محیط کاری که در آن کار می‌کنید دارای فاکتورهای گوناگونی است که می‌تواند بر سلامت شما اثرگذار باشد؛ به این ترتیب بیماری شغلی، بیمار‌ی‌هاییست که از تماس و برخورد با فاکتورهای زیان‌آور در محیط کار به‌وجود می‌آید و در صورت ابتلا باعث ناتوانی در شما می‌شود؛ آسیب در محل کار بسیار معمول است، ولی می‌توان از این بیماری‌ها، با کنترل منبع و تشخیص زودهنگام، جلوگیری کرد.
این مقاله از نیتروطب به شما دربارهی بیماری‌های شایع شغلی و پیشگیری از آن‌ها آگاهی میدهد و اگر پرسشی در این زمینه دارید، در بخش کامنت با ما در ارتباط باشید.
آیا بیماری‌های شغلی درمان پذیرند؟
باید بگوییم که به‌طور معمول این بیماری‌ها درمان‌پذیر نیستند؛ ولی خوشبختانه با معاینه‌ی پزشکی، شناسایی و از بین‌بردن یا کنترل منبع ایجاد بیماری، قابل‌پیشگیری هستند.
در بیشتر موردها بیماری‌های وابسته به کار به‌طور ناگهانی نمایان نمی‌شوند، بلکه با گذشت زمان به‌وجود می‌آیند؛ در شغل‌های گوناگون فاکتورهای مختلفی وجود دارد که سلامتی را به‌خطر می‌اندازد و بیماری‌های به‌وجودآمده از کار، رنج و زیان‌های بزرگی به کارکنان و کیفیت کاری وارد می‌کند؛ بنابراین رعایت بهداشت و ایمنی نیاز است و حادثه‌های شغلی و آسیبهای غیرقابلجبران جسمی و جانی، دستگاه و ابزارها و محصول کمتر می‌شود.
در ادامه یا این فاکتورها و عارضه‌های آن‌ها آشنا شوید:
- فاکتورهای شیمیایی: ماده‌های شیمیایی مانند: اتیلن‌گلیکول، سرب، جیوه و… مورد استفاده در صنعت از راه تنفس، خوردن و پوست، به بدن وارد و باعث مسموم‌شدن و بیماری‌های تنفسی، پوستی، گوارشی و سرطان‌ها می‌شود.
- فیزیکی: فاکتورهایی مانند: صدا، ارتعاش، نور، حرارت، ماده‌های رادیواکتیو، اشعه‌ی ایکس و فشار، بیماری‌های گوناگون را به‌وجود می‌آورد؛ برای نمونه صدا و ارتعاش منجر به کاهش شنوایی یا ناشنوایی شغلی، بیماری‌های اسکلتی_عضلانی و قلبی و عروقی می‌شود.
- بیولوژیکی: کار در محیط‌هایی مانند: مرکزهای درمانی، آزمایشگاه‌های پاتولوژی، کشتارگاه‌ها و… فاکتورهای بیماری‌زا را انتقال میدهد و بیماری‌های عفونی رخ میدهد.
- ارگونومی: کم‌تحرکی کارمندان اداری، پوسچر نامناسب، انجام حرکت‌های تکراری و فشار پی‌در‌پی روی مفصل‌ها باعث بیماری‌های اسکلتی_عضلانی می‌شود که شایع‌ترین بیماری‌های شغلی هستند و هم‌چنین کار در وضعیت نامناسب بیماری‌های چشمی را پدید می‌آورد.
- روانی: استرس، فشار کاری زیاد، رابطه‌ی نادرست کارکنان با هم و کارکنان با کارفرما و راضی‌نبودن از محیط کار با افسردگی، استرس، افزایش آسیب هنگام کار و نارضایتی شغلی همراه است.
بیشتر بخوانید: با این ۹ حرکت یوگا در خانه، روز خود را شروع کنید
درماتیت تماسی
درماتیت تماسی رایج‌ترین بیماری پوستی شغلی و ۱۵ تا ۲۰ درصد کل بیماری‌های مربوط به کار را تشکیل میدهد و پیشگیری از آن مهم است.
در محل کار، پوست نخستین عضویست که در برابر ماده‌های شیمیایی و آلاینده‌های دیگر قرار می‌گیرد و به محرک‌های شیمیایی آسیب‌زا، مانند: بعضی حلال‌ها، مایعات و… واکنش میدهد.
این بیماری از ماده‌هایی مانند لاتکس و برخی آفت‌کش‌ها به‌وجود می‌آید که باعث واکنش آلرژیک می‌شود و هم‌چنین کهیر تماسی می‌تواند به درماتیت تماسی تبدیل شود.
یک پژوهش نشان داد که ۷۵ درصد بیماران مبتلا به درماتیت تماسی شغلی به بیماری مزمن پوستی دچار شده‌اند.
آسم، بیماری انسداد مزمن ریه و سیلیکوزیس
بیماری‌های تنفسی شغلی مانند آسم و بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) دارای اهمیت زیادی است و نزدیک به ۳۰ درصد از COPD و آسم بزرگسالان با کار آن‌ها پیوستگی دارد.
بیماری آسم شایع‌ترین بیماری‌های تنسی شغلی و بنابراین استفاده از وسیله‌های حفاظت فردی و ماسک‌های مخصوص برای سلامت کارگر و محیط کاری مهم است.
اگر در کودکی، از ژنتیک یا هر عامل دیگر دچار آسم شده‌اید، هرگز کاری را که شما را در خطر این بیماری قرار میدهد، انتخاب نکنید؛ زیرا باعث بدترشدن آن می‌شود.
COPD از قرارگرفتن در برابر گرد و غبارها، مانند: گرد و غبار زغال‌سنگ، پنبه و غلات به‌وجود می‌آید؛ هم‌چنین ترکیب سیگار با این‌ها، بیماری انسداد مزمن ریه را ایجاد می‌کند؛ به همین دلیل است که در محل کار باید از کشیدن سیگار دوری کنید و روشن‌بودن تهویه بسیار مهم است.
یکی دیگر از بیماری‌های ریوی غیرقابل جبران، سیلیکوزیس است که در صورت کار با سنگ‌ها، بتن و شیشه، گرد و غبار ریز ایجاد می‌شود و تنفس ماده‌ی سیلیس در این گرد و غبار این بیماری را به‌وجود می‌آورد.
نخستین علامت‌های آن سرفه‌ی شدید، تنگی نفس یا ضعف است و اگر بافت ریه به‌درستی کار نکند، خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر یا حتا سرطان ریه افزایش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: هشدار! سیلیکوزیس، یک بیماری درمان ناپذیر است!
ناهنجاری های باروری
فاکتورهای فیزیکی، شیمیایی و حتا بیولوژیکی در محل کار مانند: سرب، بعضی از آفت‌کش‌ها، حلال‌ها، تشعشعات یونیزان و سروصدای زیاد ممکن است بر باروری مردان و زنان اثرگذار باشد؛ هم‌چنین فعالیت‌هایی مانند: نوبت کاری، ایستادن زیاد یا قرارگرفتن در برابر فاکتورهای استرس‌زا، اثر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
کم شنوایی یا ناشنوایی شغلی
کاهش شنوایی و کری یا ناشنوایی شغلی یکی از بیماری‌های رایج کاری که از قرارگرفتن به‌مدت طولانی در برابر صدا با شدت زیاد در صنعت یا یک آسیب حاد مانند: ضربه به سر، افتادن از بلندی، برخورد وسیله‌های تیز به جمجمه و تراشه‌ی فلز گداخته به پرده و مجرای گوش، انفجار، تماس با بعضی حلال‌ها، فلزها، گرما و ماده‌های شیمیایی به‌وجود می‌آید؛ می‌تواند کوتاه‌مدت یا همیشگی و در یک یا هر ۲ گوش باشد.
سروصدای زیاد باعث افزایش فشار، قند و کلسترول خون، استرس، ناراحتی عصبی و اختلال شنوایی در کودکانی که مادرانشان هنگام بارداری در برابر صدای زیاد بوده‌اند، می‌شود.
حساسیت به صدا در همه یکسان نیست و هرچه سن بالاتر باشد، این بیماری زودتر نمایان می‌شود؛ ولی به شدت صدا و مدت تماس هم بستگی دارد.
کاهش شنوایی به‌دلیل صدا، به‌شکل وزوز گوش نمایان می‌شود و پس از آن ناشنوایی کوتاه‌مدت یا همیشگی به‌وجود می‌آید.
سروصدای زیاد باعث سوت‌کشیدن گوش و سرگیجه می‌شود؛ هم‌چنین نویز همراه با فاکتورهای دیگر می‌تواند منجر به کاهش شنوایی شود.
آسیب شنوایی باعث مشکل‌های زیر می‌شود:
- کاهش کیفیت زندگی به‌دلیل وزوز گوش
- اختلال در ارتباط با اعضای خانواده، مردم و همکاران
- کاهش توانایی و بهره‌وری کاری
- هزینه‌های درمان و سمعک
راه‌هایی برای جلوگیری از این بیماری وجود دارد که زیر نظر کارشناس ایمنی انجام می‌شود و باید وسیله‌هایی برای حفاظت از گوش استفاده شود و استفاده‌نکردن از آن به‌مدت ۱۵ دقیقه از یک شیفت کاری ۸ ساعته، می‌تواند اثربخشی حفاظت را به نصف کاهش دهد.
بیماری های عفونی
کارکنان مرکزهای بهداشتی و درمانی، بیشتر در خطر ابتلا به سل (TB)، ویروس‌های هپاتیت B و C و بیماری ایدز (HIV) هستند؛ برای نمونه کارکنان آزمایشگاه هنگام کار با موردهای عفونی در خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی هستند.
یکی از نگرانی‌های در مورد این بیماری‌ها این است که ممکن است مسری باشد و از بیمار به کارکنان یا برعکس و از کارکنان به هم در محیط‌های کاری گوناگون منتقل شود.
پاتوژن‌های خونی در شغل، مانند: ویروس هپاتیت B و C و HIV از ورود سوزن (نیدل‌شدن) و هم‌چنین برخورد یا تماس با چشم‌ها و غشاهای مخاطی انتقال می‌یابد.
دستکش‌های لاتکس برای جلوگیری از انتقال عفونت‌های خونی استفاده می‌شود، با این حال همان‌طور که گفتیم شاید کسی به لاتکس آلرژی داشته‌باشد؛ راه دیگر برای کنترل این بیماری، تهویه و فیلتر هوا، استفاده از اشعه‌ی UV برای عفونت‌زدایی، ماسک‌ها و تزریق واکسن است.
مشکلات کمر
اختلال اسکلتی_عضلانی کمر، شایع و پرهزینه است؛ بعضی از فعالیت‌های کاری و وضعیت نامناسب بدن، در به‌وجودآمدن این مشکل نقش دارند.
کمردرد یکی از رایج‌ترین و مهم‌ترین مشکل اسکلتی_عضلانی در جهان است؛ هر کارگری که کارش بلندکردن بدن یا با وضعیت بدنی نامناسب است، در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارد؛ برای نمونه کارکنانی که به سالمندان یا معلولان کمک و آن‌ها را بلند می‌کنند، بسیاری از کارگران ساختمانی، کشاورزی و… با بلندکردن و حمل بارهای نامناسب به کمر خود آسیب می‌زنند.
اختلالات اسکلتی_عضلانی اندام فوقانی
اختلال اسکلتی_عضلانی اندام فوقانی مانند: سندرم تونل کارپال (Carpal tunnel syndrome) و تاندونیت روتاتور کاف از بیماری‌های رایج کاری است.
اختلالات اسکلتی- عضلانی گردن و اندام فوقانی بر کارکنان، در هر محل کار، مانند: مونتاژکنندگان خودرو و وسیله‌های الکترونیکی، نجارها، کارکنان اداری، صندوقداران فروشگاه‌ها و خیاط‌ها اثرگذار است.
بالاترین میزان این اختلال در صنعت‌هاییست که کارهای تکراری انجام می‌دهند. این مشکل بر روی بافت‌های گردن، شانه، آرنج، دست، مچ دست و انگشتان شامل: عصب‌ها (سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome))، تاندون‌ها (تنوسینوویت (Tenosynovitis)، پری‌تاندینیت (Peritendinitis)، اپی‌کندیلیت (Epicondylitis)) و عضله‌ها (سندرم تنشن گردن (tension neck syndrome)) اثر می‌گذارد؛ رایج‌ترین آن در ناحیه‌ی دست یا مچ است.
آسیب های تروماتیک
آسیب تروماتیک در اثر یک ضربه یا نیروی مکانیکی خارجی به‌وجود می‌آید و شاید غیرقابل جبران یا باعث مرگ شود.
برخورد با ماشین‌آلات، ماده‌ها، ابزارها، سقوط کارکنان و وسیله‌ها، برق‌گرفتگی و حتا خشونت در محیط کار منجر به آسیب به کارکنان می‌شود و گروه‌های پرخطر شامل کارگران ساختمانی، کارگاه چوب، معدن و کشاورزان، کارگران مزرعه، نوجوانان و کارگران مسن‌تر هستند؛ باید نکته‌های ایمنی به کارگران آموزش داده‌شود و محیط کار، استاندارد مورد نیاز را داشته‌باشد.
میزان روشنایی محیط کار و آسیب چشمی
چشم‌ها عضو بسیار مهم، ظریف و آسیب‌پذیر هستند و صدمه به آن باعث اختلال در کار و کاهش اعتماد‌به‌نفس می‌شود؛ بنابراین باید از آن‌ها محافظت کرد.
نور در محیط کاری باید به‌طور یکنواخت پخش شود و کم یا زیاد و خیره‌کننده نباشد.
بیماری شغلی چشم از زیاد یا کم‌بودن نور، پرتاب ذره‌ها، اشعه‌ی ایکس یا تشعشع یونیزان، حرارت، برخورد با ماده‌های سمی و شیمیایی به‌وجود می‌آید و با افزایش سن بیشتر می‌شود.
نور کافی و مناسب در محل کار باعث افزایش دقت کارگر، راندمان بهتر، کم‌شدن حادثه هنگام کارکردن و سالم‌ماندن چشم می‌شود؛ اگر جایی که کار می‌کنید زیادی روشن باشد، نور به‌طور مستقیم با چشم برخورد کند یا از سطح شفاف به چشم‌های شما منعکس شود، خیرگی که مهم‌ترین عارضه‌ی نور زیاد است، رخ میدهد؛ علامت‌های خیرگی عبارتنداز: کم‌شدن بینایی، درد چشم و ریزش اشک.
اگر محل شغل شما تاریک و کار شما نیازمند ظرافت و دقت باشد، اختلال و کاهش بینایی به‌وجود می‌آید؛ هم‌چنین باعث فشار در چشم، نیستاگموس (Nystagmus)، خستگی، سردرد، سرگیجه و بی‌میلی نسبت به کار می‌شود.
برای جلوگیری از بروز مشکل در بینایی می‌توان کارهای زیر را انجام داد:
منبع روشنایی در فاصله‌های مناسب نصب شود، برای استفاده از نور طبیعی خورشید، پنجره‌ها به میزان مناسب وجود داشته‌باشد، سقف و دیوارها به‌رنگ روشن باشد تا نور به‌خوبی منعکس شود و منبع‌های مصنوعی روشنایی تعمیر شوند.
اضافه کار زیاد
برپایه‌ی پژوهش‌ها اضافه‌کار زیاد و کسانی که ۱۰ یا ۱۱ ساعت سر کار هستند، بروز بیماری قلبی را ۶۰ درصد افزایش میدهد؛ زیرا وقت کمتری را برای ورزش، استراحت و آرامش روانی می‌گذرانند؛ هم‌چنین باعث می‌شود فشار روحی، استرس یا افسردگی بیشتر شود؛ خوشنودی و آرامش فکری هنگام کار کمتر می‌شود و بهبود کارکرد و روند کاری به کمترین حالت خود می‌رسد.
مسمومیت‌های شغلی
مسمومیت‌های گوناگونی در شغل وجود دارد که ۳ مورد از آن‌ها را گفته‌ایم:
یکی از مسمومیت‌های شایع شغلی مسموم‌شدن با اتیلن‌گلیکول است.
با توجه به سطح دوز و زمان برخورد، این ماده به سیستم عصبی مرکزی، قلب، کلیه‌ها، چشم، پوست و سیستم تنفسی آسیب می‌رساند و در صورت خوردن می‌تواند باعث مرگ شود؛ ولی بدانید که یک ماده‌ی سرطان‌زا برای انسان نیست.
مورد دیگر مسمومیت با سرب است و زمانی رخ میدهد که در محل کار خورده یا سرب گرد و غبار، تنفس شود.
مسموم‌شدن با این ماده با قرارگرفتن پیاپی در برابر مقدار کم و در درازمدت به‌وجود می‌آید و به ارگان‌های گوناگون بدن آسیب می‌زند؛ این بیماری درمان‌پذیر ولی آسیب آن جبران‌ناپذیر است.
مسمومیت با ماده‌های شوینده و آسیب آن‌ها به قسمت‌های مختلف بدن یکی از بیماری‌هایی است که بیشتر در بیمارستان یا کارخانه‌های تولید شوینده پیش‌می‌آید و درصورت خوردن و تماس با پوست و چشم یا تنفس، باعث آسیب به دستگاه گوارش و تنفسی، چشم و پوست، آلرژی‌های گوناگون، سرطان و هم‌چنین بدترشدن بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود؛ بنابراین باید هنگام کار با رعایت‌کردن نکته‌های ایمنی و پیشگیری مراقب بود.
پیشگیری از بیماری شغلی
مهم‌ترین گام برای پیشگیری از این بیماری‌ها تعیین و آموزش قانون‌هایی توسط مهندس ایمنی و رعایت آن‌ها هنگام کار است.
استفاده از وسیله‌های حفاظت فردی، رعایت بهداشت فردی، معاینه‌ی پزشکی پیش از استخدام و معاینه‌ی دوره‌ای برای جلوگیری از آسیب شغلی نیاز است.
استفاده از تهویه، نظافت محیط کار و گردش کاری (برای کاهش تماس با فاکتورهای بیماری‌زا) کمک‌کننده است.
تا اینجا دربارهی بیماری‌های شایع شغلی برای شما گفتیم و همیشه یادتان باشد که محیط کاری بدون آسیب نیست، حتا کار اداری؛ شما می‌توانید با رعایت ایمنی و وضعیت مناسب بدن این آسیب‌ها را کم کنید تا در میانسالی و پیری یا حتا جوانی دچار بیماری و ناچار به هزینه‌‌ی زیاد برای درمان نشوید و سلامت جسم و روان خود را به‌خطر نیندازید.
اگر مبتلا به یکی از این بیماری‌ها هستید می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین، آزمایش و تصویربرداری نیتروطب بدون مراجعه‌ی حضوری و با قیمتی به‌صرفه، در خانه و محل کار، استفاده کنید و هم‌چنین اگر نیازمند داروی خاصی هستید از داروخانه‌ی ما تهیه کنید؛ در صورت داشتن پرسش می‌توانید به‌صورت خصوصی با کارشناسان ما در ارتباط باشید یا در کامنت با ما درمیان بگذارید.
این شعار معروف را هیچ‌وقت فراموش نکنید: اول ایمنی بعد کار.
