اختلال استرس پس از سانحه به انگلیسی عبارت Post-traumatic stress disonder است، از همین رو به عنوان PTSD نیز شناخته می‌شود؛ PTSD یک اختلال اضطرابی است که در اثر حادثه تروماتیک مغزی، رویدادهای استرس‌زا و ترسناک یا ناراحت کننده ایجاد می‌شود، فرد مبتلا به این اختلال اغلب رویدادهای استرس‌زا را از طریق کابوس و اضطراب شدید تجربه می‌کند و ممکن است احساس انزوا، تحریک پذیری و گناه را نیز تجربه کند.
آسیب تروماتیک مغزی اختلالاتی را در عملکرد مغز ایجاد می‌کند که منجر به بروز علائم فیزیکی، حسی یا روانی می‌شود، هرچه شدت آسیب وارد شده بیشتر باشد، اختلال ایجاد شده نیز شدیدتر خواهد بود؛ تعداد زیادی از افرادی که با حادثه تروماتیک مواجه می‌شوند، احساسات، افکار و خاطرات منفی را تجربه خواهند کرد؛ با این حال اغلب افراد به مرور زمان بهتر خواهند شد.
علت بروز اختلال PTSD چیست؟
هر موقعیتی که برای فرد آسیب‌زا باشد میتواند باعث PTSD شود، این موقعیت‌ها میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تصادفات جاده‌ای جدی
- مشکلات جدی تهدید کننده سلامتی
- تجربیات زایمان
- تجاوزات شخصی خشونت آمیز؛ مانند تجاوز جنسی، دزدی یا سرقت
PTSD میتواند بلافاصله بعد از تجربه یک رویداد ناراحت کننده ایجاد شود یا ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد رخ دهد.
افرا مبتلا به این عارضه، ممکن است مشکلات خواب مانند بی خوابی داشته باشند و تمرکز کردن برای آن‌ها مشکل باشد، این علائم اغلب به اندازه کافی شدید و مداوم هستند که تاثیر قابل توجهی بر زندگی رومزه فرد دارند.
طبق مطالعات انجام شده، PTSD از هر ۳ نفری که تجربه آسیب‌زا دارند، یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما دقیقا مشخص نیست که چرا برخی افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه.
بسیاری از افراد در عرض سه ماه بعد از وقوع حادثه، دچار علائم آن می‌شوند، اما علائم ممکن است دیرتر ظاهر شوند و اغلب برای ماه‌ها و گاهی سال‌ها باقی بمانند، PTSD اغلب با سایر شرایط مرتبط مانند افسردگی، مصرف مواد مخدر، اختلالات حافظه و سایر مشکلات جسمی و روانی رخ می‌دهد.
عوامل پرخطر اختلال استرس پس از سانحه
افراد در هر گروه سنی ممکن است دچار استرس پس از سانحه شوند، با این حال برخی عوامل وجود دارند که احتمال بروز ان را افزایش می‌دهند، این عوامل میتواند شامل موارد زیر باشد:
- قبلا تجربه آسیب روحی داشته باشید، مثلا خشونت و تجاوز در کودکی
- تجربه آسیب روحی بلند مدت و شدید
- اشتغال در کاری که خطر قرار گرفتن در معرض سانحه را بالا میبرد، مانند پرسنل ارتش و نیروی امداد
- برخوردار نبودن از حمایت خانواده و دوستان
- سابقه اختلال روانی در بستگان نزدیک، مانند افسردگی و اضطراب شدید
- اختلال سوء مصرف مواد مخدر مانند مصرف بیش از حد الکل
تشخیص PTSD
پزشک ممکن است برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه از موارد زیر کمک بگیرد:
- انجام معاینه فیزیکی؛ برای اینکه تشخیص دهد کدام علائم فیزیکی باعث بروز این اختلال شده‌اند.
- معاینه روان‌شناختی؛ میتواند شامل صحبت در مورد علائمی که بیمار دارد و رویدادهایی که منجر به بروز آن شده باشد.
- استفاده از معیارهای راهنمای آماری و تشخیصی
برای برای تشخیص PTSD لازم است که فرد در معرض رویدادی قرار گرفته باشد که خطر مرگ یا آسیب جدی را به همراه داشته و خشونت آمیز بوده است، قرار گرفتن در معرض این رویدادها میتواند به یک یا چند صورت زیر باشد:
- تجربه مستقیم رویداد آسیب‌زا
- مشاهده وقوع حادثه برای دیگران
- شنیدن خبر تجربه سانحه برای اقوام نزدیک شما
- مرتب در معرض جزئیات تصویری سانحه قرار دارید، برای مثال نیروی امداد هستید.
در صورتی که کسی حدود یک ماه بعد از وقوع حادثه، هنوز درگیر علائم استرس و اضطراب شدید باشد و این علائم روی زندگی روزمره و انجام کارهای روزانه او تاثیر منفی گذاشته باشد، ممکن است دچار PTSD شده باشد.
عوارض PTSD
اختلال استرس پس از سانحه میتواند تمام جنبه‌های زندگی از جمله شغل، روابط، سلامتی و لذت بردن از فعالیت‌های روزمره را دچار اختلال کند؛ ابتلا به PTSD خطر بروز سایر اختلالات روانی را نیز بالا میبرد، از جمله:
- سوء مصرف مواد مخدر و الکل
- فکر و اقدام به خودکشی
- افسردگی و اضطراب شدید
- مشکل در غذا خوردن
- مشکل در انجام کارهای روزانه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
تجربه افکار ناراحت کننده و گیج کننده بعد از یک اتفاق آسیب‌زا طبیعی است، اما بیشتر افراد به‌طور طبیعی بعد از گذشت چند هفته بهبود می‌یابند، اگر شما یا اطرافیان‌تان حدود ۴ هفته بعد از تجربه یک اتفاق ناگوار هنوز مشکل دارید، یا اگر علائم آن برای شما دردسرساز هستند، باید ب پزشک عمومی مراجعه کنید؛ در صورت لزوم، پزشک عمومی شما میتواند شما را برای ارزیابی و درمان بیشتر به متخصص سلامت روان ارجاع دهد.
درمان اختلال استرس پس از سانحه
PTSD را می‌توان با موفقیت درمان کرد، حتی زمانی که سال‌ها بعد از یک رویداد آسیب‌زا ایجاد شود، درمان آن بسته به شدت علائم و مدت زمان بروز آن‌ها بعد از اتفاق استرس‌زا در افراد مختلف، متفاوت است؛ انواع روش‌های درمانی برای این اختلال عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی؛ مانند فلوکستین یا پاروکستین
- گفتار درمانی؛ مانند درمان شناختی رفتاری
- حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR)
- صحبت کردن با روانشناس
بیشتر بخوانید: افسردگی چیست؟ ۴ روش موثر برای جلوگیری از آن
دارو درمانی
انواع مختلفی از داروها می‌توانند به کنترل علائم PTSD کمک کنند، علاوه بر این، تسکین علائمی که دارو فراهم می‌کند به بسیاری از افراد اجازه می‌دهد تا به طور موثرتری در روان درمانی شرکت کنند؛ داروهایی از جمله:
- داروهای ضد افسردگی اختلال استرس پس از سانحه
این داروها می‌توانند به بهبود علائم افسردگی، مشکلات خواب و تمرکز کمک کنند، مصرف داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین مانند پاروکستین، فلوکستین و سرترالین توسط سازمان غذا و دارو آمریکا برای درمان استرس پس از سانحه تایید شده است.
- داروی پرازوسین اختلال استرس پس از سانحه
چندین مقاله در مورد اختلال استرس پس از سانحه نشان داده‌اند که تجویز این دارو ممکن است کابوس‌های شبانه را در برخی از بیماران کاهش دهد یا آن‌ها را سرکوب کند.
- داروهای ضد اضطراب اختلال استرس پس از سانحه
این داروها می‌توانند اضطراب شدید و مشکلات مربوط به آن را تسکین دهند، برخی از داروهای ضد اضطراب پتانسیل اعتیاد را دارند و به همین دلیل معمولا فقط برای مدت زمان کوتاهی تجویز می‌شوند.
بیشتر بخوانید: روان‌گسیختگی یا شیزوفرنی چیست؟ ۶ علامت شایع آن که باید بدانید
حتما قبل استفاده از داروها، بهتر است که در رابطه با آن با پزشک متخصص مشورت کنید، زیرا ممکن است لازم باشد ترکیبی از داروها را استفاده کنید، همچنین باید لیستی از داروهایی که استفاده می‌کنید را در اختیار پزشک قرار دهید تا پزشک بررسی کند که این دارو با داروهای مصرفی شما تداخلی نداشته باشد، هر چه پزشک شما از شرایط و برنامه دارویی و تغذیه‌ای شما بیشتر بداند، بیشتر میتواند شما را راهنمایی کند؛ در نهایت پزشک با توجه به شرایط بدنی شما، بهترین قرص را با دوز مورد نیاز و نحوه استفاده آن به شما پیشنهاد می‌کند.
تیم مشاوره پزشکی نیتروطب میتواند در این مورد شمارا یاری دهد. با ما ارتباط بگیرید و با خیال راحت سوالات خود را بپرسید
