سرخک در کودکان یک بیماری بسیار مسری است که البته نشانه‌های خفیف‌تر و قابل‌تحمل‌تری برای کودکان ایجاد می‌کند؛ نگرانی همه از ابتلا به سرخک، انتشار آن به سایر جمعیت‌های سنی است. بیماری سرخک به‌طور شایع در کودکان مشاهده‌می‌شود و آنان را از لحاظ ایمنی تا آخر عمر مصون می‌کند، این بیماری برای مادران باردار و کسانی که مبتلا به ضعف ایمنی دارند، بسیار خطرناک است و باید جلوی انتقال آن گرفته‌شود. در این مطلب همراه نیتروطب باشید تا شما را سرخک و بیماری‌های مشابه آن آشنا کنیم.
فهرست محتوای نوشته
سرخک چیست؟
سرخک یک بیماری ویروسی است و بیشتر به صورت ضایعه‌ی پوستی خودش را نشان می‌دهد؛ این بیماری در شروع خود از بیماری سرخجه قابل افتراق نیست و در سیر بیماری تفاوت این دو ظاهر می‌شود. عامل سرخک یک ویروس با ماده‌ی ژنتیکی RNA از دسته‌ی پارامیکسوویریده (Paramyxoviridae) که باعث عفونت‌های گوناگون در مردم می‌شود. این ویروس از راه تنفسی منتقل می‌شود و بیماری‌ای ایجاد می‌کند که چند مرحله دارد، در زمانی که این ویروس مسری می‌شود، شانس انتقال ۹۰ درصدی دارد.
سرخک باعث درگیری طیف وسیعی از ارگان‌های داخلی می‌شود، ولی سیستم ایمنی به آن‌ها پاسخ مناسب می‌دهد و مشکلی ایجاد نمی‌شود، در نهایت این بیماری در سیر معمول خود دو دسته علامت ایجاد می‌کند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم
علائم سرخک در کودکان چیست؟
نشانه‌های سرخک در کودکان به‌نسبت بزرگ‌سالان خفیف‌تر و قابل‌تحمل‌تر است، با انجام واکیسناسیون روتین بروز این بیماری کاهش یافته، ولی به صفر نرسیده‌است، حتا این بیماری در بسیاری از کسانی که دچار ضعف ایمنی هستند، باعث عارضه‌های شدید و مرگ می‌شود.
سرخک در طی چند مرحله علامت‌های خود را بروز می‌دهد که این به چرخه‌ی زندگی در بدن برمی‌گردد؛ نشانه‌های بیماری در ۳ دوره‌ی اولیه، جوش‌های پوستی و دوره نقاهت بروز پیدا می‌کنند. این بیماری از ۴ روز قبل بروز ضایعه‌های پوستی تا ۵ روز بعد از بروز آن‌ها از راه تنفس واگیردار است.
دوره پرودرومال (Prodrome of measles) یا اولیه در عفونت سرخک شامل چه علائمی می شود؟
این دوره بعد از حدود ۶ تا ۲۱ روز بعد از ورود ویروس به داخل بدن و ۲ تا ۴ روز قبل بروز نشانه‌های پوستی اتفاق می‌افتد و در این مرحله نشانه‌های زیر مشاهده می‌شود:
- تب
- خستکی
- بی‌اشتهایی
- سرفه
- کنژنکتیویت یا قرمزی چشم
- سرفه
- سرماخوردگی
در این دوره یک زمان مشخص وجود دارد که به آن “Enanthem” می‌گویند و یافته‌ی اختصاصی سرخک است. Enanthem دو روز قبل از بروز جوش‌های سرخک در کودکان به‌صورت مشاهده‌ی یک ضایعه‌ی سفید متمایل به خاکستری یا آبی به قطر ۱ تا ۳ میلی‌متر در زمینه‌ی قرمز رنگ در مقابل دندان آسیایی اتفاق می‌افتد و نام این ضایعه “Koplik Spot”است.
دوره اگزانتم (Exanthema) یا جوش های پوستی سرخک در کودکان
دوره‌ی اگزانتم در عفونت سرخکی، مرحله‌ی جوش‌های پوستی این بیماری است، این مرحله ۷ روز طول می‌کشد و همراه نشانه‌های زیر است:
- جوش‌های پوستی که از سر شروع شده و به تنه و دست و پا گسترش می‌یابد
- تب بالا
- پتشی و در کیس‌های شدید خون‌ریزی پوستی
- تورم غده‌های لنفاوی
- کنژنکتیویت
- فارنژیت
پس از پایان این دوره نیز، دوره‌ی نقاهت یا بهبودی آغاز می‌شود و در آن ضایعه‌های پوستی شروع به محوشدن می‌کنند؛ در این مرحله ممکن است سرفه‌های ناشی از سرخک تا ۲ هفته ادامه پیداکند که در صورت عدم وخامت تنفس، نیاز به اقدامی ندارد. در این مدت ممکن است نیاز به داروهای کمکی داشته‌باشید که شامل اسپری‌ها تنفسی کاهش حساسیتی یا داروهای ضدسرفه هستند، ولی برای دریافت آن‌ها نیاز به مشورت با پزشک خود دارید؛ در صورتی که به پزشک خود دسترسی ندارید، می‌توانید از مشاوره‌ی آنلاین پزشکی تیم نیتروطب بهره‌مند شوید.
عوارض و خطرات سرخک در کودکان و سایر سنین چیست؟
یک عفونت ساده‌ی سرخک می‌تواند دچار عارضه‌های گوناگونی شود و دردسرساز شود؛ این عارضه‌ها در زمان‌های خاص ایجاد می‌شوند و شایع نیستند، ولی در صورت بروز آن‌ها باید اقدام سریع انجام شود؛ در جمعیت خطر برای بروز عارضه‌های سرخک وجود دارد؛ بیماران دچار ضعف ایمنی و مادران باردار در ریسک عارضه‌های سرخک هستند و خطر جدی این بیماری برای جنین در شکم مادران باردار است. این عارضه‌ها شامل:
- پنومونی سرخکی در بیماران زیر ۵ و بالای ۲۰
- اسهال
- عفونت لثه
- هپاتیت
- انسفالیت یا درگیری مغز
- میوکاردیت
خطرات سرخک برای نوزاد مادر باردار چیست؟
اگر یک مادر باردار با کودک مبتلا به بیماری سرخک یا کودکی که در ۵ روز آینده جوش‌های سرخکی بزند،ملاقات داشته‌باشد؛ در معرض خطر عفونت سرخک است و این عفونت می‌تواند برای جنین او نیز خطرناک باشد. ابتلا به سرخک در بارداری و سندروم T.O.R.C.H از خطرناک‌ترین عارضه‌های سرخک است و در جنین باعث:
- کمبود وزن
- سقط جنین
- مرگ جنین در رحم یا بعد تولد
- اختلال رشد مغز و یادگیری در آینده
می‌شود و از این جهت سرخک در کودکان به علت شیوع بالا و احتمال بالای تماس با مادران باردار دارای اهمیت است.
برای پیشگیری از سرخک در کودکان و مادران چه باید کرد؟
همیشه پیشگیری بر درمان اولیت دارد؛ سرخک با خطری که برای سلامتی، به‌خصوص در سنین بالاتر و دوره جنینی در انسان دارد، یک مورد جدی است و باید در نظر گرفته‌شود. پیشگیری از سرخک در ۲ مرحله تعریف می‌شود: واکسن و پیشگیری از تماس.
واکسن سرخک و سرخجه و اوریون یا MMR
اگر تا کنون سرخک نگرفتید باید واکسن بزنید، واکسن M.M.R دارای واکسن برای سرخک، سرخجه و اوریون است و در برنامه‌ی واکسیناسیون روتین کشوری ایران تزریق می‌شود، این واکسن ویروس‌های ضعیف‌شده هستند و در تخم مرغ پرورش می‌یابند؛ اگر به تخم مرغ یا به پروتیین‌های حیوانی حساسیت دارید، باید این واکسن را بااحتیاط و زیر نظر پزشک و پرستار دوره‌دیده تزریق کنید.
زنانی که احتمال بارداری تا یک ماه قبل و بعد تزریق واکسن زنده دارند، باید از واکسن‌های زنده مانند M.M.R خودداری کنند.
واکسن M.M.R در برنامه‌ی روتین واکسیناسیون در یک سالگی و ۴-۶ سالگی به‌صورت زیرجلدی تزریق می‌شود و در روز استفاده ممکن است کودک شما تب کند. برای گنترل تب می‌توانید از قطره‌ی استامینوفن با دوز ۲ برابر وزن شیرخوار استفاده کنید. ممکن است بعد از تزریق واکسن، فرزندتان نشانه‌های خفیف عفونت ویروسی نشان دهد که مهم نیست.
در صورتی که واکسیناسیون به موقع انجام نشده‌باشد، طبق رده‌ی سنی، کارهای متفاوت و واکسن‌های متفاوتی استفاده‌می‌شود؛ اگر به‌موقع برای واکسیناسیون اقدام نکردید، می‌توانید برای اطلاع دقیق از نحوه‌ی واکسیناسیون خود به مرکز بهداشت مراجعه کنید یا از مشاورین نیتروطب که در اسرع وقت، در تمام روزها پاسخ‌گوی شما هستند، استفاده کنید.
در صورت بروز سرخک در کودکان چگونه از انتشار آن جلوگیری کنیم؟
باید بدانید که انتشار ویروس سرخک برخلاف نوع عفونت آن، تماس پوستی نیست، ویروس سرخک در بدن پخش می‌شود و ممکن جاهای گوناگونی را درگیر کند. راه انتقال ویروس سرخک تنفسی و از راه قطره‌های ریز آزاد شده از دستگاه تنفس است. پس در صورت ابتلای کودک شما به سرخک، باید کسانی که تا ۵ روز قبل با وی تماس داشته را آگاه کنید و تا ۴ روز از تماس با دیگران به‌خصوص مادران باردار و کسانی که ضعف ایمنی دارند، بپرهیزید.
برای درمان بیماری سرخک از چه دارویی می‌توان استفاده کرد؟
بیماری سرخک یک بیماری پوستی خودمحدودشونده است و نیاز به استفاده از دارو برای یک بیماری سرخک معمولی نیست؛ ولی درمان‌های حمایتی و پیش‌گیری‌کننده از عارضه‌های آن وجود دارد. درمان ویروسی سرخک هم در زمانی که فرد دچار عارضه‌های سرخک شده‌باشد، استفاده می‌شود. داروهایی که می‌توان در درمان استفاده کرد به شرح زیر است:
- ویتامین A برای بهبود سریع‌تر ضایعه‌ی پوستی
- ریباویرین برای درمان سرخک شدید
در درمان سرخک بیشتر از ویتامین A استفاده می‌شود و استفاده از ریباویرین، معمول نیست. دوز ویتامین‌ها برای درمان سرخک در کودکان با رده‌ی سنی متفاوت است؛ برای دریافت دوز مناسب ویتامین A می‌توانید از خدمات گوناگون آنلاین نیتروطب استفاده کنید تا دوز مناسب درمانی برای حود و فرزندتان دریافت کنید و از مسمومیت ویتامین A دور بمانید.
تفاوت بیماری سرخک و سایر بیماری های پوستی عفونی چیست؟
سرخک یک بیماری قابل افتراق از بسیاری از بیماری‌های پوستی عفونی و غیرعفونی است، هر کدام از این بیماری‌ها نشانه‌های اختصاصی خود و سیر بالینی خود را طی می‌کنند که در بیشتر بیماران قابل تشخیص است، اگر شما مبتلا به ضعف ایمنی به‌خصوص در ایمنی سلولی و لنفوسیت‌های T باشید، نشانه‌های سرخک به صورت غیرمعمول خواهدبود و تشخیص را بر اساس سیر بالینی سخت می‌کند. برای تشخیص سرخک می‌توان از آزمایش‌هایی کمک گرفت که به تشخیص خود سرخک یا بیماری‌های مشابه آن می‌پردازد.
برای تشخیص سرخک چه آزمایش هایی درخواست می شود؟
تشخیص سرخک با نشانه‌های بالینی است، ولی در مادران باردار یا کسانی که ضعف ایمنی دارند، نشانه‌های سرخک به صورت غیرمعمول است؛ ممکن است آن‌ها جوش‌های پوستی سرخک را نشان ندهند، ارگان‌های دیگر یا بیماری‌های دیگر را تقلید کنند. برای تشخیص سرخک آتیپیک یا غیرمعمول می‌توان از این آزمایش‌ها بهره برد:
- IgM , IgG بر علیه سرخک و ویروس‌هایی که می‌توانند مشابه آن باشند مانند سرخجه
- CRP , ESR
- PCR و تشخیص بر اساس آزمایش‌های تخصصی ژنتیکی
- بررسی ویروس‌های هپاتیت در دیگری کبدی
- بررسی از جهت H.S.V در درگیری مغزی
- بررسی عامل‌های ویروسی T.O.R.C.H در نوزاد مشکوک به سندروم تورچ
تفاوت بیماری سرخک با آبله مرغان چیست؟
از جهت نرخ بالای ابتلا، واگیردار بودن، عارضه‌ها بعدی و درمان مناسب تشخیص سرخک از آبله‌مرغان اهمیت دارد. هر دوی آن‌ها با سندروم تورچ و عفونت‌های پری‌ناتال مرتبط هستند ولی اقدام درمانی متفاوت و بازه‌ی زمانی مهم متفاوتی در زمان بارداری دارند، تفاوت اصلی آن‌ها نیز در این است که آبله‌مرغان به سمت جوش‌های وزیکولی می‌رود و بیشتر از تنه شروع می‌شود، ولی سرخک در ضایعه‌ی پوستی سرخک مایع جمع نمی‌شود و از سر شروع می‌شود و به سمت تنه و اندام‌ها گسترش می‌یابد. تفاوت اصلی دیگر این است که وزیکول‌های آبله‌مرغان می‌ترکد و دلمه می‌بندد. مشکل اصلی در آبله‌مرغان خارش ضایعه است.
تفاوت سرخک و سرخجه چیست؟
سرخجه یا Rubella یا German Measles، همان‌طور که از اسمش پیداست، بسیار شبیه سرخک است. سیر بالینی سرخجه شبیه سرخک است و دو تفاوت اصلی آن‌ها، کوتاه‌تر بودن دوره‌ی ضایعه‌ی پوستی سرخجه و نداشتن koplik Spot در سرخجه است. زمان بروز ضایعه‌های پوستی سرخک یا دوره‌ی اگزانتم ۷ روز و در سرخجه ۳ روز است. اگر شما ضایعه‌ی Koplik Spot را پیدا نکنید، تفاوت دوره‌ی بیماری تنها راه بالینی تشخیص سرخک از سرخجه است. اگر نیاز به تشخیص دقیق باشد، از آزمایش‌های متفاوت می‌توان استفاده کرد تا نوع ویروس عامل شناسایی شود.
