شپش یا پدیکلوزیس (Pediculosis) یکی از آلودگی‌های شایع جهان است و با راه‌های ساده‌ای برطرف می‌شود؛ ولی آزاردهنده است و می‌تواند پیامدهای بدتری را به‌وجود آورد. این آلودگی بیشتر در فصل سرد سال میان کودکان و دانش‌آموزان که به مهد کودک و مدرسه می‌روند، دیده می‌شود. با این مقاله از نیتروطب همراه باشید تا شپش و بهترین درمان آن را بشناسید.
شپش، مهمان دوست نداشتنی
شپش حشره‌ای کوچک با رنگ سفید نزدیک به خاکستری و بدون بال است که تخم آن رشک نام دارد و به‌صورت انگل روی مو و لباس انسان زندگی و برای تغذیه به سطح پوست می‌آید؛ با مکیدن خون ماده‌های زایدی از خود دفع می‌کند و با تزریق بزاق در محل گزش، احساس خارش را به‌وجود می‌آورد.
آلودگی به شپش یا پدیکلوزیس از زمان‌های گذشته در همه‌جا وجود داشته و انتقال آن توسط دانش‌آموزان از خانه به مدرسه و برعکس، یکی از مهم‌ترین فاکتورهای سرایت بین مردم و تهدیدی برای بهداشت عمومی است؛ بیشتر میان دختران و بچه‌های ۶ تا ۱۰ سال، در فصل سرما که نزدیکی بیشتری در جمعیت وجود دارد و در جاهایی مانند: مدرسه، خوابگاه، باشگاه ورزشی، آرایشگاه، کمپ‌های ترک اعتیاد، هتل، مسافرخانه‌ها، مرکزهای نگهداری سالمندان و معلولان دیده می‌شود.
همه می‌توانند دچار پدیکلوزیس شوند و تنها برای گروه خاصی از مردم پیش‌نمی‌آید؛ بنابراین نشانه‌ی بیماری یا کثیف‌بودن شما یا فرزندتان نیست و نباید به خانواده‌ی مبتلا، برچسب رعایت‌نکردن بهداشت را زد؛ اگر دچار آن شدید خجالت نکشید و به دوست، نزدیکان و پرسنل مدرسه بگویید تا بچه‌ها و خودشان را بررسی و از پخش‌شدن آن جلوگیری کنند؛ هم‌چنین خانواده‌ی خود را چک کنید و توجه کنید که ابتلا به این آلودگی به شما ایمنی نمی‌دهد و شاید دوباره مبتلا شوید. این حشره، باعث آلودگی سر، بدن و دستگاه تناسلی انسان می‌شود.
پدیکلوزیس تن و سر شبیه هم هستند؛ ولی شپش‌های بدن کوچک و شفاف‌تر از شپش‌های سر است و شپشی که در دستگاه تناسلی وجود دارد، به‌طور کامل با آن‌ها فرق دارد؛ پهن، تیره، کوتاه‌تر و شبیه خرچنگ است.
تفاوت شوره ی سر و شپش یا رشک
شوره‌ی سر به‌آسانی از موها جدا می‌شود؛ ولی رشک به موهای سر و درز لباس می‌چسبد و اگر بین ۲ انگشت دست فشار دهیم، صدای از بین رفتن آن را می‌شنویم؛ رشک به‌شکل بیضی بسیار کوچک (اندازه‌ی ته سنجاق)، سفیدرنگ و در پشت سر است؛ در حالی که شوره شکل خاصی ندارد و در جلوی سر وجود دارد.
پدیکلوزیس سر در شقیقه و پشت گوش و پشت سر که موها پرپشت‌تر هستند، دیده می‌شود و در ابرو و مژه تخم‌گذاری نمی‌کند.
از کجا بفهمیم شپش داریم؟
قطعی‌ترین راه تشخیص، دیدن تخم یا خود شپش در قسمت‌های مودار بدن است و برای تشخیص آسان‌تر، هنگام شانه‌زدن موها با شانه‌ی مخصوص پدیکلوزیس، سر را روی یک حوله‌ی سفید خم کنید.
آیا شپش باعث بیماری می شود؟
شپش با گزش باعث بیماری نمی‌شود؛ ولی با له‌کردن حشره‌ی آلوده یا تماس با مدفوع آن بیماری‌های تیفوس، تب راجعه و تب خندق به‌وجود می‌آید. نخستین نشانه‌ی پدیکلوزیس، خاراندن شدید به‌خصوص نزدیک گوش و پشت سر است و مشکل‌های مهمی را برای مبتلایان درپی دارد، مانند: عفونت‌های میکروبی (زردزخم)، پوسته‌پوسته‌شدن و ضخیم‌شدن پوست.
پدیکلوزیس سر، با زندگی و تخم‌گذاری در پشت گوش و پس سر باعث تورم، التهاب و درد غده‌های لنفاوی در این بخش‌ها می‌شود؛ افسردگی، پریشانی روانی، بی‌خوابی و خستگی از عارضه‌های آن است.
چه کنیم تا از آلودگی به شپش دور باشیم؟
بهترین راه جلوگیری از آلودگی به شپش، رعایت‌کردن بهداشت فردی و محیط است. همان‌طور که گفتیم، نمی‌تواند پرواز کند و از روی سر آلوده به سر دیگری بپرد؛ ولی با برخورد مستقیم موی سر و تماس یا استفاده از وسیله‌های آلوده، مانند: حوله، شانه، کش مو، برس سر، کلاه، روسری یا مقنعه، بالش و لباس منتقل می‌شود؛ بنابراین از وسیله‌های شخصی دیگران، حتا خانواده‌ی خود، استفاده نکنید و پدر و مادرها باید به کودکان خود بیاموزند که تنها از وسایل خود استفاده کنند؛ هم‌چنین کمد لباس حمام عمومی و استخرهای شنا، وسیله‌های نقلیه‌ی عمومی، صندلی‌های سالن گردهمایی و کلاس‌های درس، از راه‌های دیگری است که شپش سر انتقال می‌یابد.
روش های فوری درمان شپش
اگر کسی که به پدیکلوزیس آلوده شده‌است با بهترین روش درمان شود، به‌تنهایی اثرگذار نیست و آلودگی باید از لوازم مورد استفاده رفع شود؛ زیرا با انجام‌ندادن آن، شما را دوباره آلوده می‌کند.
هنگام درمان بهتر است سر کسی که دچار شده را روی سینک دستشویی، وان حمام یا حوله خم کنید تا رشک یا شپش در محیط خانه پخش نشود و با آب شسته شود.
درمان خانگی رفع شپش
همه‌ی درمان‌های خانگی با خفه‌کردن شپش، آن‌ها را از بین می‌برند. موردهای زیر روش‌هایی هستند که به شما کمک می‌کند، در خانه شپش را درمان کنید:
- هر روز صبح و عصر (۳ هفته) موها را خیس کنید، شپش‌های مرده یا تخم آن (رشک) را با شانه‌ی دندانه‌ریز به‌نام نیت جدا کنید و حتا می‌توانید شانه را به سرکه، روغن زیتون یا بادام آغشته کنید و پس از هر استفاده آن را ۱۰ دقیقه در آب جوش انداخته یا با آب و صابون بشویید؛ این روش کم‌هزینه است و با آن می‌توانید شپش و شوره‌ی سر را بهتر تشخیص دهید.
- شستشوی روتین سر و بدن با صابون و شامپو و آب گرم را فراموش نکنید.
- محلول آب و سرکه‌ی سفید (نصف لیوان آب و نصف آن سرکه) روی موها ماساژ داده و پس از نیم ساعت بشویید و از شانه‌ی دندانه‌ریز استفاده کنید.
- اتوکردن لباس به‌خصوص درزهای آن به شما کمک می‌کند (شپش در درزهای داخلی و چین‌های لباس وجود دارد).
- جوشاندن وسیله‌های شخصی آلوده به‌مدت نیم‌ساعت، شست‌وشوی لباس، مقنعه یا روسری، ملحفه، روبالشی، کلاه و عروسک‌های پارچه‌ای در ماشین لباسشویی و یا خشک‌شویی با دمای ۵۰ تا ۶۰ درجه‌ی سانتی‌گراد در زمان ۲۰ یا ۳۰ دقیقه و پهن‌کردن آن‌ها زیر نور آفتاب بسیار کارآمد است.
- می‌توانید روغن زیتون را به موها زده و ۳ تا ۸ ساعت روی سر مانده و سپس آبکشی کنید؛ روغن بادام هم گزینه‌ی خوبی است.
- وسایلی را که نمی‌شود بجوشانید یا بشویید، ۱۰ تا ۱۴ روز در یک کیسه‌ی پلاستیکی دربسته بگذارید تا هوا وارد آن نشود.
درمان دارویی رفع شپش
داروهای شامپوی پرمترین یک‌درصد، ایورمکتین و لیندان برای کنترل شپش وجود دارند و اگر به درمان دارویی مقاوم باشید، درمان خوراکی نیاز می‌شود. شایع‌ترین عارضه‌ی جانبی درمان شپش، تحریک پوست است و شاید باعث سوزش شود.
روش درست استفاده از پرمترین
شامپوی پرمترین برای نوزادان و کودکان ۲ ماهه به بالا تایید شده‌است و بر خود شپش اثرگذار است نه تخم‌های آن؛ بنابراین بهترین راه برای از بین بردن رشک، جداکردن آن‌ها با استفاده از شانه با دندانه‌ی ریز است و برای این کار باید مرتب و به‌آرامی همه‌ی موهای سر، به‌ویژه موهای پشت سر و پشت گوش را شانه کنید.
اول موهای خود را با آب خیس کنید و به‌آرامی به‌مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پوست سر و ساقه‌ی موها را با شامپوی پرمترین ماساژ داده و پس از آن آبکشی کنید؛ تا ۲ روز بعد، از شامپوی دیگری استفاده نکنید و ۷ تا ۱۰ روز بعد این کار را تکرار کنید.
روش استفاده ی لوسیون ایورمکتین
کودکان ۶ ماهه با بالا می‌توانند از آن استفاده کنند و تنها با یک‌بار استفاده از این لوسیون بیشتر شپش‌های سر، حتا شپش‌هایی را که تازه بیرون آمده‌اند را از بین می‌برید و نیازی به شانه‌زدن ندارید.
برای درمان شپش هرگز این کارها را انجام ندهید!
- از شامپوی لیندان برای زنان باردار، شیرده، شیرخواران و کودکان کم‌سال نباید استفاده شود. بنابر آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، استفاده‌ی زیاد و نادرست برای مغز یا بخش‌هایی از سیستم عصبی سمی است و سفارش می‌کند تنها زمانی استفاده شود که داروهای دیگر اثری نداشته‌باشد.
اگر باردار یا در دوران شیردهی هستید، می‌توانید با ما مشورت کنید و داروی بی‌خطر استفاده کنید. - اگر شما یا فرزندتان پدیکلوزیس دارید، شاید حساس شوید که یک خانه‌تکانی انجام دهید؛ ولی ضدعفونی یا تمیزکردن کامل خانه نیازی نیست؛ زیرا شپش‌ها در جاهای گرم نزدیک پوست انسان زندگی می‌کنند و با جدا‌شدن از انسان و تغذیه‌نکردن، زمان زیادی زنده نمی‌مانند؛ ولی جاروبرقی فرش یا مبل که شاید شپش در آن باشد کارآمد است.
- کوتاه‌کردن مو در درمان پدیکلوزیس نیاز نیست و هرگز از حشره‌کش، بنزین، نفت، گازوییل و روغن موتور برای درمان شپش استفاده نکنید، این‌ها آسیب جدی به‌همراه دارند.
- برای درمان سریع‌تر، بیشتر از دوز سفارش یا تجویزشده‌ی دارو استفاده نکنید؛ زیرا باعث آسیب بیشتر می‌شود و در صورت تماس دارو با چشم، آن را بشویید.
- اگر چند بار یک درمان دارویی را تکرار کنید، شاید به دارو مقاوم شوید و در این حالت باید از داروی جایگزین استفاده کنید.
- بیشتر از یک داروی شپش به‌طور همزمان مصرف نکنید؛ این کار درمان را تندتر نمی‌کند و آسیب‌رسان است.
- در خانه بخور استفاده نکنید؛ بخور برای کشتن شپش کارآمد نیست و حتا شاید برای بعضی خطرناک باشد.
- نرم‌کننده به موهای خود نزنید؛ زیرا از اثرگذاری دارو جلوگیری می‌کند.
- هنگام دوش‌گرفتن از دارو استفاده نکنید تا تماس آن با بدنتان کم شود.
اگر دچار شپش هستید، نیتروطب با پک درمان شپش به کمک شما می‌آید و برای دریافت مشاوره می‌توانید با ما در ارتباط باشید و پس از استفاده از درمان‌ها همچنان شپش‌ها را دیدید، با ما تماس بگیرید.
کلام آخر
شپش، یکی از آلودگی‌های رایج است و شاید شما به آن دچار شده‌باشید. این آلودگی بیشتر در فصل سرد و میان دختران و در سن ۶ تا ۱۰ سال دیده می‌شود؛ بنابراین پدر و مادرها باید به فرزندان خود آموزش دهند که از لوازم شخصی خودشان استفاده کنند. شپش حشره‌ای کوچک، سفید نزدیک به خاکستری، بدون بال و تخم آن بیضی کوچک، سفیدرنگ و رشک نام دارد.
نخستین نشانه‌ی پدیکلوزیس، خاراندن شدید، به‌خصوص نزدیک گوش و پشت سر است که درصورت درمان‌نکردن عفونت میکروبی به‌دنبال دارد و این آلودگی با برخورد مستقیم موی سر و تماس یا استفاده از وسیله‌های شخصی آلوده منتقل می‌شود؛ بنابراین رعایت‌کردن بهداشت فردی و محیط بهترین راه جلوگیری است. درمان‌های خانگی و دارویی برای کنترل پدیکلوزیس وجود دارد؛ ولی بهترین روش درمان، به‌تنهایی اثرگذار نیست و آلودگی باید از وسیله‌های مورد استفاده رفع شود.
استفاده از حشره‌کش، بنزین، نفت، گازوییل و روغن موتور برای درمان به شما آسیب می‌زند، کوتاه‌کردن مو نیاز نیست، بیشتر از دوز تجویز‌شده یا چند دارو به‌طور همزمان مصرف نکنید، هنگام دوش‌گرفتن از دارو استفاده نکنید و هنگام درمان، نرم‌کننده به موهای خود نزنید.
