سرب فلزی است که در طبیعت و پوسته‌ی زمین یافت می‌شود. در هوا، خاک، آب و حتا خانه‌های ما نیز وجود دارد و منجر به آلودگی محیط، مشکل در سلامتی و بهداشت انسان می‌شود. این مقاله در نیتروطب نکته‌هایی درباره‌ی این فلز سمی و مسمومیت آن برای شما دارد.
مراقب خود و به خصوص کودکان در مسمومیت با سرب باشید!
مسمومیت با این فلز زمانی پیش‌می‌آید که در چند ماه یا سال در بدن جمع شود. این فلز بسیار سمی، در مغز، کبد، کلیه و استخوان‌ها پخش می‌شود و بر سیستم بدن شما اثر می‌گذارد. مسموم‌شدن با آن بیماری جدی و آسیب شدید روحی را به‌همراه دارد و گاهی کشنده است. هم‌چنین سربی که در استخوان وجود داشته‌باشد، هنگام بارداری در خون آزاد می‌شود و به جنین می‌رسد.
کودکان خردسال آسیب‌پذیری بیشتری دارند؛ زیرا این فلز مصرف‌شده را ۴ تا ۵ برابر بزرگسالان جذب می‌کنند و مغز و سیستم عصبی آن‌ها هنوز در حال رشد است. کودکان با گذاشتن وسیله‌های دارای سرب در دهان، این فلز را وارد بدن خود می‌کنند. دست‌زدن به این فلز و گذاشتن انگشتان در دهان نیز باعث مسموم‌شدن آن‌ها می‌شود.
باید توجه داشته‌باشید، درصورت کمبود ماده‌های مغذی مانند کلسیم یا آهن، بدن مقدار بیشتری از این فلز جذب می‌کند.
چگونه سرب وارد بدن ما می شود و منبع رایج آن چیست؟
مسموم‌شدن با این فلز زمانی رخ می‌دهد که از راه منبع شغلی (کسانی که در باتری‌سازی، رادیاتورسازی، شیشه‌سازی، لاستیک‌سازی، کشتی‌سازی، چاپ، کوزه‌گری کار می‌کنند) یا محیطی خورده و تنفس گرد‌وغباری که حاوی این فلز دارد، می‌تواند باعث آن شود. شما نمی‌توانید این فلز را بو کنید یا بچشید و با چشم، بدون کمک میکروسکوپ، ببینید.
منبع‌های رایج این فلز عبارتند از:
- وزنه‌های پرده و وزنه‌های ماهیگیری ساخته‌شده از سرب
- ابزارهای هنری
- جواهر‌هایی که سرب دارند
- باتری‌های ذخیره‌کننده
- وسیله‌های آرایشی
- مصرف تریاک
- بعضی از داروهای قومی و سنتی
- شیشه‌های رنگی
- کنسرو‌های غذا
- شکلات
- اسباب‌بازی‌ها
- رنگ دیوار خانه‌های قدیمی
- خوردن غذا از ظرف‌های لعاب‌دار
- لوله‌ها و شیرهای سینک که می‌توانند آب آشامیدنی را آلوده کنند. بیشتر خانه‌های قدیمی دارای لوله‌های سربی هستند. گاهی وسیله‌ها یا لوله‌های برنجی یا مسی را با سرب جوش می‌دهند. هم‌چنین ذره‌های رنگ و بنزینی که سرب دارند، خاک را آلوده می‌کنند؛ این‌ها می‌توانند در خاک فرود آیند و در آن بمانند. همین خاک باعث آلودگی گیاهان و ماده‌های غذایی می‌شود. (برمبنای استانداردهای کنونی، این موردها دیگر وجود ندارند)
علائم مسمومیت با سرب
علامت‌های مسمومیت با این فلز گوناگون و این ماده بر بسیاری از قسمت‌های بدن اثرگذار است. در بیشتر وقت‌ها مسموم‌شدن با آن با قرارگرفتن پیاپی در برابر مقدار کم و در زمان زیاد به‌وجود می‌آید. مسموم‌شدن پس از یک بار قرارگرفتن یا مصرف، نادر است.
نشانه های مسموم شدن در بزرگسالان
دل‌درد و گرفتگی شکم، حاشیه‌ی بورتون (خط آبی‌رنگ روی لثه)، رفتار خشونت‌آمیز، یبوست، مشکل در خواب، سردرد، ازدست دادن اشتها، خستگی، فشار خون بالا، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها، ازدست دادن حافظه، اختلال در کارکرد کلیه، درد مفصل‌ها و عضله، مشکل در تمرکز، تغییر خلق‌وخو، تعداد کم اسپرم یا اسپرم غیرطبیعی، سقط جنین، مرده‌زایی یا زایمان زودرس. هم‌چنین مسموم‌شدن با سرب می‌تواند به مغز، کلیه و سیستم عصبی جنین آسیب برساند.
نشانه های مسموم شدن در کودکان
سرب منجر به ناتوانی ذهنی و آسیب به سلامتی در کودکان می‌شود. نشانه‌ها موردهای زیر هستند:
احساس طعم فلز در دهان، کاهش وزن، مشکل‌های رفتاری، IQ پایین، نمره‌های ضعیف در مدرسه، مشکل در شنوایی، مشکل یادگیری کوتاه‌مدت و بلندمدت، رشد نامناسب.
کم خونی ناشی از وجود سرب در بدن
این فلز برای مغز استخوان شما سمی است و باعث می‌شود گلبول‌های قرمز کمتری داشته‌باشید. مشکل در مغز استخوان و سلول‌های بنیادی، بدن شما را از ساختن گلبول‌های قرمز بازمی‌دارد. اگر سلول‌های بنیادی کافی وجود نداشته‌باشد، به‌درستی کار نکند یا با سلول‌های دیگر مانند سلول سرطانی جایگزین شود، به کم‌خونی دچار می‌شوید.
علائم دوز بالای سرب در بدن چگونه است؟
دوز بالا و سمی منجر به علامت‌های اورژانسی زیر می‌شود و حتا اندازه‌ی بسیار بالای این فلز می‌تواند کشنده باشد:
دل‌درد و گرفتگی شدید شکم، استفراغ، ضعف عضلانی، تلوتلو خوردن هنگام راه‌رفتن، تشنج، کما، آنسفالوپاتی (به‌صورت گیجی، کما و تشنج آشکار می‌شود).
مسمومیت با سرب چگونه تشخیص داده می شود؟
مسمومیت با این فلز با آزمایش خون تشخیص داده‌می‌شود. آزمایش‌های اضافی می‌تواند بررسی میزان سلول‌های ذخیره‌کننده‌ی آهن در خون، اشعه‌ی ایکس و بیوپسی مغز استخوان باشد. میزان سرب برمبنای میکروگرم در دسی‌لیتر خون اندازه‌گیری می‌شود.
هیچ مقدار ایمن شناخته‌شده‌ی این فلز در خون شما وجود ندارد. ۴۵ میکروگرم در دسی‌لیتر یا بالاتر در کودکان نیاز به درمان دارد. حتا میزان آن در خون تا ۳.۵ میکروگرم در دسی‌لیتر با کاهش هوش در کودکان، مشکل رفتاری و یادگیری پیوستگی دارد. بیشتر بزرگسالان با سطح ۸۰ یا بالاتر و همه‌ی بزرگسالان با سطح ۱۰۰ یا بالاتر باید درمان شوند. هم‌چنین اگر مقدار این فلز در خون شما ۵۰ میکروگرم در دسی‌لیتر یا بالاتر باشد و علامت‌های شدیدی دارید، پزشک درمان را پیشنهاد می‌کند.
اگر شغلی دارید که باعث می‌شود در برابر سرب قرار گیرید یا حس می‌کنید نیاز به سنجش میزان این فلز در بدن خود یا کودکتان دارید، نیتروطب می‌تواند به شما کمک کند.
بیشتر بخوانید: ۱۱ بیماری شغلی شایع؛ اگر شاغل هستید این مقاله را تا آخر بخوانید
چگونه مسموم شدن با سرب را درمان کنیم؟
مسموم‌شدن با این فلز درمان می‌شود؛ ولی آسیب آن جبران‌ناپذیر است. در گام نخست باید منبع سرب را حذف کنید.
درمان خانگی برای مسمومیت با سرب
مصرف غذاهای سرشار از کلسیم: شیر، پنیر، ماست، پنیر سویا و سبزیجات سبز و برگ‌دار، غذاهای دارای آهن: گوشت بدون چربی، لوبیا، غله‌های غنی‌شده و کره‌ی بادام‌زمینی و غذاهایی که ویتامین C دارند: پرتقال، گریپ‌فروت، گوجه‌فرنگی و فلفل سبز.
درمان دارویی برای مسمومیت با سرب
برای موردهای شدیدتر، پزشک درمان‌های زیر را تجویز می‌کند:
کیلیت درمانی (Chelation therapy)
شما دارویی به‌نام DMSA (Dimercaptosuccinic acid) دریافت خواهیدکرد که از دهان مصرف می‌کنید. این درمان به سرب انباشته‌شده در بدن می‌چسبد و هنگام ادرارکردن از بدن شما خارج می‌شود. این یک گزینه‌ی خوب برای کودکان با سطح ۴۵ میکروگرم در دسی‌لیتر یا بیشتر و بزرگسالان با مقدار بالا یا نشانه‌های مسموم‌شدن با این فلز است.
درمان کیلاسیون EDTA chelation therapy) EDTA)
برای بزرگسالانی که اندازه‌ی سرب آن‌ها بیش از ۴۵ میکروگرم در دسی‌لیتر و کودکانی که نمی‌توانند داروی کیلیت درمانی را مصرف کنند، است. در این درمان از یک ماده‌ی شیمیایی به‌نام EDTA (Ethylenediaminetetraacetic acid) استفاده می‌شود و آن را به‌صورت آمپول دریافت خواهیدکرد.
EDTA دارای عارضه‌های جانبی اختلال عصبی و کارکرد کلیه است و DMSA می‌تواند باعث تهوع، ناراحتی شکمی و واکنش‌های آلرژیک پوستی شود.
کلام آخر
سرب یک ماده سمی است که بر سیستم‌های بدن اثر می‌گذارد و به‌ویژه برای کودکان خردسال خطر دارد؛ زیرا آن‌ها در حال رشد هستند. هم‌چنین برای زنان باردار بسیار خطرناک است. این ماده در مغز، کبد، کلیه و استخوان‌ها در گذر زمان جمع و باعث اختلال در آن‌ها و پدیدارشدن علامت‌های متفاوت می‌شود. میزان کلسیم یا آهن بدن با جذب سرب پیوستگی دارد.
سرب از راه شغل، خوردن و نوشیدن غذا و آب آلوده یا تنفس گردوغبار، وارد بدن می‌شود. علامت‌های آن در بزرگسالان، کم‌خونی، حاشیه‌ی بورتون، اختلال در رفتار، درد مفصل‌ها و عضله، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها، بیماری‌های قلبی و کلیوی، آسیب مغزی و سیستم عصبی، یبوست، دل‌درد و گرفتگی شکم است و در کودکان ناتوانی ذهنی و آسیب به سلامتی را به‌وجود می‌آورد.
میزان سرب با آزمایش خون تشخیص داده‌می‌شود و برای درمان آن روش‌های خانگی و دارویی وجود دارد. حذف منبع این فلز و مصرف غذاهای سرشار از کلسیم، آهن و ویتامین C می‌تواند کمک‌کننده باشد. برای درمان دارویی، کیلیت درمانی و درمان کیلاسیون EDTA با دستور پزشک انجام می‌شود.
