سندروم شوگرن چیست؟| چگونه کنترل یا درمان

سندروم شوگرن یکی از بیماری‌های خود ایمنی می‌باشد که در سیستم ایمنی بدن باعث ایجاد اختلالی مزمن می‌شود. بهتر است بدانید که در بیماری‌های خود ایمنی، سیستم دفاعی بدن به اشتباه سلول‌ها و بافت‌های سالم خود را مورد حمله قرار می‌دهد و در عملکرد آن‌ها باعث ایجاد اختلال می‌شود. برای کسب اطلاعات در مورد سندروم شوگرن و آشنایی با علل و علائم بروز آن در این مطلب همراه ما باشید تا شما را بیشتر در مورد این اختلال آشنا کنیم.

سندروم شوگرن چیست؟

سندروم شوگرن نوعی بیماری خودایمنی می‌باشد، این بدان معناست که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به قسمت‌هایی از آن حمله می‌کند. در سندروم شوگرن، سیستم ایمنی بدن عمدتا به غدد بزاق و اشک فرد حمله می‌کند و باعث خشکی چشم و دهان می‌شود. همچنین ممکن است خشکی در قسمت‌های دیگر بدن مانند بینی، گلو و پوست که نیاز به رطوبت دارند هم دیده شود.

علاوه بر موارد ذکر شده، ممکن است سندروم شوگرن بر سایر قسمت‌های بدن، از جمله ریه‌ها، مفاصل، رگ‌های خونی، کلیه‌ها، اندام‌های گوارشی و اعصاب نیز تاثیر بگذارد. این بیماری اغلب همراه با سایر اختلالات سیستم ایمنی همچون روماتوئید آرتریت و لوپوس می‌باشد. در سندروم شوگرن، غدد ترشحی و غشاهای مخاطی رگ‌های چشم و دهان معمولا ابتدا تحت تاثیر قرار می‌گیرد و سپس باعث کاهش اشک و بزاق می‌شود.

اگرچه ممکن است سندروم شوگرن در هر سنی دیده شود، اما با این حال این بیماری معمولا بعد از سن ۴۰ سالگی رخ می‌دهد. همچنین بهتر است به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که اکثر افراد مبتلا به سندروم شوگرن، زنان هستند.

عوامل خطر بیماری سندرم شوگرن

سندرم شوگرن معمولاً در افرادی با یک یا چند فاکتور خطر شناخته شده رخ می‌دهد، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جنس

زنان بسیار بیشتر مستعد ابتلا به سندرم شوگرن هستند.

• سن

 معمولاً سندرم شوگرن در افراد بالای ۴۰ سال تشخیص داده می‌شود.

• بیماری روماتیسمی

افراد مبتلا به سندرم شوگرن، معمولا به یک بیماری روماتیسمی دیگر نیز مبتلا هستند، مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس.

انواع سندرم شوگرن

دو نوع ثانویه و اولیه از این بیماری وجود دارد. سندرم شوگرن اولیه در کسانی که سابقه هیچ نوع بیماری خود ایمنی یا روماتیسمی ندارند، ایجاد می‌شود. در حالیکه شوگرن ثانویه در افراد مبتلا به بیماری روماتولوژیک دیگر (اغلب اریتماتوز سیستمیک، لوپوس و آرتریت روماتوئید) و به عنوان یکی از عوارض ابتلا به آن‌ها رخ می‌دهد. علائم در سندرم شوگرن اولیه سریعتر پیشرفت می‌کنند و همچنین شدید تر نیز هستند.

علائم بیماری شوگرن

دو علامت اصلی سندرم شوگرن عبارتند از:

• خشکی چشم:

ممکن است در شرایط خشکی چشم، چشم‌های شما دچار سوزش و خارش شده یا مانند زمانی که در چشم‌های شما شن می‌رود، احساس اشک‌ریزی را تجربه کنید.

• خشکی دهان:

احساس این‌ که دهانتان پر از پنبه شده است و یا صحبت کردن و بلعیدن برایتان دشوار شده، ممکن است به دنبال خشکی دهان به وجود بیاید.

ممکن است برخی از افراد مبتلا به سندرم شوگرن هم یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کنند:

• تورم غدد بزاقی به‌ویژه مجموعه غددی که در پشت فک و جلوی گوش شما قرار دارند.
• درد، ورم و سفتی مفصل
• سوزش سر دل یا احساس سوزشی که از معده به قفسه سینه منتشر می‌شود.
• بثورات پوستی یا خشکی پوست که ممکن است به‌صورت حساسیت به نور ماوراء بنفش هم دیده شود.
• خشکی بینی
• خشکی واژن
• تغییراتی در حس چشایی و بویایی
• سرفه خشک مداوم یا تنگی نفس
• سردرد
• خستگی طولانی‌ مدت
• مشکلات تمرکز یا به‌ خاطر سپاری

علل سندروم شوگرن چیست؟

همانطور که گفته شد سندروم شوگرن یک بیماری خودایمنی می‌باشد بدین معنا که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های بدن حمله می‌کند. دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که چرا بعضی از افراد به بیماری سندروم شوگرن مبتلا می‌شوند. برخی از ژن‌ها افراد را در معرض خطر بیش‌تری برای این بیماری قرار می‌دهند. مطالعات نشان داده‌ است که عفونت باکتریایی یا ویروسی ممکن است سبب ایجاد این بیماری شود اما علت اصلی آن عمدتا محیطی و ژنتیکی است. سیستم غدد درون ریز و یا هورمون تولید شده و سیستم عصبی نیز در شروع حملات سندرم شوگرن دخیل هستند.

 عوامل محیطی می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تغییر داده و مشکلات پس از آن سبب ایجاد مشکلات ایمنی همچون ویرووس اپشتاین بار یا عفونت با ویروس هپاتیت C می‌شود. همچنین همانطور که قبلاً نیز ذکر شد اکثر افرادی که در معرض خطر ابتلا به سندروم شوگرن هستند زنان می‌باشند، پزشکان هنوز معتقد هستند که استروژن، نقش مهمی در ایجاد این بیماری ایفا می‌کند. یائسگی شایع ترین زمان برای تشخیص سندروم شوگرن می‌باشد. بعضی از مطالعات نشان می‌دهند که استروژن در مقابل سندروم شوگرن نقش محافظتی دارد و ممکن است سطوح پایین هورمون عملکرد ایمنی را تغییر داده و سبب ایجاد این بیماری شود.

در سندروم شوگرن، سیستم ایمنی بدن شما ابتدا بزاق و غدد اشک را مورد هدف قرار می‌دهند. اما می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن شما نیز آسیب برساند، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تیروئید
• مفاصل
• کبد
• کلیه‌ها
• پوست
• ریه‌ها
• عصب

تشخیص سندروم شوگرن

با توجه به اطلاعات ارائه شده حتما متوجه شدید که علائم سندروم شوگرن بسیار گسترده و متنوع است، بنابراین تشخیص این بیماری تنها از روی علائم کار چندان آسانی نیست. به همین دلیل است که بیشتر پزشکان برای تشخیص این بیماری در مرحله اول آزمایش تجویز می‌کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:

• آزمایش خون

در آزمایش خون، وجود هورمون‌ها و پادتن‌های مرتبط با سندروم شوگرن مورد بررسی قرار می‌گیرند تا اطمینان حاصل گردد که علائم مشاهده شده مربوط به سندروم شوگرن می‌باشد. همچنین آزمایش خون می‌تواند اطلاعات زیر را نیز در اختیار پزشک قرار دهد:

1. نشانه‌هایی از بروز مشکلات کبدی و کلیوی
2. نشانه‌هایی از وجود مشکلات التهابی
3. میزان آنتی‌بادی‌های مؤثر در سندروم شوگرن
4. سطح سلول‌های خون

• آزمایش چشم

اگر علائم بیمار شامل مشکلات چشمی باشد، قطعا برای بیمار انجام آزمایش چشم و معاینات چشمی ضروری خواهد بود، بدین ترتیب می‌توان میزان اشک تولیدی و میزان خشکی چشم را اندازه‌گیری کرد. در برخی از موارد هم استفاده از قطره چشم کمک می‌کند تا میزان آسیب‌ دیدگی قرنیه مشخص گردد.

• عکس برداری

در صورت تشخیص پزشک، می‌توان با استفاده از عکسبرداری عملکرد غدد بزاقی را مشخص نمود.

• سیالوگرافی

در این روش که نوعی عکسبرداری با اشعه ایکس می‌باشد، میزان بزاق تزریق شده در داخل دهان به وسیله رنگ تزریق شده به بزاق جلوی گوش‌ها میسر می‌‌گردد.

• ساینتی گرافی غدد بزاقی

این روش هم شامل نوعی تصویربرداری هسته‌ای می‌باشد. در این تکنیک از طریق تزریق ایزوتوپ رادیواکتیو به داخل رگ‌هل زمان رسیدن آن به تمامی غدد بزاقی ردیابی می‌‌گردد.

• بیوپسی

بیوپسی برای تشخیص سلول‌های التهابی سندروم شوگرن شامل نمونه‌برداری از لب است. برای این کار یک لایه بزاقی از لب‌ها به عنوان نمونه برداشته می‌شود و زیر میکروسکوپ مورد آزمایش و بررسی قرار می‌گیرد.

چگونه می توان از خشکی چشم و سایر علائم سندرم شوگرن پیشگیری کرد؟

 نوشیدن آب فراوان و استفاده از اشک مصنوعی و می‌تواند علائم سندرم شوگرن را تسکین دهد.

هیچ روش شناخته شده ای برای پیشگیری از سندرم شوگرن وجود ندارد، اما ممکن است مراحل زیر بتواند به کاهش علائم کمک کند:

• بهتر است مایعات بیشتری بنوشید مخصوصاً آب.
• برای مرطوب شدن دهان آدامس بدون قند بجوید یا از آب نبات‌های سفت استفاده نمایید.
• برای مرطوب نگه داشتن چشم به طور مرتب از پماد و اشک استفاده کنید.
• برای بینی خود از اسپری نمکی استفاده کنید.
• برای کاهش خشکی بینی، چشم، دهان و پوست یک دستگاه مرطوب کننده در خانه نصب کنید.
• هر دارویی را که مصرف می‌کنید به پزشک چشم خود اطلاع دهید، چون برخی از آن‌ها همچون آنتی هیستامین‌ها برای آلرژی‌ها می توانند سبب خشکی شوند.
• در صورت نیاز از مرطوب کننده‌های واژن استفاده نمایید.
• سیگار نکشید، و از مصرف الکل خودداری کنید.

سندرم شوگرن چگونه کنترل یا درمان می‌شود؟

هیچ درمان کاملی برای سندرم شوگرن وجود ندارد، اما روش‌های زیر درمانی می‌توانند، علائم را تا حدی تسکین دهند. پزشک ممکن است بسته به مشکلات خاص بیمار، یک یا چند مورد از روش‌های درمانی زیر را توصیه کند.

درمان خشکی چشم

اشک مصنوعی: قطره پمادهای اشک مصنوعی و اشک مصنوعی می‌توانند چشم را مرطوب نگه دارند. همچنین این محصولات می‌توانند تحریک و ناراحتی را نیز از بین ببرند.

1. قطره‌های چشمی: قطره‌های چشم لیفیتگراست و سیکلوسپورین، غدد چشمی ملتهب را تسکین داده و میزان ترشح اشک را زیاد می‌کنند.
2. جراحی: اگر پلاگ‌های سوراخ‌ دار برای بیمار کار می‌کنند، ممکن است پزشک جراحی را برای بستن دائمی مجاری اشک توصیه کند.

درمان خشکی دهان

1. تولید کنندگان بزاق: محصولاتی همچون آدامس و آب‌نبات‌ که حاوی شیرین‌کننده‌ها هستند، می‌‌توانند تولید بزاق را تحریک نمایند. محلول‌های دهانی سوربیتول و قرص‌های خوراکی سوربیتول نیز گاهی تجویز می‌شوند.
2. داروهای تجویزی: قرص‌های سویملین و پیلوکارپین میزان تولید طبیعی بزاق را افزایش می‌دهند. بهتر است توجه داشته باشید که، این قرص‌ها باید به تشخیص پزشک تجویز شوند، چون مصرف خود به خودی آن‌ها احتمال بروز مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.
3. مراقبت از دندان: خشکی دهان خطر عفونت و پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.

درمان مشکلات مفصلی یا اندامی

1. مسکن‌های بدون نسخه: استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی همچون ناپروکسن و ایبوپروفن می‌توانند درد مفاصل و دردهای عضلانی را تسکین دهند.
2. ضد روماتیسم: قرص‌های تجویزی هیدروکسی کلروکین می‌توانند، درد ناشی از لوپوس و آرتریت روماتوئید را کاهش دهند. همچنین ممکن است این داروها تورم غدد بزاقی را نیز کاهش دهند.
3. سرکوب‌کننده‌های ایمنی: این داروها می‌توانند پاسخ سیستم ایمنی را کاهش دهند. این داروها التهاب را کاهش داده و از آسیب به اندام‌ها جلوگیری می‌کنند.
4. استروئیدها: قرص‌های پردنیزون التهاب پوست، مفاصل و اندام‌ها را تسکین می‌دهند.
5. ضدقارچ‌ها: این داروها رشد بیش از حد مخمر در دهان یا در واژن را درمان می‌کنند.

باید توجه داشت دارو‌های پیشنهاد شده فقط باید با تجویز پزشک، مصرف گردد و مصرف خود به خودی آن‌ها می‌تواند برای شما مشکلاتی را به وجود بیاورد.

درمان خشکی واژن

1. استفاده از روان‌کننده‌ها یا مرطوب‌کننده‌های واژن
2. بهره‌مندی از استروژن درمانی واژن
3. کاهش مقاربت جنسی
4. استفاده از صابون‌های بدون عطر برای نظافت واژن

عوارض سندرم شوگرن

شایع‌ترین عارضه سندرم شوگرن، درگیری دهان و چشم است.

• حفره‌های دندانی

از آنجایی که نقش بزاق، محافظت‌ از دندان در برابر باکتری‌های ایجادکننده حفره می‌باشد، قطعا در صورت خشکی دهان، شما مستعد ابتلای به حفره‌های دندانی خواهید بود.

• عفونت‌های مخمری

افراد مبتلا به سندرم شوگرن بیشتر مستعد ابتلا به برفک دهانی می‌باشند. برفک‌های دهانی، نوعی عفونت مخمری در دهان به‌ حساب می‌آید.

• مشکلات بینایی

خشکی چشم می‌تواند باعث حساسیت به نور، تاری دید و آسیب قرنیه شود.

• ضایعات پوستی

ممکن است به دنبال قرارگیری در زیر نور آفتاب، مشکلاتی همچون ضایعات پوستی واسکولیت، خشکی پوست و لکه‌های خونی پورپورا بر روی سطح پوست ظاهر شود.

عوارض سندرم شوگرن با شیوع کمتر که می‌توانند بر روی سایر نقاط بدن تأثیر بگذارند، عبارتند از:

• ریه‌ها، کلیه‌ها و کبد

التهاب می‌تواند باعث برونشیت، ذات‌الریه یا سایر مشکلات در ریه‌ها شود. از طرفی احتمال ایجاد هپاتیت یا سیروز و مشکلات عملکرد کلیه در کبد شما وجود دارد.

• گره‌های لنفاوی

درصد کمی از افراد مبتلا به سندرم شوگرن به سرطان غدد لنفاوی یا لنفوم مبتلا می‌شوند.

• اعصاب

ممکن است شما احساس سوزن‌ سوزن شدن، بی حسی و سوزش در دست‌ها و پاها را تجربه کنید. این علائم با عنوان نوروپاتی محیطی هم شناخته می‌شوند.

با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام، کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیف‌ها و رویدادهای مهم باخبر باشید.

جمع‌بندی

سندرم شوگرن یک بیماری خودایمنی می‌باشد که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به‌ جای حمله به ویروس‌ها یا باکتری‌ها به سلول‌های سالم حمله کند. علائم شایع سندروم شوگرن کاهش ترشح بزاق، خشکی چشم، خشکی واژن و دردهای مفصلی هستند. روش‌های درمانی سندروم شوگرن با توجه به علائم بیماری انتخاب می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به قرص‌ها، کرم‌ها، ژل‌ها و قطره‌های چشمی اشاره کرد.