بی اشتهایی کودکان ازجمله مشکلات رایجی است که باعث نگرانی برخی از والدین می‌شود. اینکه کودک از خوردن بعضی از غذاها امتناع نموده یا گاهی علاقه‌ای به غذا ندارد، بی اشتهایی کودکان به شمار نمی‌رود و به‌آسانی می‌توان به کمک روش‌های خانگی آن را درمان کرد. اما گاهی بی اشتهایی کودکان دلایل دیگری دارد. اگر بی اشتهایی کودکان ادامه یابد، عوارض خطرناکی در پی خواهد داشت که گاهی به دارو درمانی یا درمان رفتار شناختی والدین و کودک نیاز دارد. اگر شما نیز درگیر این مشکل هستید، با ما تا آخر این مقاله همراه شوید.
آشنایی با بی اشتهایی کودکان
بی‌اشتهایی(Anorexia nervosa) یک نوع اختلال است که در خوردن غذا رخ می‌دهد. در واقع این بیماری گرسنگی دادن به خود است. کودکان و نوجوانان مبتلا به این بیماری به اشتباه فکر می‌کنند اضافه وزن دارند و چاق هستند، همین موضوع باعث محدود کردن، مقدار غذایی که می‌خورند، می‌شود. همچنین این افراد برای جلوگیری از افزایش وزن علاوه بر نخوردن غذا، کار‌های دیگری هم انجام می‌دهند. این نوع بی‌اشتهایی با بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا شناخته می‌شود.
انواع بی اشتهایی کودکان
دو نوع بی‌اشتهایی داریم:
بی‌اشتهایی از نوع بولیمیک: کودکانی که دچار اختلال بی‌اشتهایی بولیمیک هستند، میزان فراونی غذا می‌خورند و در ادامه کاری انجام می‌دهند که استفراغ کنند. حتی امکان دارد از مقدار فراوانی دارو‌های ملین یا دارو‌های مشابه برای پاک کردن معده استفاده کنند.
بی‌اشتهایی محدود: در کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی محدود، میزان غذایی که می‌خورند، بسیار محدود است و بیشتر غذاهای چرب و پر کربوهیدرات را شامل می‌شود.
علل بی اشتهایی کودکان
در این مطلب سعی می‌کنیم چند مورد از علل احتمالی کاهش اشتهای کودکان را مورد بحث قرار دهیم:
- کند شدن سرعت رشد
یکی از علل کم شدن اشتها در کودکان تغییر در سرعت رشد می‌باشد. کودکان در سال اول تولد خود رشد سریع‌تری دارند. اما کم‌کم سرعت رشد آنها آهسته‌تر شده و باعث کاهش غذای مصرفی کودک نیز می‌شود. در این مرحله کم شدن اشتها کاملا طبیعی خواهد بود. در سال اول زندگی، کودک باید ۷ کیلو تغییر وزن و ۲۱ سانتی‌متر رشد قد داشته باشد؛ در حالی که در سال دوم انتظار می‌رود تقریبا ۲.۳ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشد و ۱۲ سانتی‌متر قدش بلند‌تر شود.
- بیماری
بیماری بیشتر مواقع باعث می‌شود کودک کم‌تر از همیشه غذا بخورد. سرماخوردگی، گلودرد، آنفلوآنزای معده، تب، سردرد، اسهال و… به احتمال زیاد باعث کاهش اشتها در کودکان می‌شوند. اما بعد از معالجه مشکل اشتها به صورت خود به خود حل می‌شود.
بیشتر بخوانید: بیماری PSGN؛ عفونتی که در کمین کودکان است و ۶ عارضه آن
- استرس دلیلی بر از دست دادن اشتها
استرس با تاثیر منفی بر زندگی کودکان باعث کاهش اشتها می‌شود. زمانی که دیدید کودکتان به سختی می‌خوابد و همچنین اشتیاق خوردن غذا‌هایی که قبلا دوست داشت را ندارد باید بدانید که فرزند شما دچار اظطراب و استرس شده است.
شما برای حل این مسئله و قبل از هر اقدامی برای از بین بردن آن باید ابتدا علت استرس را پیدا کنید. از دلایل کاهش اشتها در کودکان می‌توان به مرگ حیوان خانگی، ناتوانی در مقابله با فشار تحصیلی، مرگ یک عزیز و انتظارات غیر منطقی والدین اشاره کرد.
- بی اشتهایی عصبی
در بعضی مواقع کودکان در باز‌ی‌های کامپیوتری و کارتون‌ها شخصیت‌های مورد علاقه خود را به عنوان الگو قرار می‌دهند و برای داشتن اندامی شبیه آنها، از خوردن غذا پرهیز می‌کنند. در این مواقع سعی دارند تا حد امکان چیزی نخورند یا غذاهای کم چرب مصرف می‌کنند که گاهی حتی بعد از خوردن نیز احساس گناه می‌کنند.
از دیگر دلایل بی‌اشتهایی عصبی که باعث عدم تعادل شیمیایی مغز و مشکلات رشد می‌شود، ژنتیک می‌باشد. اگر فرزندتان بیش از حد ورزش می‌کند یا مقدار کافی غذا نمی‌خورد، باید این مسئله را با یک متخصص تغذیه در میان بگذارید.
- افسردگی
از دیگر علل بی‌اشتهایی کودکان می‌توان به افسردگی اشاره کرد. در بیشتر مواقع به اشتباه والدین غم و ناراحتی را با افسردگی در یک گروه قرار می‌دهند. افسردگی به آسانی درمان نمی‌شود ولی غم و اندوه به راحتی با گذر زمان از بین می‌رود.
افسردگی علاوه بر ناراحتی کودکان باعث اختلال در روال عادی زندگی هم می‌شود. زمانی که فرزندتان اشتیاقی به فعالیت‌هایی که قبلا انجام می‌داد نشان ندهد، امکان دارد دچار افسردگی شده باشد. یکی از رایج‌ترین نشانه‌های افسردگی هم در کودکان و هم در بزرگسالان تغییر اشتها است.
- مصرف دارو
مصرف آنتی‌بیوتیک یا حتی دارو‌های دیگر می‌توانند باعث کاهش اشتها شوند. در زمان تجویز دارو، بر تاثیر آن روی اشتهای کودکتان با پزشک معالج مشورت کنید.
- کم خونی و کم شدن اشتهای کودکان
کم خونی از دیگر عوامل بی اشتهایی می‌تواند باشد. کودکانی که دچار کم خونی هستند، خسته، تحریک‌پذیر و بی‌حال به نظر می‌رسند. کم خونی در صورت عدم درمان امکان دارد اثر منفی در عملکرد درسی و رشد کودکان داشته باشد. برای درمان کم خونی باید به پزشک مراجعه کنید و تا پزشک با آزمایش‌های خون و تجویز قطره آهن و شربت این اختلال را برطرف کند.
بیشتر بخوانید: ۱۲ نشانه کم‌خونی که حتما باید بدانید
- کرم روده
کرم‌های روده باعث بی‌اشتهایی کودکان می‌شوند. این موجودات به صورت انگل در سیستم گوارشی زندگی می‌کنند. از نشانه‌های انگل می‌توان به بی‌اشتهایی، اسهال و خونریزی معده اشاره کرد. زمانی که شک دارید فرزندتان دچار این بیماری شده است؛ به خصوص وقتی حیوان خانگی دارید، باید برای انجام آزمایش انگل به پزشک مراجعه کنید.
علائم بی اشتهایی کودکان چیست؟
علائم بی‌اشتهایی و کم‌اشتهایی کودکان عبارتند‌از:
- بالا آوردن غذا
- زرد شدن زیاد ادرار
- کاهش انرژی و بی‌حالی
- کاهش وزن
- عدم افزایش وزن بعد از ۶ ماه
- بی‌میلی غذا در حدود ۱ ماه یا بیشتر
- بروز مشکلاتی از جمله اسهال، دل درد، تنگی نفس، تب، یبوست و سرفه
- سخت‌گیری در غذا خوردن و اشتیاق به چند ماده محدود
- در بیشتر مواقع که کودک بیشتر بی‌حوصله، خسته یا کج خُلقی می‌کند، امکان دارد به احتمال زیاد اختلال در اشتها و غذا خوردن آن برطرف می‌شود.
بیشتر بخوانید: آبریزش دهان نوزاد و کودک| انواع، ۷علت و درمان های آن
تشخیص بی اشتهایی کودکان
مربیان، والدین و معلمان ممکن است کودکان مبتلا به بیماری بی‌اشتهایی عصبی را تشخیص دهند. اما با این وجود بیشتر کودکان نشانه‌های این بیماری را مثل یه راز حفظ و مخفی می‌کنند.
متخصصین کودکان و روانشناسان کودک، آنورکسیا را به راحتی می‌توانند تشخیص دهند. آنها باید در مورد رفتار‌های کودک با والدین و مربیان صحبت کنند. گاهی حتی لازم است که آزمایش‌های سلامت روان نیز انجام دهند.
درمان بی اشتهایی کودکان
درمان بی‌اشتهایی کودکان برای والدین از اهمیت به سزایی برخوردار است زیرا از جمله رفتار‌های رایج کودکان که باعث نگرانی و عصبانیت والدین می‌شود، بی اشتهایی فرزندان است. روانشناسان اعتقاد دارند که کودکان قبل از ۶ سالگی به خوردن خوراکی‌ها اهمیت نمی‌دهند و مشغول دنیای خودشان هستند یا به اصطلاح وقت خوردن غذا را ندارند. اما متاسفانه بیشتر پدر و مادر‌ها نحوه‌ی رفتار درست در برابر غذا نخوردن کودکان را نشان نمی‌دهند و در واقع به جای رفع این موضوع، آن را بدتر می‌کنند.
از راه‌های درمان بیماری بی‌اشتهایی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- باج ندادن به کودک برای درمان بی اشتهایی
کودک شما می‌تواند حساسیت شما را به راحتی به نخوردن یا خوردن غذا احساس کند و از آن به عنوان یک بازی برای جلب توجه بیشتر شما استفاده کند، مثلا مواقعی که شما به کودکتان باج می‌دهید یا دائم می‌خواهید سر سفره حاضر باشد و به نخوردن غذایش جلب توجه می‌کنید، احساس قدرت به کودکتان دست می‌دهد و همیشه می‌خواهد از شما امتیاز بگیرد.
- خونسرد بودن
امکان دارد بی‌اشتهایی فرزندتان شما را عصبی کند یا حتی تا حد مرگ بترساند ولی هرگز این عصبانیت را در صدا، رفتار یا صورتتان نشان ندهید. اگر شما به نخوردن غذای کودکتان عکس‌العملی نشان دهید (حتی اگر واکنش منفی باشد) او حس می‌کند با نخوردن غذا شما بیشتر احساس رضایت دارید و توجه بیشتری به او نشان می‌دهید، پس به این رفتار خود ادامه خواهد داد.
- جایزه بدهید، ولی نه خوراکی
کم و زیاد خوردن غذا باعث اختلال در سلامت کودک می‌شود. شما اگر برای خوردن غذا به کودکتان به عنوان جایزه خوراکی‌های نظیر شکلات، دسر و… بدهید در ذهن کودک به مفهوم غذا صدمه می‌زنید. لطفا هرگز از خوراکی به عنوان درمان بی‌اشتهایی استفاده نکنید.
- تشویق به غذا خوردن کودک
بیشتر پدر و مادر‌ها به جای توجه به غذا خوردن کودک، به نخوردن غذا واکنش نشان می‌دهند. شما باید توجه خود را در جهت مثبت تغییر دهید. اگر کودکتان از خوردن غذای اصلی پرهیز کرد و فقط ماست خورد، خونسر باشید و هیچ واکنشی منفی نشان ندهید. و به جای آن با جمله‌هایی مثل “خوشحالم که ماست دوست داری”، فرزندتان را به خوردن تشویق کنید.
- اگر حتی غذا نخورد، اجازه دهید سر سفره حاضر باشد.
برای درمان بی‌اشتهایی لازم نیست کودکتان را مجبور به غذا خوردن کنید، در عوض او را تشویق کنید سر سفره غذا حاضر باشد. به او بگویید هر وقت میلی به غذا خوردن نداشت یا غذایش تمام شد به شما اطلاع دهد تا بشقابش را جمع کنید. وجود کودک در سر میز غذا بدون هیچ فشاری برای غذا خوردن، او را در ایجاد عادات غذایی سالم و مفید تشویق می‌کند. همچنین شما باید زمان صرف غذای خود را با گرسنه‌تر بودن وقت ناهار و شام فرزندتان تنظیم کنید.
- بازی کردن
کودکان از بازی کردن لذت می‌برند هر چند موضوع بازی غذا باشد. از فرزندتان بخواهید چشم‌هایش را ببند و شما می‌توانید در موقع حدس تعیین نوع غذا از روی طمع آن توسط کودکتان از هر ماده غذایی در دهانش قرار دهید. البته در این بازی سعی کنید از غذا‌هایی که دوست ندارد استفاده نکنید.
- در پختن غذا از کودکتان کمک بگیرید.
بچه‌ها را در پختن غذا سهیم کنید. لازم نیست او بداند شما این کار را برای تشویق به غذا خوردن او انجام می‌دهید. مثلا از او بخواهید در غذا نمک بریزد، تخم مرغ‌ها را بشکند، سس را هم بزند و… در سر سفره غذا با صدای بلند بگویید که این غذا را شما به کمک فرزندتان درست کردید، تا با این کار کودکتان به خوردن غذا علاقمند شوند.
- نظر گرفتن از بچه‌ها
برای حل مشکل بی‌اشتهایی اجازه دهید کودکتان خودش در مورد غذا و میان وعده نظر بدهد. زمانی که او می‌بیند شما به نظر‌هایش توجه می‌کنید، به طور حتم علاقه بیشتری به خوردن غذا نشان می‌دهد. همچنین انتخاب‌های سالم و عاقلانه‌اش را تشویق کنید. اما برای اینکه در تصمیم‌گیری دچار مشکل نشود هر بار دو یا سه انتخاب جلوی پایش قرار دهید.
- الگوی غذا خوردن خودتان را اصلاح کنید
برای درمان بی‌اشتهایی کودکان مراقب الگوی غذا خوردن خود باشید. وقتی شما از خوردن یک وعده‌ی غذایی پرهیز می‌کنید این فکر را در ذهن کودکتان ایجاد می‌کنید که نخوردن غذا هیچ مشکلی ندارد و همچنین این اجازه را می‌دهید که او نیز گاهی از خوردن بعضی غذاها پرهیز کند. گاهی انتظارات والدین یا اطرافیان در مورد اشتهای کودکان غیر واقعی است و هیچ تناسبی با سنشان ندارد و تا این حد خوردن غذا برای کودک کاملا طبیعی است. می‌توانید برای تعیین اشتهای واقعی کودکتان در سن و سالی که دارد با یک کارشناس تغذیه مشورت کنید.
شما می‌توانید در مورد جزئیات مثل تنقلات، سبزی، میوه و… از کارشناس بپرسید. یا حتی در مورد جانشین‌های غذایی از او سوال کنید، مثلا کمبود گوشت در بدن کودکتان با خوردن کدام ماده جبران می‌شود.
- مصرف مولتی ویتامین
مکمل‌های مولتی ویتامینی به دلیل اینکه حاوی ویتامین‌هایی از جمله ویتامین‌های گروه ب هستند در درمان بی‌اشتهایی کودکان موثر هستند. نیاز روزانه کودکان به ویتامین‌ها می‌تواند با مصرف مکمل‌های مولتی ویتامینی مخصوص بچه‌ها برطرف شود و همچنین باعث درمان و افزایش اشتهای کودکان می‌شود. اما باید در استفاده از مولتی ویتامین‌ها به مقدار زیاد برای کودکان پرهیز کنید.
بیشتر بخوانید: واکسن کودکان؛ مراقبت های لازم بعد از تزریق واکسن ۵ گانه
چگونه می‌توان از بی اشتهایی کودکان پیشگیری کرد؟
متخصصان تا به امروز دلیل منطقی برای جلوگیری از بی‌اشتهایی پیدا نکردند. اما با این حال تشخیص و درمان به موقع، با کاهش علائم بیماری، به افزایش رشد نرمال کودک کمک می‌کند. همچنین در بهبود کیفیت زندگی او هم تاثیر دارد. بهترین کار در حل این مسئله، تشویق کودکان به داشتن عادات سالم زندگی و دید واقعی نسبت به رژیم غذایی و وزن خود می‌باشد.
عوارض عدم درمان بی اشتهایی کودکان
زمانی که اختلال به بی‌اشتهایی کودکان تشخیص و درمان نشود، عوارض مختلفی را در پی دارد. نخوردن غذا و بی‌اشتهایی باعث عدم تغییر رشد کودک و به خطر افتادن سلامت او می‌شود. و این مسئله امکان دارد باعث کم اشتهایی همیشگی او و مشکل در سنین بزرگسالی شود. در صورت مشاهده‌‌ی اختلال‌های جدی و مهم و همچنین کاهش اشتهای کودکتان، او را به یک متخصص اطفال ببرید تا از نخوردن غذای فرزندتان و عوارض خطرناک آن جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: یبوست؛ ۵ روش درمان خانگی و گیاهی در کودکان و بزرگسالان
جمع بندی در مورد بی اشتهایی کودکان
در واقع می‌توان گفت غذا خوردن نیاز به دستکاری بیرونی ندارد و یک واکنش طبیعی به شمار می‌رود. کودکان با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و ژنتیکی، کم اشتها و در بعضی مواقع پر اشتها هستند. کودک ممکن است با تحت فشار قرار گرفتن بر مقدار خاصی از غذا، گیرنده‌های سیری و گرسنگی‌اش را از دست بدهد و در این صورت نمی‌تواند تشخیص دهد چه موقع سیر و چه زمانی گرسنه است.
در واقع به خود نمی‌تواند اعتماد کند. اگر با اجرای توصیه‌های فوق، باز بی‌اشتهایی کودکتان از بین نرفت، حتما با متخصصین ما مشورت کنید. زیرا واکنش‌های مربوط به غذا خوردن تاثیر زیادی در شخصیت وابسته یا مستقل کودک دارد. مشاوره در مورد بی‌اشتهایی کودک به دلیل اهمیت بالایی که دارد باید حتما با روش درست انجام شود.
با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام،کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیف‌ها و رویدادهای مهم باخبر باشید.
