بی قراری نوزاد یکی از دغدغه‌های پدر و مادر و موجب مراجعه‌ی پی‌درپی به پزشک متخصص اطفال است. در این مقاله می‌خواهیم به شایع‌ترین علت‌های بی‌قراری در نوزادان بپردازیم، این علت‌ها شامل ریفلاکس، کولیک و عفونت‌ها در نوزادان است، با نیتروطب همراه باشید تا راهکارهای مقابله‌ای ساده برای بی‌قراری فرزندتان که نیاز شما را به مراجعه‌ی مکرر به پزشک کم می‌کند، به شما بگوییم.
اگر این مطلب پاسخ نگرانی‌های شما را نداد، می‌توانید در کامنت‌ها یا در چت سایت بپرسید تا کارشناسان خبره‌ی نیتروطب پاسخ‌گوی شما باشند تا شما و کودکان در آرامش خاطر باشید. سایر مطلب‌ها در رابطه با رفتار با نوزاد خود را می‌توانید در بخش مادر و فرزند سایت نیتروطب بخوانید.
ریفلاکس اولین علت قابل پیشگیری بی قراری نوزاد
مری ساختاری است که دهان را به معده وصل می‌کند و در مقابل اسید معده حساس هستند و به‌سادگی توسط اسید معده آسیب می‌بینند و زخمی می‌شوند؛ نیاز است که بافت مری توسط مکانیسم‌هایی از اسید معده محافظت شود؛ اما سیستم‌های عملکردی در نوزادان یا در حال شکل‌گیری یا در حال تکامل و شروع به کار هستند؛ طبیعی است که آن‌ها در ابتدای زندگی به‌خوبی کار نکنند؛ یکی از این‌ها دریچه‌ی انتهایی مری است که توسط چند عامل دیگر تقویت می‌شود تا هنگامی‌که اسید معده ترشح می‌شود، وارد مری نشود.
در نوزادان به علت‌های زیر احتمال وقوع ریفلاکس زیاد است:
- ضعیف‌بودن دریچه انتهای مری
- تکامل ناکامل مکانیسم‌های تقویتی مانند فشار دیافراگم
- حجم کوچک معده که به‌سرعت پر می‌شود.
- نوزاد بیشتر تایم روز در حالت خوابیده است و فشار مایع داخل معده به سمت بالا بیشتر است.
این‌ها در مجموع باعث می‌شوند که ریفلاکس در نوزادان غیرقابل اجتناب باشد، ولی با چند کار ساده می‌توان به‌سادگی از این اتفاق جلوگیری کرد. این کارها فشار داخل معده را کاهش می‌دهند و به صورت مصنوعی به اسفنگتر مری کمک می‌کنند و در نهایت بی‌قراری نوزاد به علت ریفلاکس کاهش می‌یابد.
۱- کار اولیه‌ای که همه‌ی مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها به پدر و مادرها پیشنهاد می‌دهند، گرفتن آروغ شیرخوار پس از شیرخوردن است، با توجه به این‌که نوزادان در حین شیرخوردن مقداری هوا وارد معده‌ی خود می‌کنند، فشار داخل معده بالاتر می‌رود و خروج این هوا ناراحتی نوزاد بعد از شیر خوردن را کم می‌کند و از ریفلاکس جلوگیری می‌کند.
۲- نوزاد را در وضعیت افقی کامل قرار ندهید. همان‌طور که مادران در بیمارستان‌ها می‌بینند، تخت نوزادان زاویه‌دار است و این باعث می‌شود فشار مایع درون معده به سمت بالا کمتر وارد شود. در منزل هم می‌توانید با قرار دارد بالشت زیر کتف نوزاد او را در وضعیت ۳۰ درجه قرار دهید تا از ریفلاکس جلوگیری شود.
۳- غذای اصلی نوزاد قبل از یک سالگی تنها شیر مادر است؛ ولی بعضی از خانواده‌ها قبل از این مدت خوراکی‌هایی به شیرخوران می‌دهند، مصرف خوراکی‌های دارای ادویه و نعناع توسط شیرخوار و حتا مادر باعث تحریک معده و ضعیف‌شدن انقباض عضله‌ی مری می‌شود.
بی قراری نوزاد و کولیک شیرخوارگی دردسر والدین + درمان خانگی
یکی از شایع‌ترین جمله‌هایی که پدر و مادرها در خاطره‌های خود از زمان شیرخوارگی فرزندشان می‌گویند این است که فرزند آن‌ها بی‌دلیل، در ساعت مشخصی از روز شروع به گریه و بی‌قراری می‌کند و آسایش را از همه می‌گیرد و با درآغوش گرفتن تکان دادن یا گردش با خودرو این حالت بهتر یا برطرف می‌شود. این بی‌قراری، قابل پیش‌بینی‌ترین اتفاق در شیرخورارن کولیک شیرخوراگی است و کولیک شیرخوراکی نام دارد.
کولیک شیرخوارگی از حدود ۳ هفتگی آغار و در روز در حدود ۳ ساعت باعث بی‌قراری نوزاد شیرخوار می‌شود در رابطه با علت آن فرضیه‌هایی مطرح است که بیشتر به عدم تناسب عملکرد بخش‌های مختلف سیستم گوارش برمی‌گردد مانند اصلاح نامناسب اسید معده در روده که باعث آسیب دیواره‌ی روده می‌شود.
در رابطه با آن، علت علمی خاصی پیدا نشده‌است و بر اثر تجربه‌ی قرن‌های خانواده‌ها در سراسر جهان که در کتاب‌های پزشکی هم یافت می‌شود، برای کنترل این حالت از یک سری راهکارها استفاده می‌شود که در اینجا به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
رعایت سبک زندگی توسط مادر
راحت‌ترین راه برای کنترل کولیک شیرخوارگی سبک زندگی مادر است. شیرمادر به عنوان تنها منبع غذایی شیرخوار، تحت تاثیر هورمون‌ها و تغذیه‌ی مادر است. چند راهکار برای تحریک کمتر دستگاه گوارش نوزاد که از شیرمادر تاثیر می‌گیرد، می‌تواند در کنترل بی‌قراری کمک‌کنند باشد.
- رعایت غذایی: استفاده از گوجه‌ی خام، سیر و پیاز خانم، کاهو، کلم، غذاهای پرادویه مانند سوسیس، طالبی و انگور توسط مادر باعث تحریک دستگاه گوارش شیرخوار می‌شود.
- استرس مادر: زندگی در جامعه‌ی پراسترس امروز در کنار تحریک‌های دیگران بر شیرمادر و رفتار او با شیرخوار تاثیر می‌گذارد. مهیاکردن محیط با حداقل استرس به بهبود کیفیت زندگی کودک نیز کمک‌کننده است.
استفاده از دم‌نوش‌های گیاهی برای بی قراری نوزاد !
این دم‌نوش‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی هر منطقه متفاوت است. در ایران این باور وجود دارد که گیاهان رازیانه، شوید، خارمریم و نعناع در ناراحتی‌های گوارشی تاثیرگذار است. شرکت‌های دارویی با خالص‌کردن عصاره‌های این گیاهان، شربت‌های گیاهی ساخته‌اند که معروف‌ترین و قدیمی‌ترین آن‌ها گریپ‌میکسچر نام دارد. استفاده از Colic Aid، به علت نداشتن نعناع انتخاب بهتری است و برتری آن هم نداشتن عصاره‌ی نعناع است و چون نعناع ندارد، ریفلاکس را تحریک نمی‌کند.
استفاده از آب‌قند برای بی قراری نوزاد
از گذشته‌های دور قند به عنوان یک مسکن شناخته‌می‌شود و به‌خصوص در شیرخورارن این اثر به علت ناراحتی‌های گوارشی متنوع این اثر قابل ملاحظه است؛ استفاده از آب‌قند به مقدار زیاد عارضه‌های خاص خود را همراه دارد؛ ولی قطره‌ی Nurse Harvey که دارای ۴ گرم قند در کل همراه سایر مسکن‌ها است، یک انتخاب عالی برای کاهش درد و آرام‌کردن شیرخوار است.
شاید بخواهید آب‌قند را در خانه درست کنید و به نوزاد بدهید، ولی توجه کنید که کل ظرف این قطره ۴ گرم قند دارد و نوع قند آن متفاوت است؛ در کنار آن سایر ترکیب‌هایی که باعث آرام‌شدن شیرخورا می‌شوند مانند سدیم‌بی‌کربنات هم دارد.
نفخ شکمی با یک راه‌حل ساده
نفخ نوزاد نیز در کنار موردهای ذکرشده می‌تواند باعث ناراحتی کودک و بی‌قرار او شود؛ راه‌حل آن هم خواباندن به مدت چند دقیقه بعد از گرفتن آروغ نوزاد روی شکم اوست؛ در کنار آن مادر از مصرف غذاهای نفخ‌ذار مثل حبوبات، کاهو، کلم باعث افزایش نفخ در شیرخوار هم می‌شود؛ ولی این به معنای قطع مصرف این‌ها نیست. این‌ها دارای ریزمغذی‌هایی هستند که شیرخوار به آن‌ها نیاز دارد ولی مصرف زیاد آن‌ها وضع را خراب می‌کند.
چرا به جای استفاده از شربت، خودمان در خانه از عصاره استفاده نکنیم؟
برای پاسخ به این سوال باید به دو نکته توجه کنیم
- این شربت‌ها به مدت زیاد استفاده می‌شوند، پس خالص بودن آن‌ها اهمیت دارد، استفاده از عرق رازیانه به دلیل همراه داشتن ماده‌های غیرمهم، می‌تواند باعث حساسیت یا عارضه‌های دیگر و در نتیجه تشدید بی‌قراری نوزاد شیرخوار شود.
- ترکیب این شربت‌ها همراه دوز کم عصاره، مقداری داروی مسکن دارد که چشم‌گیر نیست ولی برای نوزاد موثر است
ترکیب شربت های گیاهی پیشنهادی چیست؟
- Herbal tea یا همان عصاره‌های گیاهی که در ایران به گریپ‌میکسچر معروفند همان‌طور که گفته شد دارای عصاره‌های گیاهی شوید، رازیانه، خارمریم و نعناع به انتخاب شرکت است ولی تنها بخش این شربت نیستند.
بزرگ‌ترها به‌صورت شایع برای بهبود دردهای شکمی خود از داروی دایمتیکون استفاده می‌کنند، شربت گریپ‌میکسچر هم مقدار کمی از هم‌خانواده‌ی این دارو به نام سایمتیکون برای بهبود دردهای شکمی دارد.
کودک من شربت گریپ میکسچر استفاده می کند آیا آن را قطع کنم و کولیک اید بخرم؟
استفاده از Colic Aid برای شیرخوار بهتر است، ولی همه‌ی نوزادان به‌دنبال مصرف گریپ‌میکسچر دچار ریفلاکس نمی‌شوند. آمار بالایی از نوزادان با رعایت سایر فاکتورها نیاز ریفلاکس نمی‌شوند، ولی اگر برای بی‌قراری کودک خود گریپ‌میکسچر شروع نکرده‌اید و قصد استفاده از آن را دارید، انتخاب کولیک‌اید انتخاب بهتری است.
از کجا بفهمیم نوزاد دچار ریفلاکس شده است؟
بی‌قراری در کنار این نشانه‌ها حاکی ریفلاکس در نوزاد شماست
- آبریزش از دهان
- سختی در تنفسی
- تغییر صدا
- شیرنخوردن مناسب
- استفراغ غیرجهنده و غیرصفراوی
- خم‌شدن به عقب در هنگام بی‌قراری
- عفونت‌های مکرر گوش یا ریه
این‌ها نشانه‌های وسیعی هستند و دقت در تشخیص امری ضروری است، در کنار این نشانه‌ها شاید نشانه‌های دیگری نیز وجود داشته‌باشد که تشخیص را به سمت دیگری هدایت کند، در این بین خم‌شدن به عقب شیرخوار قابل اعتمادترین نشانه به نفع ریفلاکس است.
- Nurse Harvey’s
این شربت هم به نام گریپ‌میکسچر در بازار عرضه‌می‌شود ولی به دلیل محتوای متفاوت جداگانه در رابطه با آن صحبت شده‌است؛ این شربت در اصل از عصاره‌ی گیاهان دارویی ندارد، قند گیاهی ساکاروز خالص همراه بی‌کربنات جهت کنترل اسیده معده، و مقداری داروی فنوباربیتال جهت آرام کردن شیرخوارو جلوگیری از بی‌قراری در این شربت موجود است. محتوای این شربت رقیق است و باعث مسمومیت نمی‌شود.
آیا شربت های دیگری برای بهبودی بی قراری نوزاد موثر هستند؟
در این میان پروبیوتیک‌ها موردی است که شاید فراموش شود؛ این شربت بدون عارضه‌ترین درمانی است که می‌توان در نظر گرفت و سرعت‌بخشیدن به فرآیند تکامل و هماهنگ‌سازی دستگاه گوارش و تنظیم میکروب‌های روده با کاهش نفخ، دل‌درد، یبوست یا اسهال نوزاد و در نتیجه کمترشدن بی‌قراری وی می‌شود و یک راه پیشگیری برای اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک یا همان کولیت سودوممبران است.
پروبیوتیک‌ها به‌صورت قطره و کپسول می‌توانید تهیه کنید، کپسول را باز کنید و در مقداری شیرمادر حل کنید و به نوزاد بدهید، اگر این‌کار را پس از شیرخوردن انجام دهید، نتیجه‌ی بهتری به‌دست خواهیدآورد.
