کاردرمانی یا occupational therapy یکی از شاخه های علوم پزشکی و تیم توانبخشی است که به منظور بازتوانی مراجعین و دستیابی آنها به توانمندی‌های قبل از ابتلا به بیماری، جفظ توانمندی‌های موجود و پیشگیری از پیامدهای ثانویه به بیماری، خدمات خود را در حیطه‌های جسمی، ذهنی و روانی ارائه می دهد.
کاردرمانی به معنای استفاده درمانی از فعالیت‌ها(آکوپیشن) اعم از فعالیت‌های روزمره زندگی افراد، گروه‌ها، جمعیت‌ها و سازمان‌ها می‌باشد تا مشارکت و عملکرد در نقش‌ها را در موقعیت‌های مختلف مانند خانه، مدرسه، محل کار، اجتماع و… را مورد حمایت قرار دهد.
خدمات کاردرمانی برای ایجاد احساس کفایت در زندگی توانبخشی و گسترش سلامت و رفاه افرادی فراهم شده است که در معرض ابتلا به بیماری، اختلال، نقص، ناتوانی ومحدودیت در مشارکت یا انجام فعالیت‌های خود هستند.
کاردرمانی جنبه‌های جسمانی، شناختی، روانی_اجتماعی، حسی درکی و… از یک عملکرد را در محیط‌ها و زمینه‌های متنوع در نظر می‌گیرد تا مشارکت در فعالیت‌های مهم و تاثیرگذار بر سلامت جسمی، ذهنی، رفاه و کیفیت زندگی را مورد حمایت قرار دهد.
چه افرادی می توانند از خدمات کاردرمانی بهره مند شوند
یه طور کلی مراجعان کاردرمانی شامل افرادی که دچار یک حادثه جدی ناگهانی همچون سکته مغزی شده‌اند، افراد دارای برخی اختلالات ذهنی و جسمی، افراد دارای ناتوانی‌ها و اختلالات رشدی و یا افرادی که از آسیب رنج می‌برند، می‌باشد. کاردرمانگران همچنین به افرادی که دچار بیماری‌های مزمن همچون آرتریت می‌باشند نیز خدمات ارائه می دهند.
خدمات کاردرمانی برای کودکان و نوجوانان با اختلالات جسمی از قبیل فلج مغزی، انواع دیستروفی‌های عضلانی، تاخیر حرکتی( تاخیر در مایلستون های رشدی مانند: راه رفتن، ایستادن، چهار دست و پا رفتن)، فلج ارب، اسپاینا بیفیدا و… می‌باشد.
مداخلات کاردرمانی در کودکان و نوجوانان با اختلالات جسمانی
با توجه به ماهیت بیماری و اختلال در این گروه سنی، کاردرمانگران به حفظ وضعیت موجود، جلوگیری از پسرفت و بهبود توانایی بیماران می پردازند.
- تعدیل تون و کاهش اسپاستیسیته
- جلوگیری از کوتاهی و کانترکچر
- بهبود دامنه حرکتی
- تسهیل مایلستون‌های رشدی از قبیل گردن گرفتن، نشستن، ایستادن و …
- مهار رفلکس های ابتدایی در صورت وجود
- تجویز وسایل کمکی از قبیل اسپیلنت، ویلچر، واکر و …
موارد فوق تنها بخش کوچکی از مداخلات کاردرمانی در این گروه سنی می باشد البته باید توجه داشت که کاردرمانگران از این موارد برای بهبود وضعیت استقلال مراجع در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی او استفاده می‌کنند و هدف نهایی آنها بهبود کیفیت زندگی مراجعین می باشد .
مداخلات کاردرمانی در کودکان و نوجوانان با اختلالات ذهنی
- یکپارچگی و تعدیل حسی
- بهبود انواع توجه ( مستمر، انتخابی، تقسیم شده و…)
- بهبود وضعیت حافظه( کوتاه مدت، کاری ، بلند مدت)
- بهبود وضعیت تعادلی و هماهنگی( هماهنگی چشم و دست، چشم و پا و …)
مداخلات کاردرمانی در بزرگسالان و سالمندان با اختلالات جسمانی و شناختی
- تمرکز بر نقات قوت و حفظ عملکرد فعال و پویایی مراجع
- تمرینات دامنه حرکتی اکتیو و پسیو
- بهبود وضعیت تعادلی و تحرک مراجع
- آموزش نحوه پوزیشن دهی در تخت و ویلچر
- مداخلات تقوینی برای جلوگیری از پیشرفت سریع بیماری
- ایجاد سازگاری های محیطی و استفاده از وسایل کمکی محیطی مثل یادداشت های چسب دار، تقویم، تصاویر و …
- آموزش نحوه برخورد با مراجع و همکاری با مداخلات توانبخشی، به نزدیکان و خانواده
تفاوت کاردرمانی با فیزیوتراپی
امروزه در سراسر جهان کاردرمانی و فیزیوتراپی از مهمترین رشته‌های دانشگاهی در حوزه مرحله نهایی درمان یعنی توانبخشی می‌باشند. به دلیل وجود شباهت‌های زیاد بین این دو رشته بسیاری از مردم ( کلمه مردم صرفاً مختص به مردم عادی نیست بلکه در مورد متخصصان امر درمان نیز صدق می‌کند!) در درک تفاوت‌ها و تمیز آنها دچار مشکل شده و در مواردی تفاوتی بین این دو رشته قائل نیستند اما باید توجه داشت که با وجود این شباهت‌ها، تفاوت‌های زیادی بین این دو رشته از جمله در اهداف درمانی، وسایل و تجهیزات مورد استفاده، نحوه نگرش به مراجع،حیطه‌های کاری و… وجود دارد .
کاردرمانی و فیزیوتراپی در کنارهم و با کمک و همکاری یکدیگر شرایط مطلوبی را برای بیماران فراهم کرده و مسئولیت‌های خود را در حوزه توانبخشی به انجام می‌رسانند در ادامه سعی داریم تا حد امکان به تبیین تفاوت‌های این دو رشته بپردازیم و با هر یک از آنها بیشتر آشنا شویم.
کاردرمانی مبتنی بر رویکردی کل نگر است به این صورت که علاوه بر در نظر گرفتن عوامل ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزمره زندگی به نقشی که محیط در شایستگی و توانبخشی افراد بازی می‌کند نیز توجه دارد. کاردرمانی جنبه‌های فیزیکی، شناختی، روانی -اجتماعی و حسی بازگشت توانایی فرد را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. فیزیوتراپی نیز در مواجهه با مراجعان نقش عوامل محیطی را در نظر گرفته و از یک رویکرد بیومکانیکال و درمان فیزیکی بهره می‌برد.
کاردرمانی با توجه به فلسفه کل نگر بودن خود به دو حوزه گسترده و وسیع جسمانی و ذهنی تقسیم بندی می‌شود در حالی که تمرکز فیزیوتراپی در حیطه اختلالات جسمانی می‌باشد.
کاردرمانگر یک ارزیابی شخصی از مراجع( در این ارزیابی سه جزء فرد، محیط و اکوپیشن مد نظر قرار گرفته می‌شود.) برای مشخص کردن اهداف درمانی انجام داده و سپس با طرح‌ریزی یک برنامه مداخله درمانی مناسب با تمرینات درمانی خاص به مراجع در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی و بهبود آنها و دستیابی به اهداف خاص یاری می‌رساند او همچنین ارزیابی‌های دوره‌ای را برای تعیین میزان دستیابی به اهداف و ایجاد تغییرات در برنامه درمانی در صورت نیاز به انجام می‌رساند.
ابزار یک کاردرمانگر غالباً ابتکار و خلاقیت وی می‌باشد. یکی از مفاهیم مهم پرکاربرد و اساسی در کاردرمانی استفاده از فعالیت درمانی هدفمند می‌باشد.
یک کاردرمانگر در مواجهه با مراجعه و ارائه فعالیت‌ها و برنامه درمانی دو هدف را دنبال می‌کند اول اینکه آن فعالیت و برنامه درمانی برای مراجع هدفمند بوده تا انگیزش کافی در وی برای مشارکت در امر درمان ایجاد کند زیرا انگیزه، موتور محرکه در هر انسان برای انجام هر فعالیت و دنبال کردن هر هدفی در زندگی می‌باشد. دوم اینکه فعالیت مورد نظر در راستای رسیدن به اهداف درمانی مشخص شده توسط درمانگر، مراجع و اطرافیان وی باشد.
در فیزیوتراپی درمان به شکل تکنیک‌های دستی، مدالیته‌هایی همچون اولتراسوند، دستگاه‌های الکتروتراپی، استیمولاتورها و… و استفاده از تمرین درمانی و حرکت درمانی بر روی قسمتی از بدن که دچار سانحه شده است.
کاردرمانگران ممکن است به ارزیابی خانه، محل کار و یا محل تحصیل مراجع پرداخته و اصلاحات محیطی مناسب را با توجه به شرایط مراجع اعمال کرده و حتی وسایل کمکی همچون کراچ، ویلچر، اسپیلنت‌ها و… را برای انطباق و سازگاری بیشتر با محیط پیشنهاد می‌کنند. به عبارتی می‌توانند به جای تمرکز بر درمان نواقص فرد، بر اصلاح و مناسب سازی فرد رد متمرکز باشند تا فرد بتواند با وجود داشتن نواقص و اختلالاتی عملکرد و مشارکت مستقلی در زندگی خود داشته باشد آن ها همچنین به راهنمایی و آموزش اعضای خانواده مراقبین مراجع خود می‌پردازند.
با توجه به اختلال و وضعیت مراجع کار درمانگر ممکن است بر روی بهبود موارد زیر تمرکز کند
- مهارت‌های حرکتی ظریف (استفاده از قیچی، نگه داشتن مداد در دست به صورت مناسب و…)
- مهارت‌های حرکتی درشت( راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها و…)
- مهارت‌های ذهنی و شناختی
- مهارت‌های مراقبت از خود( استفاده مناسب از قاشق، مسواک زدن دندان‌ها و…) هماهنگی چشم و دست
- برنامه‌ریزی و سازماندهی وظایف و…
در یک محیط آموزشی مانند مدرسه، کار درمانگران به مراجع جهت کسب اهداف مشخص شده در برنامه آموزشی وی کمک می‌کند . به طور کلی هدف کاردرمانی به حداکثر رساندن توانایی مراجعان برای اجرای فعالیت‌های روزمره زندگی همچون لباس پوشیدن، استفاده از حمام و سرویس بهداشتی، آشپزی کردن، کارهای رایج نگهداری از خانه و وظایف مرتبط با شغل آنها و کسب حداکثر استقلال و عدم وابستگی در انجام فعالیت‌ها تا حد امکان و با توجه به شرایط مراجع می‌باشد.
کار درمانگران به جای درمان یک اختلال بر درمان مشکلات ناشی از یک اختلال و ناتوانی و نه خود اختلال متمرکز می‌باشند در حالی که کاردرمانی توجه خود را بر کمک کردن به افراد برای بازگشت استقلال آنها و انجام فعالیت‌های روزمره زندگی معطوف می‌دارند هدف فیزیوتراپی درمان یک آسیب به بهبود تحرک توانایی‌های عملکرد کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی می‌باشد
فیزیوتراپیست‌ها ظرفیت عملکردی، رشد حرکتی و قدرت یک مراجع را می‌سنجند آنها به درمان مراجعان با مشکلات پزشکی و سایر وضعیت‌های مرتبط با سلامت که توانایی آنها را در تحرک و اجرای فعالیت‌های عملکردی با محدودیت مواجه کرده است، می‌پردازند آنها همچنین به مراجعین در مورد نحوه کنترل شرایط خود و پیشگیری از ناتوانی، جهت داشتن یک سبک زندگی سالم‌تر و فعال‌تر آموزش می‌دهند.
مراجعان فیزیوتراپی به طور کلی افرادی هستند که در حال بهبود از یک آسیب می‌باشند و یا از یک اختلال طولانی مدت همچون کمردردهای مزمن استئو آرتریت و … رنج می‌برند.
پس از بهبود مراجع فیزیوتراپیست‌ها برنامه‌ای را با توجه به شرایط وی مناسب و موثر می‌باشد.همچون دوچرخه، شنا، پیاده‌روی و… را پیشنهاد می‌کنند.
هر دوی کاردرمانگران و فیزیوتراپیست‌ها در طول دوره تحصیلی واحدهای بسیاری را در حوزه آناتومی بدن انسان گذرانده و از این رو دارای اطلاعات جامع و کافی درباره آسیب‌های استخوانی عضلانی و توانبخشی در آنها می‌باشد.
از آنجایی که امر توانبخشی به صورت تیمی بوده نیازمند کار گروهی و استفاده از تخصص‌های مختلف و متنوع برای تحت پوشش قرار دادن تمام جنبه‌ها یک اختلال در مراجع آن می‌باشد .
در بسیاری از موارد یک مراجع به هر دوی متخصصان کاردرمانی و فیزیوتراپی نیازمند است برای مثال پس از سکته مغزی فرد برای بازگشت قدرت عضلانی کاهش درد بە فیزیوتراپیست مراجعه کرده در عین حال جهت یادگیری دوباره نحوه انجام فعالیت‌های روزمره زندگی و مهارت‌های ابتدایی مورد نیاز هر انسان مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، حمام کردن، تحرک عملکردی و تسهیل آنها تحت خدمات کاردرمانی قرار می‌گیرد.
امروزه در کشور ما به دلیل عدم توجه بعضی از درمانگران به ذات و ماهیت فلسفه رشته خود شاهد کشمکش‌های بسیار در این دو رشته و به دنبال آن گمراهی و سردرگمی مراجعان در شناخت و بهره‌وری از خدمات آنها می‌باشیم امید است در آینده با افزایش اطلاعات و آگاهی در بین متخصصان توانبخشی دانش آموختگان این دو رشته و عامه مردم شاهد کاهش این مسائل که تنها موجب زیر سوال رفتن ارزش واقعی هر دو رشته و لطمه به کارآمدی امر بسیار مهم توان بخشی در عرصه درمانی کشور می‌باشد، باشیم.
کاردرمانی در منزل قزوین
یکی از اصلی ترین فواید کاردرمانی در منزل، دریافت خدمات بدون نیاز مراجعه به بیمارستان‌ها یا کلینیک‌های خصوصی می‌باشد که با توجه به مشکلات جابه‌جایی بیمار (تحمل وزن بیمار، حمل وسایل کمکی از قبیل ویلچر و واکر، عدم دسترسی به سطح شیب دار و آسانسور و …)، استرس قرار گیری در محیط های درمانی و بیمارستانی و مشغله کاری، استفاده از این خدمات در منزل دارای اهمیت است.
افراد با دریافت خدمات کاردرمانی در منزل می‌توانند بدون دغدغه و آرام در کنار خانواده روند درمانی را طی کنند و از حمایت های خانواده و مراقبان نیز بهره‌مند شوند.
مهم ترین فایده کاردرمانی در منزل، تعمیم آموخته های بیمار در جلسه ی درمان است چرا که بیمار می تواند آنچه را آموخته، در منزل و محیط واقعی اجرا کند و اگر ضعفی وجود داشته باشد یا انجام مستقل فعالیت ها ایمنی بیمار را به خطر بیاندازد، کاردرمانگر با استفاده از دانش خود در زمینه اصلاحات محیطی به ایجاد تطابقات در منزل می پردازد و موارد ایمنی را به بیمار و خانواده اش متذکر می شود.
علاوه بر تمام موارد گفته شده کاردرمانگر با حضور در منزل می تواند اطلاعات لازم در رابطه با شرایط جسمی و از آن مهم تر وضعیت روانی بیمار به خانواده ارائه دهد.( به عنوان مثال اگر کاردرمانگر علائم افسرگی، نقایص شناختی یا سایر اختلالات روانی را ثانویه به روند بیماری مشاهده کند، خانواده را در جریان قرار می دهد و آموزش های لازم را ارائه می کند.)
نیتروطب با ارائه کاردرمانی در منزل قزوین در تمامی زمینه ها و گروه های سنی مختلف (کودکان، بزگسالان، سالمندان) به شما بهترین خدمات را ارائه می دهد. شما می‌توانید در صورت نیاز به صورت آنلاین درخواست خود را ثبت نمایید.
سوالات پرتکرار در رابطه با جلسات کاردرمانی
۱- هزینه هر جلسه کاردرمانی چقدر می باشد؟
هزینه کاردرمانی در منزل (هوم ویزیت) برای تمامی شهرستان ها ثابت است اما نسبت به نوع بیماری و تکنیک درمانی های مورد استفاده در جلسات کمی اختلاف قیمت وجود دارد.
۲- حداقل چند جلسه کاردرمانی برای بهبودی کافی است؟
تعداد جلسات مورد نیاز باید با ارزیابی بیمار تعیین شود و کاملا فردی است اما به طور کلی روند بهبودی آهسته است و به میزان تبعیت بیمار از برنامه درمانی بستگی دارد، جلسات کاردرمانی به طور معمول دو تا سه بار در هفته تشکیل می شود.
۳- جلسات کاردرمانی به چه صورت برگزار می شود؟
به طورمعمول در جلسات اولیه ارزیابی کامل با استفاده از تست های استاندارد و مصاحبه با خود بیمار و خانواده اش صورت می گیرد و بیمار به همراه درمانگر اهداف جلسات درمانی را تعیین می کنند و درمانگر تلاش می کند تا در طول جلسات با به کارگیری مداخلات درمانی مناسب، بیمار به اهداف تعیین شده، دست یابد.
به عنوان مثال کودک یک ساله ای هنوز قادر به نشستن نمی باشد، درمانگر با ارزیابی کودک و بررسی پرونده پزشکی او، با استفاده از مداخلات و تمرینات درمانی تاخیر رشدی کودک را بهبود می بخشد و دستیابی کودک به سایر مراحل رشدی را تسهیل می کند.
۴- چه افرادی به کاردرمانی احتیاج دارند؟
افراد در هر گروه های سنی و اختلالات ذکر شده در مطالب فوق، می توانند از خدمات کاردرمانی بهره مندشوند.
