم مرغ، آجیل، تخم آفتاب‌گردان و بادام وجود دارد.
مصرف روغن زیتون
یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری، مصرف روزانه از روغن زیتون است، شما می‌توانید از این روغن به‌طور روزانه استفاده کنید و این روغن را جایگزین روغن‌های دیگر کنید، روغن زیتون باعث جلوگیری از لخته شدن خون می‌شود و چسبندگی پلاکت‌های خون را به تاخیر می‌اندازد، همچنین تاثیر مثبتی روی پلاکت‌های خون دارد.
پرخوری نکنید
پرخوری و کم تحرکی دو عامل اصلی ابتلا به غلظت خون بالا هستند که به شدت می‌توانند باعث افزایش آن شوند؛ اگر می‌خواهید از خطر ابتلا به غلظت خون در امان باشید به شما توصیه می‌کنیم که پرخوری نکنید و به اندازه غذا بخورید، همچنین با رعایت چند نکته زیر می‌تواند خطر ابتلا به آن را کاهش دهید.
- میوه و سبزیجات تازه مصرف کنید.
- پرخوری نکنید و به معده خود استراحت بدهید.
- روزه بگیرید، روزه گرفتن فواید زیادی دارد و همچنین باعث استراحت معده می‌شود.
- سعی کنید مصرف غذاهای ناسالم و فست فودی را به حداقل خود برسانید.
- پیاده روی روزانه و ورزش کردن نیز می‌تواند برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری مفید باشد.
بیشتر بخوانید: پرخوری عصبی؛ بررسی عوامل و ۱۱ راهکار موثر در کاهش آن
درمان دارویی غلظت خون
پزشک برای درمان این بیماری و کاهش آن، داروهای رقیق کننده خون را برای بیمار تجویز می‌کند که این داروها حتما باید طبق دستور پزشک و دستورالعمل آن مصرف شود، مصرف بی اندازه از این داروها عوارضی از جمله خونریزی شدید دارد، برخی از داروهای موثر برای کاهش غلظت خون عبارتند از:
- آسپرین
- کلوپیدوگول (پلاویکس)
- تیکلوپدین (تیکلید)
- دی پیریدامول (پرزانتین)
۷ درمان خانگی غلظت خون
- سیر
سیر یکی از مواد غذایی شفابخش است که خاصیت رقیق کنندگی و تصفیه خون را دارد، این گیاه با تولید “اکسید نیتریک” رگ‌های خونی را باز کرده و از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
- پیاز خام سفید شیرین
یکی دیگر از روش‌های درمان غلظت خون، پیاز خام سفید است که بسیار نقش موثری برای کاهش آن دارد، اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کرد.
- دارچین
یکی از ادویه‌هایی که خاصیت رقیق کنندگی خون را دارد، دارچین است، این ادویه خوشبو می‌تواند به بهبود گردش خون کمک کند.
- چای سبز
چای سبز از گیاهانی است که خواص مفید زیادی را برای سلامتی بدن ما دارد، ترکیب EGCD موجوود در ترکیبات چای سبز می‌تواند خون را رقیق کند و موجب بهبود گردش خون نیز شود.
- آویشن
آویشن یکی از گیاهان دارویی است که خاصیت‌های مفید زیادی برای بدن دارد، برای مثال آویشن باعث تقویت و تحریک سیستم گردش خون می‌شود، همچنین موجب کاهش غلظت خون هم می‌شود.
- فلفل قرمز
یکی دیگر از ادویه‌های مفید برای بهبود غلظت خون، فلفل قرمز است، ترکیبات موجود در این ادویه باعث تحریک جریان خون و منظم کردن گردش خون می‌شود.
- آب انار
آب انار طبیعی باعث بهبود گردش خون و مدیریت غلظت خون می‌شود، اما باید توجه داشته باشید که زیاده‌روی در مصرف آب انار ممکن است باعث به خطر افتادن سلامتی شما شود، پس در مصرف آن دقت کنید، می‌توانید برای نحوه مصرف آن از یک پزشک متخصص مشاوره بگیرید، همچنین برای انجام مشاوره می‌توانید با بهترین مشاور تغذیه تیم نیتروطب مشورت کنید و طبق توصیه پزشک از آن استفاده کنید.
نتیجه‌گیری:
غلظت خون یکی از عوامل مهم سلامتی است که باید در نظر گرفته شود. افزایش یا کاهش غلظت خون می‌تواند به دلیل موارد متعددی از جمله کمبود آب، داروهای دارویی، بیماری‌های کبدی و کلیوی و… رخ دهد. علائم و نشانه‌های افزایش غلظت خون شامل خشکی دهان، سردرد، احساس خستگی و ضعف عمومی، تاری دید و اختلال در دید شبانه، تغییر در رنگ پوست و لثه‌ها و… هستند.
برای تشخیص غلظت خون، می‌توان از روش‌های آزمایش خون، اندازه‌گیری حجم خون و اندازه‌گیری سطح اوره و کراتینین در خون استفاده کرد. درمان غلظت خون متناسب با علت افزایش آن است. برای کاهش غلظت خون، مصرف آب بیشتر، مصرف داروهایی مانند دیورتیک‌ها و ضداشتهادات، درمان بیماری اساسی و ترمیم حجم خون می‌تواند موثر باشد.
در نهایت، باید توجه داشت که غلظت خون یکی از عوامل مهم سلامتی بدن است و باید به آن توجه شود. با شناخت علل افزایش و کاهش غلظت خون، می‌توان از بروز مشکلات جدی پیشگیری کرد و با درمان مناسب، سلامتی بدن را حفظ کرد.
