زانوی پرانتزی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن پاها از قسمت زانو از هم فاصله گرفته و مچ پاها به هم متصل میباشند. این عارضه نه تنها برای بزرگسالان ایجاد می‌شود، بلکه کودکان و نوجوانان زیادی را نیز درگیر می‌کند. اگر شما و یا یکی از اطرافیانتان دچار این عارضه هستید و می‌خواهید راه‌های درمانی آن را بیابید توصیه می‌کنیم تا آخر این مقاله ما را همراهی کنید چراکه ما در این مقاله قصد داریم شما را به صورت کامل با صفر تا صد زانوی پرانتزی آشنا کنیم.
زانوی پرانتزی چیست؟
زانوی پرانتزی به شرایطی می‌گویند که زانوها به طرف بیرون خم می‌شوند. به علت وضعیت رحم مادر، وجود این بیماری در آن‌ها بسیار طبیعی می‌باشد ولی کودکی که تا سن سه سالگی درگیر این بیماری است، باید از طرف متخصص ارتوپد معاینه گردد. خوب است بدانید نوزادانی که در رحم مادر مچاله می‌شوند، با زانوهای پرانتزی به دنیا می‌آیند.
این نوزادان با توجه به الگوی رشد رایج موقع راه رفتن و ایستادن، زانوی آن‌ها پرانتزی می‌شود. بنابراین اگر زانوها تا سن دو سالگی پرانتزی بود، جای نگرانی ندارد و غیر طبیعی نمی‌باشد. معمولاً با تحمل کردن وزن موقع ایستادن و راه رفتن، پاهای کودک شروع به راست شدن می‌کنند. در سن ۲ الی ۳ سالگی زاویه زانوها برعکس شده و زانوها به طرف داخل کج می‌شوند، همچنین به کجی زانو شبیه می‌شوند.
علائم پاهای پرانتزی
نشانه اصلی زانوی پرانتزی ظاهر پاها می‌باشد. کسانی که به این بیماری مبتلا هستند، موقعی که می‌ایستند و پاها و مچ پاهای آن‌ها کنار هم قرار می‌دهند زانوها به هم نچسبیده و برخورد نمی‌کنند. یکی از نشانه‌های پای پرانتزی در کودکان این می‌باشد که آن‌ها ، اغلب با انگشتان پا به طرف داخل راه می‌روند. خوب است بدانید زانوهای پرانتزی اغلب هیچ دردی را به وجود نمی‌آورند. افزون بر این، این مشکل بر توانایی کودک شما در راه رفتن، دویدن و خزیدن تاثیر نمی‌گذارد.
بیشتر بخوانید: آیا سنجش تراکم استخوان (دانسیتومتری استخوان) ضروری است؟
درجات پای پرانتزی
عارضه پای پرانتزی به درجات گوناگونی تقسیم بندی می‌شود و با میزان فاصله دو کندل داخلی ران یا فاصله زانوها تقسیم بندی می‌گردد. این تقسیم بندی درجات پای پرانتزی با فاصله کندل داخلی ران به شرح زیر می‌باشد:
- پای پرانتزی درجه اول یا خفیف: این ناهنجاری موقعی می‌باشد که فاصله دو کندل داخلی ران از ۵.۲ سانتی‌متر کم تر باشد.
- پای پرانتزی متوسط یا درجه دوم: در این حالت فاصله زانوها به طور تقریبی ۵ الی ۵.۲ سانتی‌متر می‌باشد.
- پای پرانتزی شدید یا درجه سوم: اگر فاصله فوق از ۵ الی ۵.۷ سانتی‌متر بیشتر باشد.
- پای پرانتزی خیلی شدید یا درجه چهارم: در صورتی که فاصله بین دو کندل داخلی ران از ۵.۷ سانتی‌متر بیشتر باشد، خمیدگی زانوها به صورت شدیدتر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: پوکی استخوان، بیماری خاموش و پیش‌رونده
دلایل پرانتزی شدن زانو
شایع‌ترین علائم پای کجی این می‌باشد که زانوها به هم نمی‌رسند، در صورتی که قوزک‌ها به هم چسبیده‌اند و اگر این مشکل بیش از سه سال طول بکشد، به این اختلال، زانوی پرانتزی گفته می‌شود. بد شکلی پای پرانتزی یک نامتوازنی اطراف زانو می‌باشد که می‌تواند مردم را سال‌ها تحت تاثیر قرار دهد. اصلی‌ترین علت‌های به وجود آمدن این عارضه شامل موارد زیر میباشند:
- بیماری ریکتز: این بیماری، شرایطی می‌باشد که به دلیل کمبود ویتامین D در طولانی مدت بروز می‌دهد. ضعیف شدن و نرمی استخوان‌ها می‌تواند موجب کمانی شدن زانوها شود.
- بیماری پاژه: این نوع بیماری، یک نوع بیماری متابولیکی است که بر روی ساخت دوباره استخوان‌ها می‌تواند تاثیر منفی بگذارد. بیماری پاژه در افراد میانسال بیشتر شایع می‌باشد ولی با تشخیص به موقع. قابل درمان است.
- بیماری بلانت: در این نوع بیماری ساق پا رشد غیر طبیعی داشته و زیر زانو دچار انحنا می‌شود. این بیماری در سال‌های اول زندگی بروز می‌دهد ولی معمولاً نشانه‌ها تا سنین نوجوانی مشخص نخواهد بود. با گذشت زمان، پرانتزی بودن زانوها می‌تواند باعث به وجود آمدن مشکلاتی در زانو گردند.
پیشگیری از ایجاد زانوی پرانتزی
برای جلوگیری از پرانتزی شدن زانوها راهی وجود ندارد. در بعضی موارد، این امکان وجود دارد که اقداماتی برای جلوگیری از به وجود آمدن شرایط زمینه‌ای ایجاد کننده در بروز این مشکل وجود داشته باشد. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
- اگر شاهد پرانتزی بودن زانو در کودک بعد از دو سال شدید، حتماً باید به پزشک، برای درمان این مشکل مراجعه کنید.
- شما می‌توانید با مصرف میزان کافی ویتامین D، از طریق تماس با نور خورشید و رژیم غذایی، از به وجود آمدن بیماری ریکتز جلوگیری کنید.
- شناسایی اولیه و به موقع زانوی پرانتزی، به کنترل نشانه‌های این مشکل در سنین نوجوانی و بعد از آن کمک خواهد نمود.
عوارض زانوی پرانتزی
به خاطر به وجود آمدن این مشکل، بعضی عضلات پیرامون زانو سفت و بعضی ضعیف می‌گردند. توجه کنید زانویی که به طرف خارج انحراف یافته است، عضلاتی که در بیرون ران قرار دارند، سخت کوتاه می‌شوند و برعکس عضلاتی که در طرف داخل ران قرار دارند، شل و طویل می‌گردند. کشکک زانو به طرف بیرون انحراف می‌یابد، بنابراین لیگامان‌هایی که از طرف بیرون به کشکک‌ها می‌چسبند، سخت و آن‌هایی که از داخل می‌چسبند، شل می‌شوند.
تاندون عضلات موقع چسبیدن به استخوان‌ها ساختاری در زیر خود دارند که همچون بالشتک از چسبیدن تاندون به استخوان پیشگیری می‌کنند. این بالشتک‌ها بورس نام دارند.
عضلات در معرض کشش، فشار بیشتری به این بالشتک‌ها وارد و آن‌ها را دچار التهاب می‌کنند. این حالت در کسانی که به آرتروز زانو مبتلا هستند، بیشتر دیده شده و به آن بورسیت گفته می‌شود. این بورسیت‌ها نیز باید تحت درمان قرار بگیرند.
بیشتر بخوانید: خار پاشنه چیست و ۵ روش درمان آن
درمان پای پرانتزی به کمک ورزش
ورزش برای زانوی پرانتزی اغلب بر روی تقویت عضلات پیرامون زانو تمرکز داشته و با کم تر کردن فشار وارده بر روی تاندون‌ها و مفاصل، زانوی پرانتزی را بهبود می‌بخشد. با این وجود، ورزش‌های پا فقط موقعی تاثیر می‌گذارند که زانوی پرانتزی خفیف باشد.
یکی از تمرینات پا که می‌توان آن را خیلی راحت انجام داد، قرار دادن وزنه بین پاها می‌باشد، به گونه‌ای که فرد ابتدا به پشت بر روی زمین خوابیده و پاهای خود را خم می‌کند. سپس با کف پاهای خود، یک وزنه ۵ کیلوگرمی را گرفته و سعی می‌کند آن را به پشت یا باسن خود برساند. این کار باید چندین مرتبه انجام گیرد.
بیشتر بخوانید: بیماری نقرس چیست و چگونه درمان می‌شود؟
درمان پای پرانتزی با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یک روش تاثیرگذار برای تقویت عضلات خارجی و کشش عضلانی می‌باشد که زانو را به طرف بیرون می‌کشد. درمان پای پرانتزی با استفاده از روش فیزیوتراپی از طریق تقویت عضلات می‌تواند قوس پاها و تورم را کم تر کرده و درد را تا میزان بیشتری تسکین دهد و عملکرد مفصل زانو را بهبود بخشد. همین طور فیزیوتراپی فرد مبتلا را در راه رفتن، نشستن و زانو زدن یاری می‌دهد.
ترکیبی از فیزیوتراپی دستی و تمرینات ورزشی تحت نظر دکتر فیزیوتراپ ورزشی و متخصص و انجام حرکات اصلاحی پای پرانتزی می‌توانند موجب بهبود شدن عملکرد فرد مبتلا شوند و در مواردی نیاز به جراحی را به تاخیر انداخته و یا مرتفع کند.
سایر راه‌های درمانی زانوی پرانتزی
سایر راه‌های درمان زانوی پرانتزی عبارتند از:
- بستن آتل
- جراحی و اصلاح ناهنجاری‌های استخوانی
- پوشیدن کفش‌های مناسب
- درمان بیماری‌ها و شرایط موجود که سبب پرانتزی شدن زانو می‌گردند.
درمان زانوی پرانتزی در کودکان
تا قبل از سن چهار سالگی درمان‌هایی غیر از جراحی، صورت می‌گیرد که شامل به کار بردن انواع آرتروزهای زانو، قوزک پا و پنجه پا می‌باشد. اغلب، بریس‌های دینامیک یا اسپیلیت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پس از ۴ سالگی در صورتی که ناهنجاری بیشتر نمایان بود، با جراحی این عارضه رفع می‌شود.
اگر عارضه پای پرانتزی بهتر نشد و یا بعد از اینکه کودک شروع به راه رفتن کرد، این عارضه بدتر شد، این امکان وجود دارد که از وسایل طبی اصلاح کننده استفاده شود.
این بریس‌ها که با نام ارتز‌های سفارشی زانو- مچ پا- کف پا شناخته می‌شوند، به گونه‌ای طراحی گردیده‌اند که از خم شدن زانو پیشگیری می‌کنند و همچنین از این بریس‌ها برای گرفتن نتیجه مطلوب باید به صورت شبانه روز استفاده شود.
نحوه عمل این بریس‌ها به گونه ای می‌باشد که فشار وارد شده را از سوی زانو برداشته و به آن اجازه رشد طبیعی می‌دهند.
لازم به ذکر است که کودکان کم سن و سال که به این بیماری مبتلا شده‌اند، اگر استفاده از بریس بتواند عارضه آن‌ها را درمان کند، به عمل جراحی نیازی نخواهند داشت.
بیشتر بخوانید: شانه یخ زده؛ علائم، دلایل و درمان سریع شانه یخ زده
کدام افراد در معرض مبتلا به زانوی پرانتزی هستند؟
بیشتر کسانی که به زانوی پرانتزی مبتلا می‌شوند، اضافه وزن دارند.
- این بیماری اصولاً در مردان زودتر از زنان ایجاد می‌شود.
- این بیماری در کودکان آفریقایی رایج‌تر می‌باشد.
- همان گونه که قبلا گفته شد، سطح پایین ویتامین D نیز می‌تواند باعث به وجود آمدن این بیماری شود.
- به نظر نمی‌رسد که یک عامل ژنتیکی شناخته شده مربوط به این بیماری وجود داشته باشد، ولی دیده شده که در کسانی که یکی از اعضای خانواده این بیماری را داشته‌اند، رایج‌تر می‌باشد.
- همین طور این بیماری در کودکانی که از سنین کم شروع به راه رفتن کرده اند، بیشتر مشاهده می‌شود.
جمع بندی
طبق این مقاله نتیجه می‌گیریم در عارضه زانوی پرانتزی زانوها به طرف بیرون خم می‌شوند. قبل از سن دو سالگی، این حالت طبیعی می‌باشد اما اگر بعد از گذشت این زمان، همچنان زانوها به این شکل باشد، باید کودک را به پزشک برد و تحت درمان قرار داد.
برای درمان زانوی پرانتزی راه حل‌های متعددی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توان این عارضه را برطرف نمود. اما برای پیشگیری از پرانتزی شدن زانوها، راهی وجود ندارد. در بعضی موارد، بعضی اقدامات وجود دارند که از به وجود آمدن شرایط زمینه ای ایجاد کننده بروز این مشکل جلوگیری می‌کنند، از جمله مصرف ویتامین D و غیره.
جراحی یکی از درمان‌های زانوی پرانتزی می‌باشد که تا قبل از ۴ سالگی نمی‌توان از این شیوه استفاده نمود. بنابراین بعد از سن ۴ سالگی با استفاده از این روش، بیماری زانوی پرانتزی در کودکان درمان می‌شود.
