زردی نوزادی یا یرقان یکی از مشکلات شایع در نوزادان است که ممکن است در روزهای اول زندگی آن‌ها ظاهر شود. این مسئله می‌تواند نگرانی برانگیز برای والدین باشد، اما با دانستن علت‌ها، علائم، تشخیص و روش‌های درمان، می‌توان به طور مؤثری با زردی نوزادی مقابله کرد. در این مقاله، به طور جامع به زردی نوزادی یا یرقان می‌پردازیم و اطلاعات مفیدی را در این زمینه ارائه می‌دهیم.
فهرست محتوای نوشته
زردی نوزادی چیست؟
یکی از شایع‌ترین مشکلات دوران بدو تولد و نوزادی، زردی نوزادی است که معمولا بعضی از نوزادان بعد در طول یک یا دو هفته بعد از تولد، یک هاله زرد رنگی در پوستشان و قسمت سفیدی چشم آن‌ها مشاهده می‌شود، البته تمام نوزادان تا حدودی زردی را خواهند داشت ولی همیشه در همه نوزادان قابل مشاهده نیست. این عارضه جای نگرانی ندارد و زیاد خطرناک نیست، در برخی موارد یا به صورت خود به خود یا با استفاده از درمان‌های ساده رفع خواهد شد، در برخی موارد نیز ممکن است این مشکل جدی‌تر شود، بنابراین به هر شکل ممکن باید مراقب کودک خود باشید و بی توجهی نکنید تا زردی نوزادتان زودتر رفع شود.
زردی نوزادی یعنی بالا بودن بیلی روبین خون، که میزان آن در نوزادان با بزرگسالان متفاوت است، در بزرگسالان میزان طبیعی بیلی روبین خون ۱,۲ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است و هر میزانی بالای ۲,۵ باعث زردی و قابل مشاهده خواهد شد، میزان زردی بالینی در نوزادان تنها در سطح بالای ۵ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر قابل مشاهده است.
در مواردی از زردی نوزاد در برخی نوزادان، زردی طول کشیده مشاهده می‌شود، که به مواردی گفته می‌شود که برخلاف زردی نوزادان سالم برای مثال (زردی فیزیولوژیک یا زردی شیر مادر)، بیش از دو هفته، در نوزادان ترم (۳۷ هفته و بالاتر) یا بیش از سه هفته در نوزادان زودرس (زیر ۳۷ هفته) طول بکشد.
زردی فیزیولوژیک نوزاد
زردی فیزیولوژیک نوزاد یا یرقان فیزیولوژیک نوزاد، نوعی از افزایش سطح بیلی‌روبین غیرکونژوگه در خون نوزادان است که در نتیجه افزایش تولید بیلی‌روبین، افزایش توده‌های گلبول قرمز، کوتاه شدن عمر گلبول قرمز، نارسایی لیگاندین و گلوکورونیل ترانسفراز و افزایش گردش کبدی_روده‌ای (انتروهپاتیک) است.
زردی فیزیولوژیک نوزاد معمولا از روز دوم یا سوم تولد او شروع می‌شود و حدودا در روز چهارم و پنجم به حداکثر می‌رسد. این نوع زردی بسیار شایع و معمولا بی آزار است و جای نگرانی ندارد. این زردی فیزیولوژیک معمولا با بیماری دیگری نیز همراه نیست و با بیماری‌های دیگر ادامه پیدا نمی‌کند. این زردی در نوزادان زودرس حداکثر تا سه هفته و در نوزادان ترم (نوزادانی که ۳۷ هفته متولد شده‌اند و رشد کامل داشته‌اند) تا دو هفته ادامه پیدا میکند.
زردی فیزیولوژیک نوزاد و علائم آن
- هیچ‌وقت در روز تولد اتفاق نمی‌افتد، هر زردی‌ای که در این روز مشاهده شود، نشان دهنده این است که یک بیماری آن را ایجاد کرده و نه روند فیزیولوژیک آن.
- حال عمومی نوزادان خوب است.
- افزایش سطح بیلی‌روبین خون در کم‌تر از نیم میلی‌گرم در ساعت است.
- بزرگ شدن طحال و کبد یا کم‌خونی مشاهده نمی‌شود.
- در نوزادان ترم بیلی‌روبین غیرمستقیم حداکثر تا ۱۲ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر و در نوزادان زودرس حداکثر حدود ۱۵ است.
- بیلی‌روبین مستقیم از ۱,۵ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر بالاتر نمی‌رود.
- سرعت افزایش بیلی‌روبین در زردی فیزیولوژیک از روزی ۵ میلی‌گرم بر دسی لیتر بالاتر نیست.
- سقف بیلی‌روبین غیرمستقیم در زردی فیزیولوژیک نوزاد می‌تواند در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، بالاتر از نوزادانی باشد که شیر خشک مصرف می‌کنند (یعنی بین ۱۵ تا ۱۷ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر در مقابل ۱۲ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر)
- همان‌طور که گفته شد زردی در روز اول نشان‌دهنده علائم یک بیماری است، زردی بعد از هفته دوم به بعد اگر شروع شود نیز پاتولوژیک (همراه با بیماری) می‌باشد.
علت ایجاد زردی نوزاد چیست؟
بعد از تولد، مدتی طول می‌کشد تا کبد نوزاد کار خود را شروع کند. در نتیجه تعداد رنگ‌دانه‌ها در خون نوزاد زیاد شده و تجمع پیدا می‌کنند و پوست نوزاد، ته رنگ زرد ناشی از زردی یا یرقان را به خودش می‌گیرد. این نوع زردی نوزاد، زردی فیزیولوژیک نام دارد و معمولا در روز دوم یا سوم از زندگی نوزاد روی پوست او مشاهده می‌شود و معمولا طی دو تا سه هفته از بین خواهد رفت.
البته در نوزادانی که تولد زودرس داشته‌اند، زردی در روز پنجم تا هفتم از زندگی نوزاد به اوج می‌رسد و امکان دارد که درمان و رفع آن تا حدود دوماه طول بکشد. زردی نوزاد معمولا از صورت او شروع می‌شود و سپس به پایین‌تر ادامه پیدا میکند، در برخی موارد جدی‌تر و نادر، زردی نوزاد می‌تواند تا نوک انگشتان پای نوزاد پیش برود و ادامه پیدا کند.
در چه نوزادانی احتمال مبتلا شدن به زردی بیشتر خواهد بود؟
در برخی موارد ممکن است احتمال ابتلا به زردی یا یرقان در برخی نوزادان بیشتر از سایر نوزادان دیگر باشد، در موارد زیر احتمال ابتلا به زردی در نوزادان افزایش می‌یابد:
- نوزادانی که متولد شرق آسیا هستند
- خواهر یا برادری دارد که در دوران نوزادی، زردی داشته است
- ناسازگاری در RH خون و نوع خون مادر و نوزاد با هم وجود داشته باشد
- نوزادان زودرسی که زودتر از موعد تعیین شده تولد، متولد شده‌اند (کبد نابالغ آن‌ها ممکن است قادر به مقابله با سطوح مختلف بیلی روبین نباشد)
- در هنگام تولد خونریزی داشته است (گلبول های قرمز خون شکسته شده و بیلی روبین به عنوان یک محصول جانبی تولید خواهد شد)
- بیماری خاصی مانند فیبروزکیستیک یا کم‌کاری تیروئید دارند
- برخی اختلالات ژنتیکی خاص مانند نقص غشایی گلبول قرمز ارثی، گالاکتوزمی یا اختلال متابولیک ارثی و سندروم گیلبرت دارند
بیشتر بخوانید: دندان درآوردن نوزاد؛ ۵ راهکار برای تسکین درد آن
ارتباط بین مادران شیرده با زردی نوزاد خود
زردی نوزادی و یرقان بیشتر در نوزادانی وجود دارد که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، اما این دلیل بر این نمی‌شود که بعد از این مشکل، مادران شیردهی خود را قطع کنند و نمی‌شود گفت که شیر مادر و تغذیه از آن باعث زردی می‌شود. پس از بدو تولد نوزاد و تغذیه آن از شیر مادر حدودا در روز هفتم تا یازدهم از زندگی نوزاد ممکن است دچار زردی از شیر مادر شود. تغذیه از شیر مادر بد نیست ولی ممکن است که بعضی موادی که در شیر مادر وجود دارند با کبد نوزاد برای دفع بیلی روبین سازگار نباشند و با هم تداخل داشته باشند.
اگر میزان بیلی روبین در آزمایش نوزاد شما بالا باشد، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که تا چند روز شیردهی به نوزاد با شیر خود را متوقف کنید تا کبد نوزاد قادر به دفع بیلی روبین شود. بعد از کاهش یافتن مقدار بیلی روبین می‌توانید دوباره شیردهی را شروع کنید.
علائم زردی یا یرقان نوزاد
اگر نوزاد به زردی و یرقان دچار باشد، ابتدا پوست صورت او و سپس نواحی دیگر پوست او زرد رنگ خواهند شد و سپس قسمت سفیدی چشم او زرد خواهد شد، نوزادانی که سطح بیلی روبین آن‌ها بالا است و زردی دارند ممکن است علائم و موارد زیر در آن‌ها وجود داشته باشد:
- گریه کردن نوزاد با صدای بلند
- بداخلاق، خواب آلود و وحشت‌زدگی
- گردنشان به عقب برگردد یا خمیده شوند
- زرد شوند و یا زردی به نواحی پایین‌تر مانند دست و پا و سینه برسد
- خوب شیر نخورند و خوب تغذیه نکنند (ضعیف مک زدن)
سطح بالای بیلی روبین ممکن است خطرناک باشد، بنابراین مراقب کودک خود باشید و اگر زردی فیزیولوژیک او بیش از سه هفته طول کشید حتما به پزشک مراجعه کنید و برای درمان سریع‌تر آن اقدام کنید.
روش تشخیص زردی نوزاد
برای تشخیص زردی، نوزاد باید برهنه باشد. این معاینه باید در روز انجام شود، برای انجام این عمل می‌توان با انگشت شست روی پوست نوزاد کمی فشار آورده تا سرخی پوست او بی‌رنگ شود، سپس بلافاصله بعد از این عمل باید به زیر انگشت توجه کنید که زرد است یا نه. زیر زبان و صلبیه چشم اولین قسمتهایی هستند که در بدن نوزاد پس از زردی، زرد می‌شوند، بعد از آن اگر شدت زردی افزایش پیدا کرد به قسمت‌های پایین‌تر و به سمت پاها گسترش پیدا میکند.
با افزایش سطح بیلی‌روبین خون در کودکان، زردی در آن‌ها مشاهده می‌شود. اگر سطح بیلی‌روبین خون بین ۵ تا ۷ باشد، معمولا فقط صورت نوزاد زرد می‌شود. حدود ۱۰ بالای سینه تا ناف، ۱۵ تا پایین شکم و حدود ۲۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر تا نوک پا زرد خواهد شد.
برای نوزادانی که علائم زردی قابل مشاهده دارند، لازم است که طی هر ۶ ساعت در روز اول آزمایش برای سطح بیلی‌روبین انجام شود. البته برای نوزادانی که علائم قابل مشاهده‌ای ندارند نیاز نیست. انجام این آزمایشات تا زمانی که سطح بیلی‌روبین خون کاهش پیدا کند و پایین رونده شود ضروری است.
روش‌هایی برای پیشگیری از زردی نوزاد
در نوزادانی که از شیر مادر خود تغذیه می‌کنند توصیه می‌شود که برای اینکه دچار زردی نشوند یا در صورت مبتلا شدن به زردی، زودتر بهبود پیدا کنند، می‌توانند تعداد دفعات شیر دادن به نوزاد را بین ۸ تا ۱۲ بار در چند روز اول بعد از تولد باشد. در نوزادانی که از شیر خشک استفاده می‌کنند نیز توصیه می‌شود که طی هر ۲ تا ۳ حدود ۳۰ تا ۶۰ سی‌سی به نوزاد شیر خشک بدهند. این که به صورت روتین به همه نوزادان، آب یا آب قند بدهید، درست نیست.
درمان زردی نوزادی
امروزه برای درمان یرقان فیزیولوژیک نوزاد، روش‌های درمانی متفاوتی وجود دارد. روش‌هایی رایج مانند طب سنتی، تعویض خون و استفاده از فتوتراپی (نور درمانی) برای درمان زردی نوزاد استفاده می‌شود.
-
تعویض خون
در روش تعویض خون، دو برابر حجم خون نوزاد با دو برابر حجم خون از مادرش تعویض می‌شود، در زمان انجام این روش نباید استفاده از دستگاه فتوتراپی را قطع کرد و باید به صورت همزمان انجام شود.
-
فتوتراپی
دستگاه فتوتراپی، دستگاهی برای زردی نوزاد است که با تابش نور با طول موجی ویژه به قسمتهایی از بدن نوزاد می‌توانند سطح بیلی‌روبین خون را کاهش دهند.
برای مشاوره بیشتر و اجاره دستگاه فتوتراپی می‌توانید به قسمت فروشگاه نیتروطب مراجعه کنید و در صورت نیاز این دستگاه را اجاره و در منزل از آن استفاده کنید.
زردی نوزادی یا یرقان شایع‌ترین مشکل پوستی در نوزادان است که معمولاً بی خطر است و به طور خود به خود بهبود می‌یابد. با این حال، شناسایی زودهنگام، تشخیص صحیح و درمان مناسب می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی کمک کند. در صورتی که شما به هر علامتی از زردی نوزادی در فرزندتان برخورد کردید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب صورت گیرد. همچنین، پیگیری و مشاوره پزشک در مورد نحوه مراقبت و نگهداری از نوزاد با زردی نوزادی بسیار مهم است.
توجه: این مقاله صرفاً به عنوان یک راهنما اطلاعاتی در مورد زردی نوزادی یا یرقان ارائه می‌شود و نباید به عنوان مشاوره پزشکی تلقی شود. در صورت وجود هرگونه نگرانی در مورد سلامت نوزادتان، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
