برای جلوگیری از بارداری روشهای متنوعی وجود دارد؛ از ساده ترین روش که روش طبیعی هست تا روشهای دایمی مثل بستن لولهها. هرکدام از روشها نکات مثبت و منفی دارد و انتخاب آنها بستگی به شرایط زوج دارد و استفاده داز روش مناسب برای برقراری یک رابطهی جنسی باکیفیت اهمیت زیادی دارد؛ به عنوان مثال در دوران شیردهی تا ۶ ماه (تا ۶ ماه بعد از زایمان) جلوگیری طبیعی بدن وجود دارد و نیازی به روشی برای آن نیست.
لازم به ذکر است که در هر کدام از روشها درصد خطایی برای بارداری ناخواسته وجود دارد.
۹۰ درصد زنانی که به لحاظ جنسی فعال هستند، اگر طی یک سال از هیچ روش پیشگیری استفاده نکنند، باردار میشوند. عدم استفاده از روشهای پیشگیری در روابط جنسی، گاه زوجها را وادار میکند تا درصورت بارداری از سقط جنین استفاده کنند؛ به همین دلیل آگاهی از این روشها و بهکاربردن آنها اهمیت دارد.
قرصهای جلوگیری از بارداری
انواع مختلفی دارد شامل: ترکیبی، مینی پیل، اورژانسی
۱.قرصهای ترکیبی (LD,HD)
نحوهی مصرف:
مصرف این قرص ها باید در پنج روز اول قاعدگی(روز اول تا روز پنجم) آغاز گردد. برای اطمینان بیشتر بهتر است، مصرف آن از روز اول خونریزی قاعدگی شروع شود. قرص در ساعت خاصی از شبانهروز تا پایان بسته ۲۱عددی خورده شود. مصرف بستهی بعدی پس از یک فاصلهی هفت روزه آغاز خواهدشد.
نحوه عملکرد:
قرصهای ترکیبی: هورمونهای استروژن و پروژسترون دارند که رهاسازی تخمک از تخمدان را متوقف میکنند. همچنین ترشحات رحمی را غلیظ میکنند که مانع از رسیدن اسپرم به تخمک میشود. از طریق تاثیر برحرکات لولههای رحم از لقاح جلوگیری میکند.
اثربخشی:
اثربخشی قرصهای ترکیبی در صورت مصرف صحیح، ۹۹٫۹درصد است.
نکات مثبت:
- تاثیر گذاری بسیار بالا
- راحتی در استفاده
- عدم ایجاد مزاحمت در رابطه
- کاهش و تسکین قاعدگیهای سنگین و دردناک
- تاثیر مثبت بر جوشهای پوستی
- امکان استفادهی بلند مدت
- کاستن از بروز بیماریهای خوش خیم پستان
- افزایش تراکم استخوانها
- کاهش بروز حاملگی خارج از رحم
نکات منفی:
- احتمال بروز عوارضی چون سردرد و تغییر خلق و خو و نیازمند دقت بالا در مصرف
- احتمال بروز عوارضی چون سفت شدن سینهها و حالت تهوع و سردرد و افزایش وزن
- پیشگیری نکردن از بیماریهای منتقله از راه تماس جنسی
- مناسب نبودن برای مادران شیرده در ۶ماه اول بعد اززایمان
- احتمال بروز تغییر سیکل قاعدگی
- احتمال بروز فشار خون بالا در موارد نادر
بیشتر بخوانید: بیماری های مقاربتی؛ ۹ نشانه مهم و انوع شایع آن
۲.قرصهای پروژسترونی (لاینسترنول)
قرصهای پروژسترونی دوران شیردهی یا مینی پیلها فقط هورمون پروژسترون دارد؛ همان اثر قرص های ترکیبی را دارد، فقط برای افرادی مناسب است که منع مصرف استروژن دارند مانند زنان شیرده
نحوهی مصرف:
درصورت قاعده نشدن مادر شیرده و تغذیه انحصاری شیرخوار با شیرمادر، مصرف قرص ۶ هفته پس از زایمان آغاز خواهد شد. در صورت بازگشت قاعدگی و یا تغذیه انحصاری با شیرمادر، مصرف قرص باید در ۵ روز اول قاعدگی شروع شود و اولویت با روز اول است. هرشب یک عدد قرص تا ۲۸ قرص در ساعت معینی خوردهشود و شروع بستهی بعدی بلافاصله بعداز پایان بستهی قبلی میباشد.
نحوه عملکرد:
دشوار نمودن رسیدن اسپرم به رحم به دلیل افزایش غلظت ترشحات دهانهی رحم، جلوگیری از تخمک گذاری ماهانه (در نیمی از موارد) و تاثیر بر مخاط داخلی رحم
اثربخشی:
اثربخشی این قرص هم زمان با شیردهی%۹۹ است
نکات مثبت:
- نداشتن اثرمنفی بر کمیت و کیفیت شیر مادر
- افزایش مدت زمان شیردهی
- قابل استفاده در مادران شیرده با موارد منع مصرف استروژن (فشارخون، لوپوس، میگرن، افراد سیگاری بالای ۳۵سال، افراد مبتلا به اختلال تحمل گلوکز)
- عدم نیاز به قطع روش قبل از عمل جراحی
نکات منفی:
- نیاز به دقت بالا هنگام مصرف
- احتمال بروز تغییرات در سیکل قاعدگی
- عدم محافظت از بیماری های مقاربتی
بیشتر بخوانید: قاعدگی نامنظم؛ علت و ۱۱ روش پیشگیری از اختلال های پریود
۳.قرص های اورژانسی
روشهای جلوگیری اورژانسی، روشهایی هستند که در مواقعی که رابطه محافظت نشده داشتهاید، به کار میروند.
نحوه مصرف:
قرصهای اورژانسی همانند روشهای دیگر نیستند که بهطور دائمی آنها را مصرف کنید و باید تنها در مواقع ضروری مانند پارگی کاندوم یا سایر موارد، آن را مصرف کنید.برای بیشترین تاثیرگذاری، این قرصها را باید در کمترین زمان ممکن پس از رابطه محافظت نشده، مصرف کنید. ایدهآل مصرف آن در کمتر از ۱۲ ساعت پس از رابطه است، اما اگر بیشتر از ۲۴ ساعت شود، تاثیر گذاری آن کاهش پیدا میکند.پس از مصرف این قرص، باید از سایر روشهای جلوگیری برای روابط بعدی، استفاده کنید.
اثربخشی:
اثربخشی قرصهای اورژانسی در صورت رعایت فاصلهی مصرف با رابطهی جنسی، ۹۷-۹۸ درصد است.
نحوه عملکرد:
این قرصها، حاوی هورمونهای قرصهای ضدبارداری هستند اما دوز هورمونها، در این روش بالاتر است و با مصرف این قرصها، تخمکگذاری به تعویق افتاده یا متوقف میشود. همچنین ممکن است با ایجاد تغییراتی در دیواره رحم، از لانهگزینی لقاح جلوگیری کنند.
نکات مثبت:
- جلوگیری از بارداری ناخواسته در رابطه محافظت نشده.
- تاثیر گذاری بالا در صورت استفاده در ۱۲ ساعت اول پس از رابطه.
نکات منفی:
- دوز بالای هورمون در یک قرص
- به هم ریختگی سیکل قاعدگی
- احتمال بروز سردرد، تهوع، استفراغ، دلدرد، خستگی، گیجی و ضعف
- عدم جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مقاربتی
۴.برچسبهای پیشگیری
در این روش یک چسب نازک به پوست چسبیده میشود و هورمونهایی را آزاد میکند که در جلوگیری از بارداری بسیار موثر هستند.
نحوهی عملکرد:
هورمونها از طریق جذب پوستی وارد جریان خون شده، بنابراین این روش جلوگیری از بارداری، برای کسانی که از مشکلات گوارشی رنج میبرند بسیار مناسب میباشد. هنگامیکه بانوان از چسب ضدبارداری استفاده میکنند، سیکل طبیعی قاعدگیشان قطع میشود.
اثربخشی:
اثربخشی چسبهای پوستی، ۹۹.۴ درصد است.
نکات مثبت:
- استفادهی آسان
- مناسب برای افراد با مشکلات گوارشی
- بدون درد
بیشتر بخوانید: صفر تا ۱۰۰ بیماری سلیاک؛ بیماری خطرناک و رایج دستگاه گوارشی
نکات منفی:
- قابل رویت
- نیاز به شمارش هفتههای مورد استفاده
- احتمال بروز خارش و قرمزی پوست در محل استفاده
- احتمال بروز سردرد و تغییرات خلقوخو در برخی زنان
- احتمال بروز افزایش وزن
- احتمال ایجاد اختلال در قاعدگی
- در موارد بسیار نادر، احتمال بروز لختههای خونی و سکته قلبی
- عدم جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مقاربتی
بیشتر بخوانید: بیماری قلبی؛ ۷ روش مهم برای تشخیص آن
۵.پیشگیری با آمپول سه ماهه (DMPA):
یک روش تزریقی پیشگیری از بارداری است که آمپول مربوط به آن هر سه ماه یک بار باید تزریق شود.
اثربخشی:
اثربخشی این روش در سال اول استفاده، بیش از ۹۹.۷ درصد است.
نحوهی عملکرد:
جلوگیری از تخمک گذاری
دشوارنمودن رسیدن اسپرم به رحم از طریق افزایش غلظت ترشحات دهانهی رحم
تاثیر بر مخاط داخلی رحم ( آندومتر)
نکات مثبت:
- تاثیر گذاری بسیار بالا
- راحتی در استفاده
- عدم ایجاد مزاحمت در رابطه
- فاصلهی استفادهی طولانی مدت (هر ۳ ماه یک بار)
- مناسب افراد فراموشکار
نکات منفی:
- پیگیری مکرر
- عدم پیشگیری از بیماریهای مقاربتی
- تاخیر در بازگشت باروری
- احتمال افزایش وزن
۶.روش مانعی مردانه(کاندوم)
کاندوم، لایهای نازک از لاتکس یا پلی ارتان است که قبل از رابطه، مرد آلت خود را داخل آن قرار میدهد.
نحوهی مصرف:
- استفاده از کاندوم راحت است. تنها باید لاتکس آن را باز کنید و بر روی آلت نعوظ شده، قبل از رابطه بپوشانید.
- هنگامیکه انزال رخ داد، قبل از ریختن اسپرمها از کاندوم، آلت مرد باید سریع از واژن بیرون آمده و تخلیه شود.
- از هر کاندوم تنها یکبار استفاده کنید و پس از مصرف آن را دور بریزید.
- اگر از مواد و ژلهای روان کننده و لغزنده در رابطه استفاده میکنید، بسیار مهم است که جنس آنها با جنس کاندوم سازگاری داشته باشد. به طور مثال، روان کنندههایی که پایه روغنی دارند با لاتکس همخوانی نداشته و ممکن است سبب پاره شدن کاندوم بشوند.
نحوهی عملکرد:
یکی از محبوبترین روشهای جلوگیری، کاندوم است؛ چرا که هم ارزان است و هم استفاده از آن راحت است. همچنین از ابتلا به بیماریهای مقاربتی نیز جلوگیری میکند. کاندوم از ورود اسپرمها به داخل واژن جلوگیری کرده و به عنوان یک روش مانعی عمل میکند.
نکات مثبت:
- استفاده در صورت نیاز و داشتن رابطه
- راحتی حمل و نقل
- عدم تداخل با سایر داروها
- امکان استفاده در زمان شیردهی
- عدم وجود هرگونه هورمون
- راحتی استفاده
- بهترین روش برای پیشگیری از ابتلا به بیماریهای مقاربتی
نکات منفی:
- ایجاد مزاحمت در رابطه
- احتمال پارگی حین رابطه
- امکان بروز حساسیت به لاتکس و پلی اورتان در برخی مردم
۷.روش مانعی زنانه (کاندوم زنانه)
کاندوم زنانه، پیش از انجام رابطه، در داخل واژن قرار داده میشود.
نحوهی استفاده:
- برای استفاده از کاندوم زنانه، مراحل زیر را باید انجام بدهید:
- بسته آن را به دقت باز کنید. مراقب باشید که پاره نشود. از باز کردن بسته با ناخن یا دندان خودداری کنید.
- حلقه کاندوم (حلقه کوچکتر) را فشار دهید و به وسیله انگشت شست و وسط داخل واژن بگذارید. انگشت اشاره را داخل کاندوم بگذارید و حلقه بالایی را تا جایی که میتوانید به داخل فرو کنید.
- مطمئن شوید که حلقه بزرگتر در ورودی واژن قرار میگیرد و اطراف خودرا نیز پوشش میدهد.
- ممکن است بخواهید کاندوم را از ساعتها قبل از رابطه در واژن خود قرار دهید که مانعی ندارد.
- هنگام رابطه، مطمئن شوید که آلت همسرتان داخل کاندوم میشود و بین کاندوم و واژن، سر نمیخورد. همچنین اطمینان حاصل کنید که حلقه بیرونی آن وارد واژن نمیشود.
- بعد از اتمام رابطه، حتما کاندوم را بلافاصله بیرون بیاورید. حلقه انتهایی آن را فشار دهید تا مایع منی و سایر ترشحات، به داخل واژن نریزد.
- کاندوم را داخل سطل زباله نه توالت، دور بیندازید. کاندومهای زنانه از قبل روانکاری شدهاند؛ بنابراین، برای استفاده بسیار راحت هستند اما ممکن است بخواهید باز هم مواد روان کننده بیافزایید.
نحوهی عملکرد:
دقیقا عملکرد آن همانند کاندوم مردانه است، با این تفاوت که در داخل واژن میرود. تنها نکتهی مهم این است که هربار پیش از رابطه باید از این روش استفاده کنید.
نکات مثبت:
- استفاده در صورت نیاز
- راحتی حمل
- عدم وجود تداخل دارویی
- امکان استفاده در دوران شیردهی
- بدون هورمون
- جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مقاربتی
بیشتر بخوانید: بیماری ایدز AIDS پاسخ به ۱۹ سوال متداول در مورد آن
نکات منفی:
- ایجاد مزاحمت در رابطه
- احتمال پارگی حین رابطه
- امکان بروز حساسیت به لاتکس و پلی اورتان در برخی مردم
۸.روش طبیعی:
نحوهی استفاده:
در این روش مرد باید قبل از زمان انزال آلت خود را از واژن زن بیرون بکشد.
حتی برخی نیز معتقدند که باز هم احتمال بارداری با وجود پیشاب وجود دارد.
نحوهی عملکرد:
این روش هیچگونه پشتوانهی علمی ندارد و میتوان گفت هنگامی که علمی وجود نداشته، بشر از این روش استفاده میکردهاست. این روش مستلزم قدرت خودکنترلی بالا، تمرین و تجربه است. در کل، این روش بسیار غیر قابل اعتماد است و اساس آن جلوگیری از رسیدن اسپرم به تخمک است.
به هیچ جز اضافی مانند هورمون و یا دستگاه خاصی نیاز ندارد؛ تنها مقداری زمان بندی و صد البته شانس نیاز دارد.
نکات مثبت:
- عدم تداخل دارویی
- قابلیت استفاده در زمان شیردهی
- بدون هورمون
نکات منفی:
- کاملا غیر قابل اعتماد
- ایجاد مزاحمت برای رابطه
- عدم پیشگیری از ابتلا به بیماری های مقاربتی
۹.وسایل داخل رحمی
IUD
دستگاهی کوچک، انعطافپذیر و Tشکل است که به وسیلهی یک سیمپیچ مسی، سیمپیچ شدهاست و در داخل واژن قرار میگیرد.
نحوهی مصرف:
هنگامیکه پزشک یا ماما تشخیص داد که این روش برای شما مناسب است؛ این دستگاه به آسانی توسط وی داخل واژن جایگذاری میشود و تا ۵الی ۱۰ سال دیگر، لازم نیست که آن را تعویض کنید. هنگامیکه IUD از رحم خارج شد، بلافاصله میتوانید باردار شوید و وقفهای دربارداری شما ایجاد نمیکند.
نحوهی عملکرد:
در نگاه اول ممکن است استفاده از IUD قدیمی به نظر برسد، اما یکی از تاثیرگذارترین روشهای جلوگیری به حساب میآید. این دستگاه یونهای مس را آزاد کرده که سبب متوقف شدن اسپرم میشود و شرایط را برای رسیدن به تخمک بسیار مشکل میکند. اما این روش از تخمکگذاری جلوگیری نمیکند. درموارد نادری نیز اگر اسپرم به تخمک برسد، یونهای مس از لانهگزینی و لقاح در رحم جلوگیری میکنند. هنگامیکه IUD جایگذاری میشود، ۵تا۱۰ سال میتواند باقی بماند، مگر اینکه خودتان تصمیم به درآوردن آن بگیرید و خبر خوب آن است که اصلا در رحم جا باز نمیکند.
نکات مثبت:
- ماندگاری ۵تا۱۰ سال
- هر زمانی که بخواهید میتوانید آن را خارج کنید.
- یکی از موثرترین روشهای جلوگیری با ۹۹٪ تاثیرگذاری
- مناسب برای زنانی که قصد بارداری حداقل تا ۵ سال ندارند.
- مناسب برای زنانی که با جلوگیری های روزانه، هفتگی و ماهانه مشکل دارند.
- عدم ایجاد مزاحمت در رابطه
- عدم تداخل دارویی
- استفاده به عنوان روش اورژانسی، در صورتیکه تا ۵روز پس از رابطه جایگذاری شود.
- قابلیت استفاده در زمان شیردهی
- بازگشت سریع قدرت باروری
- مناسب برای زنانی که به استروژن حساسیت دارند.
نکات منفی:
- نیاز به نیروی متخصص جهت جایگذاری یا خارج سازی
- احتمال بروز دلدرد یا خونریزی نامنظم
- احتمال بروز سردرد، سفتی سینهها، و جوش
- ریسک بالا ابتلا به عفونت
- عدم پیشگیری از بیماریهای مقاربتی
بیشتر بخوانید: آنچه که باید از التهاب مجرای ادرار یا اورتریت بدانیم: علل، تشخیص و درمان
IUS
دستگاه T شکل کوچک و انعطاف پذیری است که در داخل واژن جایگذاری شده و مقدار کمی هورمون به داخل واژن آزاد میکند.
نحوهی مصرف:
پیش از استفاده از IUS باید با پزشک یا ماما مشورت کنید. هنگامیکه IUS به درستی درون رحم جایگذاری شد، ۳تا ۵ سال (بسته به نوع آن) از بارداری جلوگیری میکند. هنگامیکه IUS برداشته شد، بلافاصله میتوانید باردار شوید.
نحوهی عملکرد:
دستگاه T شکل، نرم و کوچکی است که در داخل رحم جایگذاری میشود، که در مخزن آن هورمونهای پروژستین وجود دارد. IUS به وسیله آزادسازی مداوم هورمونهای پروژستین در داخل واژن و رحم و ضخیم کردن ترشحات، کار را برای اسپرمها جهت حرکت آزادانه و رسیدن به تخمک، مشکل و همچنین دیواره رحم را نیز ضخیم میکند. این روش ۹۹.۸٪ تاثیرگذاری دارد و با این روش خیالتان برای جلوگیری از بارداری راحت باشد.
این روش برای کسانی که زندگی بسیار شلوغی دارند، مداوم در مسافرت هستند، یا همیشه استفاده از روش جلوگیری را فراموش میکنند و عدم بارداری برایشان حائز اهمیت است، بسیار مناسب است. استفاده از آن برای همه بانوان مناسب نیست.
نکات مثبت:
- روش بلندمدت جلوگیری از بارداری
- حذف و بیرون آوردن از داخل رحم، هرزمان که خواستید.
- با ۹۹.۸٪ تاثیر گذاری، موثرترین روش جلوگیری از بارداری
- عدم ایجاد مزاحمت در رابطه
- تاثیر مثبت بر کاهش و تسکین درد و شدت قاعدگی
- کاهش احتمال بروز کم خونی با کاهش قاعدگیهای سنگین
نکات منفی:
- نیاز به نیروی متخصص جهت جایگذاری
- کاهش خونریزی و لکه بینی نامنظم در ۶ماه نخست استفاده
- احتمال بروز سردرد، سفتی سینه یا جوش در برخی از زنان
- احتمال بروز دل درد یا خونریزی نامنظم
- احتمال ریسک عفونت پس از جایگذاری یا حذف
- عدم جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مقاربتی
۱۰.روش دائمی مردانه (وازکتومی):
نحوهی استفاده:
در این فرآیند انزال مرد صورت میگیرد اما هیچ اسپرمی در مایع انزال وجود ندارد، تا سه ماه پس ازجراحی امکان وجود اسپرم در مایع انزال وجود دارد بنابراین در این سه ماه باید از روش جلوگیری دیگری استفاده کرد.
نحوهی عملکرد:
این روش ممکن است دائمی باشد و برای کسانی مناسب است که قصد بارداری ندارند. در این فرآیند مرد عقیم میشود. در شرایطی ویژه امکان برگشت این روش وجود دارد اما هیچگونه تضمینی وجود ندارد.
در این فرآیند که وازکتوما شناخته میشود در طی یک جراحی مجاری حمل کننده اسپرم ها بریده میشود این فرآیند تنها بر قدرت باروری اثر دارد نه بر میل جنسی.
نکات مثبت:
- دائمی
- تاثیرگذاری بالا
- عدم ایجاد مزاحمت در رابطه
- عدم وجود تداخل دارویی
- عدم وجود هورمون
نکات منفی:
- تاثیرگذاری تا ابد
- ممکن است باعث درد خونریزی عفونت و سایر عوارض جراحی شود
- امکان وجود بارداری خارج رحم
- ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید
- امکان باز شدن لوله ها در موارد نادر مراجعه به پزشک
- عدم جلوگیری از ابتلا به بیماری های مقاربتی
۱۱.روش دائمی زنانه(جراحی،گیره،الکتروکوتر):
بستن لولههای رحمی در خانمها (عمل توبکتومی) یک عمل جراحی ساده و کمخطر است که پس از انجام این عمل، نیازی به استفاده از روش کمکی برای جلوگیری از بارداری نخواهد بود.
نحوهی عملکرد:
در روش نخست لولههای فالوپ بریده و کوتاه میشود که به این فرآیند توبکتومی گفته میشود لولههای فالوپ را میتوان همچنین با استفاده از جریان الکتریکی یا حلقه یا گیره گره زد و مانع از آزاد سازی تخمک شد.
فرآیند عقیم سازی در بیمارستان انجام میشود و دورهی نقاهت آن تقریبا طولانی است. این فرآیند تنها بر قدرت باروری زنان اثر دارد نه بر میل جنسی آنها.
نکات مثبت:
- دائمی
- تاثیرگذاری بالا
- عدم ایجاد مزاحمت در رابطه
- عدم وجود تداخل دارویی
- عدم وجود هورمون
نکات منفی:
- تاثیرگذاری تا ابد
- ممکن است باعث درد، خونریزی، عفونت و سایر عوارض جراحی شود
- امکان وجود بارداری خارج رحم
- ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید
- عدم جلوگیری از ابتلا به بیماری های مقاربتی
بیشتر بخوانید: سرطان در زنان؛ ۹ سرطان شایع و علائم آنها که باید بدانید
استفاده از روشهای موثر جلوگیری از بارداری بستگی به نیازها و شرایط فردی دارد. روشهای هورمونی مانند قرص ضد بارداری و پچ هورمونی، عملکرد خوبی در جلوگیری از بارداری دارند، اما ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند. روشهای بدون هورمون مانند کاندوم و دیافراگم، انعطاف پذیری بیشتری در استفاده و کمترین عوارض دارند. روشهای دائمی مانند بند بارداری و وازکتومی، به عنوان روشهای دائمی، برای افرادی که تصمیم دارند دیگر بچه نداشته باشند میتوانند مناسب باشند. روشهای طبیعی نیز به عنوان روشهای غیرضروری و بدون عوارض شناخته میشوند، اما برای دقت بیشتر و کارایی بهتر نیاز به آموزش و پیگیری دقیق دارند.
با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام،کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیفها و رویداد های مهم باخبر باشید.
با توجه به انواع روشهای موجود، مشاوره با یک پزشک یا متخصص باروری، بهترین راه برای انتخاب روش مناسب جلوگیری از بارداری است. همچنین، اطلاعات در مورد عوارض و مزایای هر روش قبل از استفاده از آن بسیار مهم است.