پانسمان زخم دیابتی در روند درمان این زخم‌ها بسیار اهمیت ویژه‌ای دارد به نحوی که می‌توان از آن به عنوان مهمترین اقدام درمانی برای بهبود این عارضه یاد کرد ولی این همه کاری که باید برای درمان انجام داد نیست. در کنار پانسمان، رژیم غذایی، داروهای مصرفی و مراقبت‌های پرستاری در منزل توسط خود خانواده جزو مهمترین اقداماتی است که در روند درمان زخم‌های دیابتی اجرا می‌شود تا بافت آسیب دیده بهترین پاسخ را به پانسمان زخم دیابتی دهد و هر چه سریع‌تر بهبود یابد.
در این مقاله از سایت نیتروطب ما به انواع پانسمان زخم دیابتی، مراقبت‌های قبل و پس از پانسمان و سایر عوامل موثر در بهبود بافت اشاره خواهیم کرد، با ما همراه باشید.
زخم دیابتی چیست؟
به طور کلی و به طور عام به کلیه‌ی زخم‌های یک فرد دارای دیابت، زخم دیابتی گفته می‌شود. زخم‌های دیابتی به علت کاهش حساسیت عروق کوچک و عصب‌ها در نواحی انتهایی بدن و به طور خاص نواحی تحت فشار مانند پاشنه پا و نواحی تحت فشار در بستر بیمار به وجود می‌آید به نحوی که ممکن است فرد دچار زخم در این نواحی شود و متوجه آن نشود (به دلیل کاهش حساسیت عصب‌ها در دیابت) و به دنبال آن دچار عفونت در آن ناحیه نیز شود.
درجه بندی زخم‌های دیابتی
سطح یک: در این سطح از زخم، فقط لایه‌ی بیرونی پوست یعنی اپیدرم تحت تاثیر قرار می‌گیرد، در این سطح از زخم ما شاهد تورم،قرمزی و سوزش در این ناحیه خواهیم بود.
سطح دو: در این نوع از زخم‌ها لایه بیرونی پوست و خود پوست یعنی اپیدرم و درم تحت تاثیر قرار می‌گیرند و می‌توان این زخم‌ها را به صورت تاول، خراشیدگی و یا پارگی مشاهده کرد.
سطح سه: در این سطح ما شاهد این خواهیم بود که عمق زخم از اپیدرم و درم گذشته و به بافت‌های زیرین مانند بافت زیر جلدی و ماهیچه‌ها می‌رسد.
سطح چهار: این نوع از زخم‌ها با درگیری لایه بیرونی پوست، پوست، بافت زیر جلدی، ماهیچه‌ها و تاندون‌ها همراه است .
بیشتر بخوانید: دیابت | ۵ نوع، علائم، راه‌های پیشگیری و درمان
پانسمان زخم دیابتی
همانطور که در بالا گفته شد زخم‌های دیابتی بر اثر میزان عمق درگیری سطوح مختلفی را شامل می‌شوند و متناسب با هر سطح نوع پانسمان آن زخم متفاوت خواهد بود. گاهی برخی از افراد فکر می‌کنند که با یک پانسمان ساده می‌توان این سطوح از زخم‌ها را درمان کرد اما این یک اشتباه بسیار بزرگ و فاحش است. برای پانسمان زخم دیابتی نیازمند کسی بر بالین بیمار است که شناخت کافی روی بافت‌های بدن و تاثیر انواع پانسمان‌ها بر زخم داشته باشد و این شخص همان کارشناس زخم است.
شما می‌توانید برای درمان و پانسمان زخم دیابتی در منزل و یا در بیمارستان برای عزیزان خود با تجربه‌ترین و کارآمدترین کارشناسان زخم را در استان قزوین همراه خود داشته باشید، برای این کار کافی‌ست به صفحه خدمات سایت نیتروطب و یا چت پشتیبانی سایت مراجعه نموده و درخواست خود را ثبت کنید.
ویژگی‌های مورد نیاز یک پانسمان مطلوب و مناسب
- حفظ محیط زخم و اطراف آن از آسیب فیزیکی
- محافظت زخم در برابر انواع آلودگی‌ها و میکروارگانیسم‌ها
- مدیریت رطوبت زخم
- راحتی در هنگام تعویض آن
- اشغال نکردن حجم زیادی از فضای بدن
- قابل انعطاف بودن آن
توجه:در بحث درمان زخم دیابتی با سطوح بالا(سطح سه و چهار) در اکثر اوقات کارشناسان زخم از پانسمان‌های نوین متناسب با نوع زخم، وسعت و ترشحات آن استفاده می‌کنند که هزینه‌ی بیشتری نسبت به پانسمان‌های معمولی دارند ولی با توجه به امکان بالای آمپوتاسیون عضو(قطع عضو) در زخم دیابتی و هزینه‌ها و مشکلاتی که برای بیمار در بر خواهد داشت،پانسمان‌های نوین به نوعی با هزینه کمتر از یک مشکل و بحران بزرگ برای بیمار جلوگیری می‌کنند.
بیشتر بخوانید: کتواسیدوز دیابتی؛ یکی از عوارض دیابت + ۹ نشانه آن
انواع پانسمان زخم دیابتی
همانطور که اشاره داشتیم برای پانسمان زخم دیابتی و در مان آن بر اساس عمق و وسعت ومیزان ترشحات،می‌‌توانیم از پانسمان‌ها و یا حتی درمان‌های مختلفی نظیر مزودرمانی(مزوتراپی زخم)، دبریدمان، وکیوم تراپی و لیزرتراپی استفاده کنیم. حال در این قسمت به معرفی و شناخت انواع مختلفی از پانسمان‌های زخم دیابتی می‌پردازیم.
پانسمان معمولی:
در این نوع از پانسمان پس از شست‌وشوی ناحیه‌ی زخم و اطراف آن با سرم شستشو و گاز استریل و خشک کردن آن، تعدادی گاز استریل (بسته به ناحیه درگیر زخم از یک تا سه عدد) روی زخم گذاشته و پانسمان با استفاده از باند نخی ویا چسب به خوبی ثابت (فیکس) می‌شود. لازم به ذکر است که این پانسمان اساسا در زخم‌های درجه یک و دو کاربرد دارد.
پانسمان هیدروکلوئید
ترشحات یک زخم اگر ترشحاتی عفونی و آلوده به میکروارگانیسم و همین طور به میزان متعادل باشند خود یکی از عواملی هستند که موجب زنده نگه‌داشتن بافت زخم در ناحیه آسیب دیده می‌شوند و در انتقال فاکتورهایی که موجب بهبود سریع‌تر زخم می‌شوند،نقش دارند.
پانسمان هیدروکلوئید در شکل‌های مختلفی وجود دارد و اساسا برای زخم‌هایی استفاده می‌شود که نیاز به محیط مرطوب دارند.به جز زخم‌های استخوانی، این پانسمان ها قابلیت استفاده در اکثر نقاط بدن مانند دست، پا، شکم و کمر را دارند.از مزایای این پانسمان ها جداشدن راحت از بستر زخم و تعویض سریع آن می‌باشد.
از پانسمان هیدروکلوئید می‌توان برای دبریدمان اتولیتیک (حذف بافت مرده و نکروزه روی زخم) استفاده کرد و بدین ترتیب از متوقف شدن روند بهبودی زخم جلوگیری کرد.
توجه: در زخم‌هایی که میزان ترشحات زیاد است و زخم‌های عفونی پانسمان‌های هیدروکلوئید ممنوعیت استفاده دارد.
پانسمان هیدروژل
این پانسمان همانند هیدروکلوئیدها به زخم‌ها رطوبت می‌دهند و به طور خاص به دبریدمان بافت نکروتیک(برداشتن لایه ی مرده ی بیرونی زخم) کمک می‌کنند
پانسمان بر پایه فوم
پانسمان‌های فوم از فوم پلی اورتان آب دوست نیمه تراوا ساخته شده‌اند و دو نوع چسبنده و غیر چسبنده را شامل می‌شوند که از خود هیچ پرزی آزاد نمی‌کنند و دارای لایه بیرونی ضد آب هستند. از این پانسمان‌ها به عنوان پانسمان‌های اولیه و ثانویه برای زخم‌های با ترشح متوسط و زیاد استفاده می‌شوند و یا در زخم‌هایی که عمق زیادی دارند موجب پر شدن آن و تحریک رشد مجدد بافت‌ها(تحریک فرآیند اپیتلیزاسیون) می‌شوند.
از ویژگی‌های مهم این نوع از پانسمان‌ها که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد عبارتند از:
- قدرت جذب بالا
- قدرت عایق حرارتی
- قابل برش بودن و فرم دهی
در چه نوع از زخم‌هایی نباید از پانسمان فوم استفاده کرد؟
- در زخم‌هایی که محیط ترمیم آن خیلی خشک است
- در سوختگی‌های درجه سه
- زخم‌هایی با ترشح تخلیه نشده یا دارای ترشحات بیش از حد
نحوه تعویض و زمان تعویض پانسمان‌های فوم به چه شکل است؟
زمان تعویض پانسمان فوم به طور معمول بین دو تا چهار روز است ولی این مقدار در زخم‌های متفاوت، فرق می‌کند و به طور مثل در زخم‌های با ترشح زیاد این زمان کمتر است ولی به طور کلی هرگاه ترشحات زخم از کنار پانسمان به بیرون راه پیدا کرد باید فورا پانسمان تعویض شود.
نحوه تعویض پانسمان‌های فوم به این شکل است که پس از شستشوی دستان و جدا کردن پانسمان قبلی، ابتدا ترشحات موجود در ناحیه را تخلیه نموده و ناحیه را با سرم شستشو، شست وشو داده و با گاز استریل خشک کرد سپس پانسمان فوم را در زخم به نحوی جاگذاری می‌کنیم که علاوه بر پر کردن ناحیه، در حدود یک سانتی‌متر از کناره‌های زخم بالاتر باشد.
توجه: در درمان و یا پانسمان زخم دیابتی فوم‌ها و به طور خاص نسل جدید پانسمان‌های فوم آغشته به نقره که خاصیت میکروب‌زدایی و عفونت زدایی خوبی دارند به علت انعطاف پذیری و جذب ترشحات و حفظ آن‌ها در میزان متعادل و تعویض سریع و راحت، از کارآمدی بالایی برخوردارند.
بیشتر بخوانید: زرد زخم چیست؟ علت، علائم، درمان، پیشگیری
پانسمان آلژینات
پانسمان آلژیناتیک پانسمان مرطوب کننده است که از جلبک دریایی ساخته شده است. این پانسمان به جذب ترشحات زخم کمک می کند و محیطی مرطوب و تمیز برای بهبود زخم فراهم می کند. پانسمان آلژینات همچنین می تواند به کاهش خطر عفونت و بهبود روند ترمیم زخم کمک کند.
در پانسمان زخم دیابتی ایجاد زمینه و بستری جهت تنفس بافت زخم در روند بهبودی تاثیر بسزایی دارد که پانسمان‌های آلژینات از این حیث بسیار کارآمد هستند. لازم به ذکر است آلژینات تقریبا تمامی ویژگی‌های پانسمان فوم را دارد و مدت زمان تعویض آن هر دو الی سه روز یک بار است.
از آلژینات در چه زخم‌هایی می‌توان استفاده کرد؟
- زخم دیابتی
- زخم فشاری
- زخم جراحی
- زخم های دارای عمق زیاد
- زخم‌های سوختگی با ترشح بالا
در چه زخم‌هایی نمی‌توان از پانسمان آلژینات استفاده کرد؟
- زخم های خشک
- بافت‌های مرده و نکروزه
- زخم‌های عفونی
- زخم‌های با خون‌ریزی و ترشحات فراوان
- در افرادی که نسبت به جلبک‌های دریایی حساسیت دارند
توجه: بسیاری از کارشناسان زخم به این معتقدند که پانسمان آلژینات به دلیل جذب ترشحات و ایجاد حالات چسبندگی ممکن است به بافت بچسبد بنابراین بهتر است ابتدا روی بافت گاز وازلینه گذاشت و سپس پانسمان آلژینات را روی آن سوار کرد.
پانسمان کلاژن
پانسمان کلاژن از نظر ساختار و عملکرد شباهت بسیار زیادی به پانسمان آلژینات دارد و این پانسمان از جنس پروتئینی به نام کلاژن می‌باشد که در ساختار بافت‌های مختف بدن یافت می‌شود، این پانسمان به ترمیم بافت زخم، کاهش التهاب و عفونت و مدیریت رطوبت زخم و حفظ آن به میزان متعادل کمک کند و به این شکل موجب افزایش سرعت ترمیم و بهبود زخم‌ها می‌شود.
این نوع از پانسمان‌ها از ممکن است در ابتدا هر دو الی سه روز تعویض شوند تا روند بهبودی زخم سرعت بخشیده شود و پس از آن که زخم به اصطلاح بسته شد می‌توان هر چهار الی هفت روز تعویض کرد که این مسئله نیز تاحد زیاد بستگی به فرد و روند زخم دارد.
باید توجه داشت که با توجه به اینکه افرادی که دیابت دارند بیشتر در نواحی پایینی بدن خود و به طور خاص پاها دچار زخم می‌شوند و پا عضوی است که ممکن است مدام در حرکت باشد یا تحت فشار باشد، پانسمان زخم دیابتی باید به شکلی باشد که بتواند هم منعطف و هم در برابر فشار مقاوم باشد و به نحوی جاگذاری شده باشد(فیکس شده باشد) که حین حرکت بیمار جدا نگردد.
در کدام زخم‌ها نباید از پانسمان کلاژن استفاده کرد؟
در زخم‌های آلوده و با عفونت شدید، زخم‌های با خون‌ریزی شدید و زخم‌های با عمق زیاد یا به اصطلاح تونلی، زخم‌های سطحی و افرادی که به کلاژن حساسیت دارند.
نکته: درست است که پانسمان در روند بهبود زخم بسیار مهم است ولی برخی مراقبت‌ها و اقدامات هستند که اهمیت آن‌ها کمتر از خود پانسمان نیست مانند رژیم غذایی،عفونت و وضعیت عروقی بیمار.
بیشتر بخوانید: تغذیه افراد دیابتی؛ صفر تا ۱۰۰ باید و نبایدهای این نوع رژیم
مراقبت‌های قبل از پانسمان زخم دیابتی
اما در این جا به برخی از مراقبت‌های قبل از پانسمان زخم دیابتی اشاره می‌کنیم:
- قبل از پانسمان زخم دیابتی حتما اطمینان حاصل شود که بیمار منظم قند خون خود را چک می‌کند
- اگر بیمار داروهای مرتبط با فشار خون و یا دیابت مصرف می‌کند در ارتباط با نظم در مصرف آن‌ها سوال شود
- اگر بیمار آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند حتما توجه خاصی باید به آن شود زیرا عفونت از مهمترین عوامل توقف بهبود زخم است
- قبل از پانسمان زخم دیابتی حتما موهای زائد در آن ناحیه را بزنید(شیو کنید)
- قبل از انجام پانسمان حتما دستان خود را بشویید
- اگر زخم دارای ترشحات باشد باید قبل از پانسمان زخم دیابتی حتما ترشحات را بررسی کرد و از زخم پاک کرد
- آموزش‌های لازم در ارتباط نحوه نگه‌داری از پانسمان زخم دیابتی به بیمار و خانواده بیمار داده شود
- پس از شست‌وشوی زخم حتما با گاز استریل خشک شود
مراقبت‌های بعد از پانسمان زخم دیابتی
حال که پانسمان زخم دیابتی انجام شد، سوال پیش می‌آید چه کارها و مراقبت‌هایی باید انجام داد تا پانسمان بهترین نتیجه خود را در بهبو زخم ایجاد کند:
- به هیچ عنوان نباید پانسمان خیس شود
- در ابتدا ممکن است برخی پانسمان‌ها به دلیل وضعیت زخم و بنا بر صلاحدید کارشناس زخم و پزشک نیاز به تعویض در مدت زمان کمتری دارند، بنابراین هنگامی که زمان تعویض فرارسید حتما با کارشناس زخم ارتباط بگیرید.
- در پانسمان زخم دیابتی حتما باید در نظر داشت که اگر زخم در ناحیه هایی مثل دست یا پا بود حتما روی پانسمان زخم باند کشی یا نخی پیچیده شود
- در بیمارانی که تحرک ندارند تغییر وضعیت بیمار در تخت به میزان هر یک الی دو ساعت یک بار توسط همراهان وی باید انجام شود
- چنانچه در ناحیه‌های اطراف زخم قرمزی،سوزش، گرما و تورم حس کردید حتما به کارشناس زخم و یا پزشک اطلاع دهید
- چنانچه از کنار پانسمان زخم دیابتی خود و یا عزیزان‌تان ترشحات به بیرون نشت می‌کرد یکی از نشانه‌های فرارسیدن تعویض پانسمان است
- دست‌کاری کردن پانسمان زخم دیابتی ممنووووع
پانسمان زخم دیابتی قزوین
مجموعه خدمات درمانی نیتروطب در کنار همه خدمات آنلاین خود از جمله تفسیر آنلاین گرافی‌های مختلف و آزمایش‌ها و مشاوره‌های مختلف، با داشتن مجوز خدمات پرستاری در منزل طیف وسیعی از خدمات پرستاری در منزل را در قزوین ارائه می‌دهد که از جمله‌ی آن‌ها ویزیت پزشک در منزل، تمامی خدمات پرستاری در منزل، اجاره‌ی تجهیزات پزشکی، آی سی یو ICU در منزل و ویزیت کارشناس زخم می‌باشد.
شما عزیزان در استان قزوین می‌توانید برای ویزیت و پانسمان زخم دیابتی در منزل خود و یا عزیزان‌تان از صفحه خدمات نیتروطب ثبت درخواست کنید و یا از طریق چت پشتیبانی سایت درخواست خود را ثبت نمایید تا بهترین و مجرب‌ترین کارشناسان زخم در استان قزوین برای پانسمان زخم دیابتی در منزل شما حاضر شوند.
جمع بندی
در این مقاله سعی شد سطوح زخم دیابتی و انواع پانسمان زخم دیابتی و مراقبت‌های قبل و بعد پانسمان زخم دیابتی به میزان کافی توضیح داده شود و در ارتباط با بایدها و نبایدهای هر پانسمان صحبت شد.
اما در آخر لازم است که یک نکته مجددا یاد آوری شود و آن این است که درست است گاهی برخی پانسمان‌های نوین ممکن است هزینه زیادی به نسبت هر جلسه داشته باشد ولی باید به بدانید که چنانچه کار بیمار به جراحی برسد چندین برابر این هزینه صرف خواهد شد و در خیلی از موارد نیز بیمار با نقص عضو مواجه خواهد شد، البته خوشبختانه در سال‌های اخیر دیدگاه جامعه نسبت به ویزیت کارشناس زخم و درمان اصولی این زخم‌ها پیشرفت چشم‌گیری داشته است.
با آرزوی سلامتی شما عزیزان، نیتروطب
