آنتی بیوتیک یا آنتی‌باکتریال نوعی دارو هستند، این نوع داروها وظیفه دارند فعالیت‌های باکتری‌ها و رشد آنها را کند یا متوقف کنند. کاربرد این نوع داروها بسیار زیاد بوده و یک طیف وسعی از قدرتمند‌ترین داروها برای مبارزه و درمان بیماری‌های باکتری به حساب می‌آیند.
آنتیبیوتیکها با اینکه کاربرد وسیعی در بیماری‌های باکتری دارند گزینه‌ای خوبی برای درمان بیماری‌های عفونی همانند: آنفولانزا، سرماخوردگی و ویروس کرونا نیستند و نمی‌توانند گزینه‌ای خوبی برای درمان سرفه‌ها باشند. در این مقاله ما قصد داریم انواع آنتی‌بوتیک‌ها، نحوه مصرف و عملکرد آنها، اثرات جانبی و… بررسی و توضیحاتی در مورد آنها بدهیم، البته می‌توانید با نیتروطب مقاله‌های بیشتری را نیز بخوانید و مشاوره پزشکی در مورد انواع بیماری‌ها بگیرید، ثبت درخواست پزشک و پرستار در منزل داشته باشید.
آنتی بیوتیک یا آنتی‌باکتریال چیست؟
یکی از پرکابردترین داروها آنتی بیوتیک‌ها هستند که برای مقابله با باکتری‌ها مصرف می‌شوند در صورت نیاز در بیماری‌ها پزشکان آن را تجویز می‌کند و با استفاده صحیح آنتیبیوتیک می‌توانند جان فرد بیمار را نجات دهند.
سیستم ایمنی بدن انسان خود به خود میتواند قبل از ایجاد علائم و تکثیر ویروس‌ها می‌توانند این موضوع را تشخیص داده و عوامل بیماری را از بین ببرند، سیستم ایمنی بدن انسان میتواند با عفونت مقابله کند، گلبول‌های سفید به باکتری‌های مضر حمله می‌کنند و آنها را نابود می‌کنند، البته اگر تعداد باکتری‌های مضر و خطرناک بیشتر باشد دیگر گلبول‌های سفید و سیستم ایمنی بدن انسان قادر به مبارزه با تمام آنها نخواهند بود و در این زمان آنتیبیوتیکها برای بدن مفید به‌شمار می‌روند و به کمک سیستم ایمنی بدن می‌آیند.
پنی‌سیلین اولین آنتیبیوتیک کشف و شناخته شده در جهان است، این آنتیبیوتیک در سال ۱۹۴۰ به صورت گسترده در دسترسی قرار گرفت. آنتیبیوتیک پینی‌سیلین بر پایه ترکیب آمپی‌سیلین،آموکسی‌سیلین و پنی‌سیلین G است.همچنین از پینی‌سیلین برای درمان برخی از عفونت‌ها با تشخیص پزشک استفاده می‌شود. در جهان تعدادی آنتیبیوتیک وجود دارد و معمولا در بیشتر کشور‌ها امکان دریافت فقط با نسخه پزشکی بوده و به صورت عادی قابل دسترسی نیست. دریافت برخی آنتی‌بوتیک‌های موضعی که انواع پماد یا کرم‌ها به شمار می‌روند نیاز به نسخه پزشکی نبوده و به صورت عادی قابل دسترسی هستند.
آنتیبیوتیکها چگونه فعالیت می‌کند؟
همان طور که اشاره کردیم آنتی بیوتیک‌ها انواع مختلفی دارند و به دو روش زیر فعالیت می‌کنند:
- آنتی‌بیوتیک‌های ضد‌باکتریایی همانند پنی‌سیلین که باعث از بین رفتن باکتری‌ها بوده، این آنتیبیوتیکها از تشکیل شدن محتوای سلولی یا دیواره سلولی باکتری جلوگیری می‌کنند.
- باکتریواستاتیک که از تکثیر و رشد باکتری‌ها در بدن فرد بیمار جلوگیری می‌کند.
انواع آنتی بیوتیک‌ها:
آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند به چند گروه اصلی تقسیم شوند که عبارتند از:
- پنی‌سیلین: این دسته شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی سیلین، امپنی‌سیلین، و پنی‌سیلین است. این دسته از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند سینوزیت، آنگینا، و عفونت‌های ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- سفالوسپورین: این دسته شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سفتریاکسون، سفتازیدیم، و سفالوکسین است. این دسته از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت‌های پوستی، عفونت‌های تنفسی، و عفونت‌های دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- تتراسیکلین: این دسته شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند دوکسی سیکلین، تتراسیکلین، و مینوسایکلین است. این دسته از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت‌های پوستی، عفونت‌های دستگاه تنفسی، و عفونت‌های دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- ماکرولید: این دسته شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آزیترومایسین، کلاریترومایسین، و اریترومایسین است. این دسته از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت‌های ناشی از مایکوباکتریوم، عفونت‌های تنفسی، و عفونت‌های پوستی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برخی از اثرات جانبی مصرف آنتی بیوتیک‌ها
مصرف آنتی بیوتیک‌ها اثرات جانبی به همراه دارند، این اثرات جانبی همانند:
- درد معده
- حالت تهوع
- راش
- اسهال
- استفراغ
- عفونت قارچی دهان
- عفونت قارچی دستگاه گوراش و واژن
برخی از عوارض جانبی که به ندرت اتفاق افتاده اند و زیاد شایع نیستند همانند:
- ناشنوایی
- التهاب در روده
- تشکیل سنگ کلیه
- اختلال خونی
- حساسیت به نور خورشید
افراد بیماری که در حال مصرف نوعی آنتیبیوتیک هستند بدون مشورت با پزشک نباید از داروهای گیاهی یا آنتی‌بیوتیک‌های دیگر استفاده کنند، این موضوع به دلیل تداخل بین داروها بوده که ممکن است عوارض جبران ناپذیر را به همراه داشته باشد. برخی از پزشکان معتقد بر این هستند که مصرف بعضی از آنتیبیوتیکها میتواند اثرات داروهای ضدبارداری را کاهش دهند، این موضوع بیشتر برای افرادی که پس از مصرف آنتیبیوتیکها دچار استفراغ و اسهال می‌شوند محتمل است و باید موارد دیگرای برای جلو گیری از بارداری انجام دهند.
شرایطی که از آنتیبیوتیکها استفاده می‌شود
مواردی که از آنتیبیوتیک در شرایط زیر استفاده می‌شوند همانند:
- اسهال
- التهاب ملتحمه باکتریایی چشم
- عفونت گوش
- عفونت‌های پوستی
- عفونت‌های دستگاه ادراری
- عفونت‌های سینوسی
- گلو درد
- ذات الریه
مصرف آنتیبیوتیکها در شرایط که فرد بیمار دچار عفونت‌های ناشی از انوع قارچ یا بیماری های ویروسی همچون سرماخوردگی یا آنفولانزا است اثر بخش نیستند.
مصرف نادرست آنتی بیوتیک‌ها میتواند بدن فرد بیمار را به این داروها مقاوم کند و منجر به عود بیماری و مقاومت نشان داد آن به بیماری شود. آنتی بیوتیک‌ها در برابر بیماری‌های باکتری‌های که مقاومت آنتی‌بیوتیکی دارند مقاوم بوده و از بین نمی‌روند و میتواند شرایط درمان‌های عفونتی جدی را سخت‌تر و دشوارتر کنند.
نحوه مصرف آنتیبیوتیکها
قبل از مصرف آنتی بیوتیک‌ها حتما از طریقه مصرف آن از پزشک یا فروشنده داروخانه بپرسیده که چگونه به درستی و با خیال راحت آن را مصرف کنید. اگر فردی هستید که آلرژی خاصی دارید حتما قبل از مصرف آنتیبیوتیکها آن را با پزشک به اشتراک بگذارید، این موضوع باعث جلو گیری از عود بیماری آلرژی و عوراض مصرف داروهای آنتی‌بیوتیکی برای شما می‌شود.
نکته: فرد بیمار نباید در بین دوره مصرف آنتی بیوتیک‌ها را در نیمه راه درمان رها کند.
به طور کلی آنتی بیوتک‌ها به صورت خوراکی مصرف می‌شوند، البته پزشکان در برخی از موارد می‌توانند آنتی‌بیوتک‌های تزریقی را تجویز کنند یا به صورت مستقیم بری روی محلی از بدن که درگیر عفونت است اعمال کنند. آنتی بیوتیک‌ها به صورت قرص‌های جویدنی، قرص‌های کپسولی، پودرهای مخصوص سوسپانسیون مایع، کرم و پماد و فرمولاسیون‌های داخل وریدی وجود دارند، البته برای دریافت انواع آنتیبیوتیکها باید نسخه پزشک را داشته باشید و بدون نسخه پزشک قابل دسترسی نیستند اما در برخی از پماد و کرم ها موضعی امکان دریافت بدون نسخه موجود است.
آنتی بیوتیک‌ها در طی چندین ساعت با عفونت مبارزه خود را آغاز می‌کنند، برای این که مجدد از بازگشت بیماری و عفونت جلوگیری کنید باید دوره درمان خود را تکمیل کنید، فرد بیمار برای تکیمل دوره باید صبر کند حتی اگر علائم و نشانه های بهبودی در فرد بیمار مشاهده شد باید دوره درمان خود را ادامه داده تا به صورت کامل تکمیل شود، این موضوع از خطر ابتلاء به بیماری‌های باکتریای در آینده نیز جلو گیری می‌کند.
در برخی از موارد درمان مصرف بعضی از موادخوراکی برای فرد بیمار ممنوع بوده، به طور مثال فرد بیماری که از داروی مترونیدازول استفاده می‌کند در طول درمان و مصرف دارو نباید از نوشیدنی‌های الکی استفاده کند، یا بیماری که از داروی تتراسایکلین نباید از لبنیات تا تکمیل دوره درمان استفاده کند چرا که انجام این کار باعث جلو گیری از جذب دارو شده و اختلال‌های در سیستم ایمنی برای فرد بیمار ایجاد می‌کند.
چند توصیه برای بهبود سریع‌تر با آنتیبیوتیک و جلوگیری از عوارض‌جانبی
- به موقع آنتی بیوتیک‌های خود را مصرف کنید
- از مصرف الکل و آنتی بیوتیک همزمان خودداری کنید
- از آنتیبیوتیکها را برای ذخیره آینده خودداری کنید
- به دیگران آنتیبیوتیک بدون نسخه و دانش‌پزشکی ندهید
- در صورت ابتلا به اسهال سریع به پزشک خود اطلاع دهید
در نظر داشته باشید بهتر است در صورت بروز مشکلات جدی حتما با یک پزشک صحبت‌های لازم را انجام بدهید و در صورتی که نیاز به مصرف آنتیبیوتیکها دارید از قبل راهنما و شیوه مصرف آنها را بدانید، خود و دیگران را تشویق به مصرف این نوع داروها نکنید.
استفاده نادرست از آنتیبیوتیکها میتواند باعث مقاومت باکتری‌ها به این داروها شود که در نتیجه، درمان بیماری‌های عفونی با مشکلاتی مواجه خواهد شد. برای پیشگیری از مقاومت باکتری‌ها به آنتیبیوتیکها، باید از تجویز و مصرف آنتیبیوتیکها به صورت دقیق و با توجه به حساسیت باکتری‌ها به داروها، اجتناب کرد. همچنین، می‌توان از روش‌های جایگزینی مانند جراحی، واکسن، و یا داروهای گیاهی و طب سنتی به عنوان جایگزینی برای آنتیبیوتیکها استفاده کرد. همچنین، اصلاح کردن رژیم غذایی، می‌تواندر کاهش مصرف آنتیبیوتیکها و بهبود سلامتی بدن مفید بود.
در کل، برای پیشگیری از مقاومت باکتری‌ها به آنتیبیوتیکها، باید از روش‌های جایگزین، اصلاح رژیم غذایی و دقت در تجویز و مصرف آنتیبیوتیکها استفاده کرد. همچنین، باید از این مسئله به عنوان یک مسئله جامعه‌شناسی و بهداشت عمومی، برای افزایش آگاهی مردم و آموزش صحیح در مورد استفاده از آنتیبیوتیکها و پیشگیری از مقاومت باکتری‌ها در جامعه، استفاده کرد.با نیتروطب یک قدم نزدیک‌تر از همیشه به سلامتی.
