عفونت گوش میانی یا otitis media یک مشکل شایع در نوزادان و کودکان است که ممکن است زمانی که نوزاد شما گوش خود را می‌کشد، ایجاد شود. در این مقاله، به علل، علائم، تشخیص و درمان عفونت گوش میانی در نوزادان پرداخته خواهد شد. همچنین، راهکارهایی برای پیشگیری از این نوع عفونت نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
عفونت گوش میانی چیست؟ تا به‌حال شده که درد و سنگینی در گوش خود حس کنید، اما بعد از گذشت چند روز و بدون انجام درمان خاصی این درد ازبین برود؟ تا به‌حال شده که احساس گرفتگی در گوش خود داشته‌باشید و با خوردن استامینوفن این نشانه‌ها برطرف شوند؟ اگر فرزند کوچک در خانه دارید، شاید دیده‌باشید که کودک شما بی‌قراری شدید دارد و مدام با دستش روی گوش خود می‌کشد؛ حتا گاهی از خوردن شیر خودداری می‌کند، هرچند که گرسنه باشد. این نشانه‌ها، خبر از بیماری اوتیت مدیا (Otitis media) یا عفونت گوش میانی را می‌دهد. از این بیماری چقدر آگاهی دارید؟ در این مقاله با نیتروطب همراه باشید تا شما را با این بیماری آشنا کنیم.
آناتومی گوش
گوش انسان از سه قسمت خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده‌است. صدا از مجرای گوش وارد می‌شود و به پرده‌ی گوش (پرده‌ی صماخ یا تیمپان) برخورد می‌کند. شکل ظاهری (لاله گوش) و مجرایی که صدا را از محیط به پرده‌ی گوش هدایت می‌کند، گوش خارجی را تشکیل می‌دهد. ارتعاش پرده‌ی گوش باعث لرزش استخوان‌چه‌های چکشی، سندانی و رکابی می‌شود.
گوش میانی شامل این سه استخوان‌چه به همراه شیپور استاش است. شیپور استاش لوله‌ای است که فضای گوش میانی را به حلق وصل می‌کند و فشار هوای دو طرف پرده‌ی تیمپانی را متعادل نگه می‌دارد. در کودکان این لوله نسبت به بزرگسالان کوتاه‌تر و افقی‌تر قراردارد؛ به همین دلیل در بیشتر کودکان و نوزادان یک سرماخوردگی و عفونت ساده‌ی گلو به‌سرعت منجر به عفونت گوش می‌شود.
پس از گذر از گوش میانی، موج صدا وارد گوش داخلی می‌شود. در گوش داخلی دو ساختار حلزونی و نیم‌دایره‌ای وجود دارد. حلزون گوش یا کوشیلا، با مایعی پر شده‌است که داخل آن گیرنده‌های شنوایی وجود دارد. داخل ساختار نیم‌دایره‌ای نیز از همین مایع وجود دارد؛ با این تفاوت که کار آن کمک به حفظ تعادل بدن انسان است.
عفونت گوش میانی یا اوتیت میانی (Otitis media) چیست؟
گوش میانی به‌طور طبیعی باید پر از هوا، تمیز و خشک باشد، این کار بر عهده‌ی شیپور استاش است. در هنگام بلع، خمیازه و سرفه، شیپور استاش باز می‌شود و باعث برارشدن فشار هوا در گوش میانی و گوش خارجی می‌شود. در آلرژی، چرک‌کردن سینوس‌ها (سینوزیت) یا عفونت ویروسی مثل سرماخوردگی، مسیر شیپور استاش بسته می‌شود؛ درنتیجه فضای گوش میانی گرم، مرطوب، راکد و بستری مناسب برای رشد میکروب می‌شود و عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیا اتفاق می‌افتد. در این حالت، گوش‌های فرد کیپ می‌شود و نمی‌تواند صداها را به‌وضوح بشنود. در برخی بیماران گوش‌درد نیز شایع است.
دسته بندی عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیا
اوتیت میانی حاد
اگر نشانه‌های بیماری به‌سرعت و به‌طور ناگهانی ایجاد شود و طی چند روز (حدود سه روز) از بین برود، نشان دهنده‌ی اوتیت میانی حاد است. در طی این سه روز به‌طور معمول از آنتی‌بیوتیک و داروهای دیگر استفاده نمی‌شود تا سیستم ایمنی فرد بتواند با بیماری مبارزه کند. استفاده از استامینوفن و ایبوپروفن (در میان مردم ایبوربروفن رایج است) برای کاهش درد و تب توصیه می‌شود.
درضمن، اگر به عفونت استرپتوکوکی شک شود، درمان آنتی‌بیوتیکی خاص برای جلوگیری از تب روماتیسمی، تجویز می‌شود. برای سایر باکتری‌ها نیز آنتی‌بیوتیک پوشش‌دهنده استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: نحوه مصرف آنتی بیوتیک‌ها و ۱۲ اثر جانبی آن
اوتیت میانی حاد مکرر
اگر این عارضه در طی شش ماه، سه‌بار تکرار شود؛ یا در مدت یک سال، چهار بار اتفاق بیوفتد، میگوییم فرد دچار عفونت مکرر گوش شده‌است. در این بیماران شیپور استاش کیفیت خود را ازدست‌داده و خوب کار نمی‌کند.
اوتیت میانی همراه با افیوژن
به وضعیتی گفته‌می‌شود که به دلیل نبود گردش هوای مناسب، در گوش میانی مایع جمع شده‌است؛ اما باکتری‌ها هنوز رشد نکرده‌اند؛ درنتیجه، هنوز عفونتی شکل نگرفته‌است.
نکته: در هر کدام از مدل‌های مختلف اوتیت مدیا اگر عفونت باعث بروز عارضه‌های جدی شود، یا اگر چرک به مدت و حجم زیادی در گوش شما وجود داشته‌باشد، ممکن است پزشک برای شما جراحی میرنگوتومی را انجام دهد. در این جراحی، با ایجاد برش نازک و کوچکی روی پرده گوش، چرک و مایع از داخل فضای گوش میانی خارج می‌شود.
علت عفونت گوش میانی چیست؟
بیشترین عاملی که باعث عفونت گوش میانی می‌شود ویروس‌ها و باکتری‌ها هستند. باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک نومونیه (در بین مردم استرپتوکوک پنومونیه) و هموفیلوس آنفولانزا، دو باکتری رایجی هستند که باعث اوتیت مدیا می‌شوند. علاوه‌بر آن‌ها، ویروس‌های سرماخوردگی نیز می‌توانند عفونت گوش را ایجاد کند.
به‌غیر از ویروس‌ها و باکتری‌ها، بزرگ‌شدن غیرطبیعی لوزه‌ی سوم (آدنویید) در کودکان نیز می‌تواند باعث اوتیت مدیا شود. برخی از ناهنجاری‌های مادرزادی مثل شکاف کام و سندروم داون نیز ریسک عفونت گوش را بالا می‌برند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
نشانه های اوتیت مدیا
برای تشخیص قطعی این بیماری، باید پیش پزشک بروید. اگر به اوتیت میانی دچار شده‌باشید، پزشک هنگام معاینه‌ی گوش شما با اتوسکوپ، قرمزی و برجستگی پرده‌ی گوش را می‌بیند. علاوه‌بر آن اوتیت مدیا در بزرگسالان باعث:
- گوش درد
- احساس پر بودن گوش (نشانه‌ی افیوژن یا جمع‌شدن مایع در گوش)
- حالت تهوع
- شنوایی خفه‌شده یا احساس کیپ‌بودن گوش
- پوسته‌پوسته‌شدن داخل و اطراف گوش
- گاهی ترشح چرکی (که در این صورت به احتمال زیاد پرده‌ی گوش شما پاره شده و مایعی که در پشت پرده‌ی تیمپان جمع شده خارج می‌شود).
در کودکان عفونت گوش با نشانه‌های زیر ظاهر می‌شود:
- بی‌قراری شدید، تحریک‌پذیری و گریه‌ی نوزاد؛ در این حالت، نوزاد مدام دستش را به گوش خود می‌کشد، انگار که می‌خواهد آن را بِکَنَد.
- تب (که مهم‌ترین نشانه‌ی عفونت در نوزادان و کودکان است)
- سرفه و آبریزش بینی
- کاهش اشتها و خودداری از شیرخوردن نوزاد
- گریه هنگام قرارگرفتن در وضعیت درازکش
- اختلال تعادل
- عدم واکنش به بعضی صداها
- خروج چرک در شکل شدید بیماری که ناشی از پاره‌شدن یا سوراخ‌شدن پرده‌ی گوش است.
آیا فقط کودکان و نوزادان در خطر ابتلا به عفونت گوش میانی هستند؟
با وجود اینکه به دلیل ساختار آناتومیکی، احتمال عفونت گوش در کودکان و نوزادان بیشتر است، اما بزرگسالان نیز از این بیماری در امان نیستند. به‌طور کلی این گروه‌ها بیشتر در خطر ابتلا قرار دارند:
- نوزادان ۶ تا ۱۵ ماهه.
- آقایان (مردها نسبت به زن‌ها بیشتر مبتلا می‌شوند).
- کسانی که سابقه‌ی عفونت گوش دارند.
- نوزادانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند (نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر به اوتیت مدیا دچار می‌شوند).
- کسانی که در معرض دود سیگار هستند.
- مبتلایان به ناهنجاری‌های دهانی مثل شکاف کام
- کسانی که سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری‌های مزمن تنفسی دارند.
بیشتر بخوانید: COPD؛ چگونه انسداد مزمن ریوی را در زمان کووید۱۹ مدیریت کنیم؟
پیشگیری
همیشه می‌گویند پیشگیری بهتر از درمان است! در مورد این بیماری متاسفانه نمی‌توان به‌طور قطعی وکامل از بروز آن جلوگیری کرد؛ اما راهکارهایی وجود دارد که شما با رعایت آن‌ها می‌توانید خطر ابتلا به اوتیت میانی را به حداقل برسانید:
- واکسیناسیون فرزند خود را جدی بگیرید. واکسن نوموکوک (پنوموکوک) در برابر گونه‌های مختلفی از رایج‌ترین باکتری‌ها که می‌توانند باعث عفونت گوش بشوند، موثر است؛ البته تزریق این واکسن از کودک شما در برابر عفونت‌های نوموکوکی (به‌اشتباه پنوموکوکی) دیگر مثل مننژیت و ذات‌الریه هم محافظت می‌کند. زمان تزریق آن به نوزادان تا ۱۵ ماهگی در ۴ دوز است.
- رعایت بهداشت به‌خصوص بهداشت دست‌ها را جدی بگیرید.
- مراقب سرماخوردگی‌های کودک خود به‌خصوص در فصل پاییز و زمستان که زمان شیوع آنفولانزا است باشید.
- اولویت تغذیه نوزاد را شیرمادر قرار دهید.
- اگر کودک شما هنگام شیرخوردن در وضعیت درازکش است، یا اگر از پستونک استفاده می‌کند، احتمال ابتلای او به اوتیت میانی بیشتر است، پس سعی کنید با گذاشتن بالشت، کمر و سر کودک را بالا بیاورید.
- تا جای ممکن از آلاینده‌های آلرژی‌زا مثل گردوخاک، پاک‌کننده‌ها، حلال‌های شیمیایی، دود سیگار و تنباکو دوری کنید.
- تغذیه خود را بهبود ببخشید. از غذاهای سالم استفاده کنید تا سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنید.
- بعد از شنا گوش‌های خود را کامل خشک کنید
بیشتر بخوانید: واکسن کودکان؛ مراقبت های لازم بعد از تزریق واکسن ۵ گانه
درمان اوتیت مدیا:
اوتیت میانی خودبه‌خود در عرض ۳ تا ۵ روز از بین می‌رود؛ بنابراین نیاز به درمان خاصی نیست، اما برای تسکین درد و کاهش تب می‌توانید از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید. برای نوزادان کمتر از ۶ ماه فقط استامینوفن استفاده شود. اگر کودکتان به این بیماری دچار شده از دارودرمانی سرخود پرهیز کنید و او را پیش پزشک ببرید؛ بدون مشورت با پزشک حتا از داروهای سرماخوردگی و ضدسرفه نیز برای فرزند خود استفاده نکنید.
از مصرف خودسرانه‌ی آنتی‌بیوتیک برای خود یا فرزندتان پرهیز کنید. به‌طور معمول برای درمان اوتیت مدیا حاد آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌شود؛ مگر با تشخیص پزشک، در صورت تداوم و با شدت یافتن نشانه‌های بیماری توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید: مقاومت آنتی بیوتیکی، تهدیدی برای پیشرفت داروها
گاهی ممکن است پزشک برای جلوگیری از گسترش باکتری‌ها یا قارچ‌ها برای شما قطره گوش تجویز کند. این قطره‌ها ساختار اسیدی دارند و می‌توانند عامل بیماری‌زای گوش شما از بین ببرند.
در صورت بروز علامت‌های زیر فوری به پزشک مراجعه کنید:
- گوش دردی که بعد از ۳ روز خوب نشود.
- ورم و قرمزی اطراف و داخل گوش
- خروج ترشح چرکی
- کاهش یا تغییر شنوایی
- سرگیجه و اختلال تعادل
عارضه های اوتیت میانی
به‌طور تقریبی بروز عارضه‌های این بیماری نادر است، اما اگر رخ بدهد می‌تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود:
- ماستوییدیت: درصورتی که عفونت به استخوان پشت گوش سرایت کند.
- لابیرنتیت: نوعی عفونت گوش داخلی است که در آن ساختار ظریفی در عمق گوش به اسم لابیرنت ملتهب می‌شود.
- مننژیت: به عفونت غشای پوشاننده‌ی اطراف مغز و نخاع مننژیت گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: ۱۰ نشانه شایع از مننژیت؛ بیماری خطرناک مغزی بزرگسالان
نکته های پایانی
- اگر احساس می‌کنید داخل گوشتان جرم وجود دارد یا کیپ شده‌است، سعی نکنید با انگشت یا جسم خارجی گوشتان را پاک کنید. چند روز تحمل کنید و چیزی داخل گوش خود فرو نکنید.
- هنگام حمام اجازه ندهید آب یا صابون وارد گوش شما بشود.
- از آنتی‌هیستامین استفاده نکنید.
- هرگز به کودکان و بیماران کمتر از ۱۶ سال آسپرین ندهید؛ زیرا می‌تواند باعث بروز سندروم ری (Reye Syndrome با آسیب به کبد و مغز) شود.
- می‌توانید در طی سپری‌شدن بیماری از آب و نوشیدنی‌های دیگر استفاده کنید.
- اگر پزشک برای شما یا فرزندتان آنتی‌بیوتیک تجویز کرد، دقت کنید که سر ساعت و طبق دوز تعیین‌شده داروی خود را استفاده کنید. اگر با گذشت زمان متوجه بهبود بیماری خود شدید؛ اما هنوز آنتی‌بیوتیک‌هایتان تمام نشده‌بود، همچنان آن‌ها را سروقت استفاده کنید. اگر دوره‌ی درمان آنتی‌بیوتیک کامل نشود، احتمال عود دوباره‌ی عفونت بسیار بالاست. حتا با گذشت زمان نیز ممکن است آنتی‌بیوتیک دیگر جوابگوی بیماری شما نباشد؛ چراکه با مصرف خودسر آنتی‌بیوتیک یا قطع دوره‌ی درمان پیش از بهبود کامل، شما دچار مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شوید.
- آب‌نمک غرغره کنید. این‌کار می‌تواند به پاک‌سازی شیپوراستاش کمک کند.
- سعی نکنید با ایجاد فشار زیاد در حلق، شیپور استاش را باز کنید، این کار به ورود باکتری‌ها به داخل گوش کمک می‌کند.
- کمپرس آب گرم می‌تواند گوش درد شما را تسکین دهد. البته برای برخی بیماران کمپرس آب سرد بهتر است. شما هر دو را امتحان کنید تا ببینید کدام درد شما را کمتر می‌کند.
کلام آخر
عفونت گوش میانی در نوزادان مسئله‌ای شایع است که می‌تواند زمانی که نوزاد گوش خود را می‌کشد، به وجود بیاید. علائم این عفونت شامل درد، ناراحتی، تغییر در رفتار و ترشحات از گوش است. تشخیص درست و درمان سریع عفونت گوش میانی می‌تواند به بهبود و کاهش عوارض کمک کند. همچنین، اتخاذ تدابیر پیشگیری، مانند شیردهی طبیعی، جلوگیری از تماس با عوامل عفونتی و واکسیناسیون منظم نوزاد، می‌تواند خطر ابتلا به عفونت گوش میانی را کاهش دهد.
عفونت گوش میانی در کل، ادامه‌ی یک سرماخوردگی است، درمان آن هم شبیه سرماخوردگیست. گوش‌به‌زنگ‌بودن برای برخورد درست و به موقع آن عارضه‌های بعدی را پیشگیری می‌کند. واکسن‌های قابل استفاده واکسن ۱۳ و ۲۳ ظرفیتی پنوموکوک و واکسن هموفیلوس آنفولانزاست که واکسن نوموکوک در برنامه‌ی واکسیناسیون روتین کشور قرار ندارند. شما می‌توانید این واکسن‌ها را به‌صورت شخصی تهیه کنید و طبق برنامه تزریق آن نوع واکسن تزریق کنید.
با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام،کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیف‌ها و رویداد های مهم باخبر باشید.
منبع
Webmd.comو Healthline.com و Cdc.gov و Nhs.uk
