فشار خون بارداری یک بیماری و مشکل جدی در سلامت مادر و جنین داخل شکم اوست. این بیماری در کنار عارضه‌هایی که برای مادر و جنین دارد، قابل درمان و کنترل است و تا زمانی که این بیماری را در کنترل است، عارضه‌های آن نیز قابل پیشگیری هستند. در صورتی‌که در بارداری خود فشار خون بالا دارید و یا از قبل این بیماری را داشته‌اید، جز مادر پرخطر در نظر گرفته می‌شوید، زیرا بسیاری از عارضه‌های خطرناک برای خودتان و جنین در کمین هستند، ما در این مقاله به فشار خون بارداری و پره‌اکلامسی و اکلامسی می‌پردازیم
فشار خون به علت فشاری که دیواره‌ی رگ‌ها به خون در جریان وارد می‌کند، ایجاد می‌شود و سبب می‌شود که این خون جریان خود را ادامه دهد، ولی این فشار در برخی زمان‌ها و برخی از مردم بالاتر از حد معمول می‌رود و باعث ایجاد بیماری‌هایی در نتیجه‌ی خود می‌شود. این مورد در بارداری بیشتر اتفاق می‌افتد و دلیل آن هورمون‌های بارداری است که حجم مایع بدن و مقاومت رگ‌ها را بالا می‌برد.
فهرست محتوای نوشته
فشار خون نرمال و غیر نرمال چه اندازه است؟
فشار خون در دو حالت سیستولی و دیاستولی تعریف می‌شود، فشار خون نرمال سیستولی ۱۰۰-۱۲۰ است و فشار خون نرمال دیاستولی ۷۰-۸۰ تعریف می‌شود. فشار خون سیستولی بالای ۱۴۰ و دیاستولی بالای ۹۰ فشار خون بالا حساب می‌شود و باید تحت بررسی و درمان قرار گیرد. این فشارها می‌تواند بدون عارضه باشند یا عارضه‌دار شده و بیماری‌ها اکلامسی و پره‌اکلامسی را ایجاد کنند. فشار خون در بارداری در چند حالت می‌تواند بالا باشد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
علائم فشار خون بالا در بارداری چیست؟
فشار خون بالا در بارداری می‌تواند عارضه‌دار یا بدون عارضه باشد، هم‌چنین در فشار خون بالای بدون عارضه ممکن است علامت داشته باشیم یا مادر هیچ شکایتی نداشته‌باشد؛ در اینجا تشخیص زودرس حتا قبل از شروع عارضه و علامت‌ها، برگ برنده‌ی غربال‌گری‌‌ها و ویزیت‌های دوران بارداری است.
اگر در دوران بارداری این نشانه‌ها را داشتید به پزشک یا مامای خود مراجعه کنید؛ اگر دسترسی به پزشک یا ماما ندارید می‌توانید از خدمات ویزیت در منزل نیتروطب در شهر قزوین استفاده کنید یا از مشاوره‌های تلفنی و آنلاین سایت نیتروطب بهره‌مند شوید.
- تهوع و استفراغ در صورتی که سایر علت‌ها رد شود.
- سردردی که به مسکن پاسخ نمی‌دهد.
- دوبینی
- سرگیجه
- تنگی نفس
- ادم یا تورم دست‌ها و پاها که به‌دنبال فعالیت نباشد.
- دردشکم به‌خصوص ناحیه معده
بیشتر بخوانید: آزمایش‌ها و غربالگری بارداری، ۱۰ نکته که نمی‌دانید
فشار خون حاملگی در چند حالت ایجاد می شود؟
فشار خون در باداری بسته به این‌که در بارداری ایجاد شود یا خیر، عارضه‌دار باشد یا خیر تقسیم‌بندی می‌شود و با هر کدام به‌صورت‌های مختلفی برخورد می‌شود؛ تشخیص نوع آن به شرح حال، مقدار فشار خون و آزمایش‌هایی که انجام می‌شود بستگی دارد.
فشار خون مزمن در بارداری
در این حالت، مادر قبل از حاملگی فشار خون دارد و حین بارداری یا قبل از آن تشخیص داده‌می‌شود. کسانی که مبتلا به فشار خون هستند، اگر قصد حاملگی دارند، باید فشار خود را دقیق اندازه بگیرند و کنترل کنند؛ در زمان بارداری هم باید مراقبت‌های خاصی داشته‌باشند تا عارضه‌های مختلف گریبان‌گیر آن‌ها و فرزندشان نشود.
اگر قصد آزمایش بارداری شما مثبت شده، نیاز است به مرکز بهداشتی یا درمانی مراجعه کنید تا در صورت نیاز، داروهای مصرفی شما تغییر کند و دوز آن‌ها تنظیم شود. برای کنترل فشار خون خود در بارداری و تنظیم داروها می‌توانید از خدمات پرستاری در منزل در شهر قزوین و مشاوره‌ی آنلاین پزشکی و مامایی در سراسر کشور از نیتروطب بهره ببرید.
فشار خون بارداری چیست و کی اتفاق می‌افتد؟
در ویزیت‌های بارداری، اگر از هفته‌ی ۲۰ حاملگی فشار خون بالا در مادر پیدا شود، به آن فشار خون بارداری می‌گویند؛ فشار خون حاملگی پیش از هفته‌ی ۲۰ حاملگی وجود ندارد؛ این فشار خون می‌تواند عارضه‌دار باشد یا نباشد. برای درمان آن هم از داروهای کنترل فشار خون که شایع‌ترین آن متیل‌دوپاست، استفاده می‌شود.
راهکارهای غیردارویی و درمان خانگی فشار خون بارداری چیست؟
درمان خانگی و رعایت‌هایی در فشار خون حاملگی وجود دارد که می‌توانیم با کمک ان‌ها به کنترل فشار خون در بارداری کمک کنیم. ولی باید در نظر داشت که فشار خون باید مرتب کنترل شود و در صورت تجویز دارو توسط پزسک یا ماما، باید داروها مرتب مصرف شوند. این راهکارها عبارتند از:
- کنترل مصرف نمک و چربی: یکی از علت‌های فشار خون بالا، مصرف زیاد نمک و به‌دنبال آن آب و سایر نوشیدنی‌ها و در کنار آن غذاهای پرچرب است. نمک باعث افزایش حجم مایع در گردش می‌شود و از این راه فشار خون را بالا می‌برد. خانواده‌های ایرانی از نمک برای طعم‌دادن به غذاها استفاده می‌کنند؛ برای کاهش مصرف نمک هم می‌توان از سایر طعم‌دهنده‌ها مثل آب‌لیمو، ادویه‌های مختلف استفاده کرد.
- کنترل فعالیت روزانه: فعالیت در مادران بارداری باید همراه با دقت بیشتری باشد، زیرا هم فعالیت کم و هم فعالیت زیاد و سنگین برای انان مشکل‌ساز است. فعالیت‌های ورزشی سبک و هوازی مانند راه رفتن، دویدن آرام و ورزش‌های کششی مانند یوگا بهترین گزینه برای مادران است.
- دوری از تنش و استرس: استرس یکی از فاکتورهای موثر در فشار خون است؛ خانواده نقش مهمی در این کار دارند و با همراهی انان می‌توان محیط گرم و آرامی برای همه‌ی خانواده ایجاد کرد و از بسیاری از بیماری‌ها و مشکل‌های گوناگون سلامت جسم و روان پیشگیری کرد. مدیتیشن و یوگا هم می‌تواند به آرامش مادر کمک کند.
- دوری از سیگار و قلیان و الکل: سیگار همیشه و در هر بازه‌ای از زندگی بر سلامتی اثرگذار است؛ مصرف مستقیم و غیرمستقیم آن عارضه‌های خطرناک به‌همراه دارد. اگر خودتان سیگاری هستید یا قلیان و الکل مصرف می‌کنید یا اطرافیان شما سیگار یا قلیان مصرف می‌کنند، شانس افزایش فشار خون به علت اختلال جدار رگ‌ها در شما بالا می‌رود.
یادتان نرود در صورت تجویز دارو از طرف پزشک یا ماما، این راهکارها جایگزین داروی تجویزی برای شما نخواهندشد و باید داروهای خود را مرتب مصرف کنید، ولی این‌ها می‌تواند در کنار مصرف دارو موثر باشد یا برای پیشگیری از ابتلا استفاده شوند.
راهکارهایی هم وجو دارد که در درازمدت موثر است و باید قبل از بارداری رعایت شوند تا در دوران بارداری مبتلا به فشار خون حاملگی نشوید این راهکارها عبارتند از:
- حاملگی در سن زیر ۴۰ سال
- کنترل وزن
- دوری از حاملگی‌های متعدد
پره‌اکلامسی اولین عارضه فشار خون بارداری
در صورتی که فشار خون بالا همراه با یک سری نشانه‌ها و اختلال ازمایشگاهی باشد، تشخیص پره‌اکلامسی خواهدبود. در ویزیت‌های بارداری، در صورت وجود فشار خون بالا به بررسی نشانه‌های بالینی و آزمایشگاهی پره‌اکلامسی خواهندپرداخت. نشانه‌های مورد بررسی بیشتر به نشانه‌های عصبی مانند سردرد، دوبینی، تاری دید برمی‌گردد، به‌طور کلی هر فشار خون بالا همراه آسیب به یک عضو بدن را پره‌اکلامسی می‌گویند. سیستم‌هایی که می‌توانند درگیر شوند و نشانه‌هایی که ایجاد می‌شود به شرح زیر است:
- کلیوی: دفع پروتیین در ادرار، افزایش کراتینین سرم
- خون: افت پلاکت
- کبد: افزایش آنزیم‌های کبدی
- ریوی: ادم ریه، تنگی نفس
- عصبی: سردردی که با مسکن بهبود نمی‌یابد.
- چشم: دوبینی، تاری دید
پس آزمایش‌هایی باید درخواست شود تا از جهت پره‌اکلامسی بررسی شوید، این آزمایش‌ها نیز شامل آزمایش خون، انعقادی، جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته، فاکتورهای کبدی و کلیوی می‌شوند و در صورت فشار خون بالا درخواست می‌شوند. در ضمن وجود فشار خون بالای ۱۶۰/۱۱۰ هم پره‌اکلامسی است ولی این مورد، نیاز به درمان اورژانسی و کاهش سریع فشار خون است.
اگر شما مبتلا به فشار خون حاملگی باشید، باید به‌صورت منظم فشار خون خود را در منزل چک کنید و در صورت افزایش فشار خون با تشخیص پره‌اکلامسی تحت درمان قرار گیرید؛ شما می‌توانید برای این کار از نیتروطب و کادر حرفه‌ای آن برای انجام مراقبت‌های روزانه‌ی خود کمک گیرید.
اکلامسی یا تشنج در اثر فشار خون در بارداری
در صورت تشنج مادر در فشار خون بارداری، یک اورژانس مامایی رخ داده‌است و تشنج هر چه سریع‌تر باید کنترل شود و بارداری با سزارین ختم داده‌شود. اکلامسی خطرهای زیادی برای مادر و جنین دارد و باید در صورت تشنج باید در بخش I.C.U بستری شود. برای پیشگیری از اکلامسی، به مادر در پرخطر منیزیوم سولفات می‌دهند تا تشنج نکند.
بیشتر بخوانید: پرستاری در منزل برای بیماران آی سی یو ICU و ۶ مزیت آن
سندروم HELLP چیست؟
این سندروم یکی از خطرهای دیگر فشار خون در حاملگی است. در این سندروم ما چند نشانه را با هم می‌بینیم
- تخریب سلول‌های گلبول قرمز
- افزایش آنزیم‌های کبدی
- کاهش تعداد پلاکت‌ها
صورت مشاهده‌ی این علامت‌ها با هم حاملگی در اولین فرصت باید خاتمه یابد تا از خطرهای بعدی پیشگیری شود.
TTP و HUS در بارداری
آخرین عارضه‌ی فشار خون بارداری ابتلا به سندروم TTP یا HUS است. این سندروم‌ها در غیرحامله‌ها نیز دیده می‌شوند، ولی در بارداری هم به‌شکل ویژه‌ای اتفاق می‌افند. در این سندروم‌ها ما تخریب گلبول‌های قرمز در رگ‌های کوچک بدن داریم. افتراق بین HUS/TTP سخت است چون هر دو نشانه‌های مشابهی دارند. HUS در بارداری مستقل از عفونت با E.Coli یا شیگلاست. TTP هم با واسطه‌ی ایمنی بدن اتفاق می‌افتد و درمان آن خارج کردن پادتن‌های تولید شده با تعویض پلاسما یا پلاسمافرزیس است.
خطرات فشار خون بارداری چیست؟
فشار خون بارداری همراه خطرهای گوناگون برای مادر و جنین است، این خطرها جان مادر و جنین در شکم او را تهدید می‌کند و در صورتی که این خطرها به‌وقوع بپیوندند، حتا در صورت جان سالم به‌در بردن، همراه با عارضه‌های طولانی‌مدت جدی هستند.
خطراتی که مادر را در فشار خون بارداری تهدید می کنند
این خطرها شامل:
- از کار افتادن کلیه
- از کار افتادن کبد
- کما
- تشنج در مادر و عارضه‌های تشنج از جمله خفگی، آسپیراسیون
- آسیب به قلب و سایر ارگان‌های مهم
بیشتر بخوانید: ریزش مو در بارداری؛ دلیل اصلی + درمان آن
خطراتی که جنین را در فشار خون حاملگی تهدید می کنند
- کاهش جریان خون جفت: این مورد باعث می‌شود ماده‌ی غذایی و اکسیژن به جنین نرسد و رشد جنین مختل شود که به‌اصطلاح به آن IUGR می‌گویند. این جنین پس از تولد دچار SGA و خطرهای ناشی از کمبود وزن می‌شود.
- جدا شدن جفت: دکولمان یا جدا شدن جفت از پایه‌ی خود یک اورژانس مامایی حساب می‌شود و باید باید به‌سرعت بررسی و درمان شود. بیشتر دکولمان‌ها به سزارین و زایمان زودرس ختم می‌شوند که موجب تولد نوزاد پره‌ترم یا SGA می‌شود.
- تشنج در مادر باعث اختلال شدید خون‌رسانی در جنین و عارضه‌های متعدد، به‌خصوص روی مغز جنین می‌شود.
برای درمان فشار خون بارداری چه داروهایی استفاده می شود؟
برای درمان فشار خون در بارداری درمان دارویی و غیردارویی وجود دارد، راهکارهای غیردارویی در بالا گفته‌شده و می‌توانید برای خواندن آن به قسمت “راهکارهای غیردارویی و درمان خانگی فشار خون بارداری چیست؟” مراجعه کنید. در اینجا داروهایی که استفاده می‌شود را خدمت شما می‌گوییم؛ این داروها برای درمان اورژانسی و غیراورژانسی فشار خون در بارداری استفاده می‌شود.
درمان اورژانسی فشار خون باداری چیست؟
اگر فشار خون مادر بالاتر ۱۶۰/۱۱۰ باشد باید به‌سرعت پایین آورده شود، داروهای مورد استفاده طبق پروتکل تزریق می‌شوند و مجدد چک می‌شود تا پاسخ به دارو بررسی شود و در صورت عدم پاسخ، گام بعدی درمان انجام شود.
- لابتالول
- هیدرالازین
- نیکاردیپین
این داروها همگی به‌صورت تزریقی و جهت کاهش فشار خون مادر به زیر ۱۵۰/۸۰ استفاده می‌شود؛ مادر باید در بیمارستان بستری شود و وضع وی مانیتور شود، در کنار این داروها از منیزیوم سولفات برای پیشگیری از تشنج در مادر استفاده می‌شود.
درمان دارویی غیراورژانسی در فشار خون حاملگی چیست؟
داروهایی که در اینجا استفاده می‌شوند با داروهای فشار خون در زمان غیر حاملگی متفاوت است. برای درمان فشار خون در بارداری نمی‌توان از یک سری داروها استفاده کرد.
داروهایی که برای درمان فشار خون در بارداری استفاده می‌شوند شامل:
- متیل‌دوپا
- هیدرالازین
- نیفدیپین
- لابتالول
- آملودیپین
- داروهای ادرارآور مانند هیدروکلروتیازید یا فوروزماید
داروهای فشار خونی که مصرف ان‌ها در باداری ممنوع است:
- داروهای ACEI: کاپتوپریل، انالاپریل
- داروهای ARB: لوزارتان، والزارتان
- داروهای MRA: اسپیرونولاکتون، اپلرنون
در صورت مصرف این داروها به‌صورت طولانی‌مدت و مثبت‌شدن تست بارداری، باید داروی مصرفی خود را تغییر دهید؛ چون این داروها در تکامل کلیه‌ی جنین اختلال ایجاد می‌کنند.
بیشتر بخوانید: دیابت بارداری | ۲ نوع، نحوه تشخیص، درمان و عوارض
در صورت ابتلا به فشار خون در بارداری، چگونه زایمان انجام می شود؟
پاسخ به این سوال به این بستگی دارد که شما دچار فشار خون بارداری عارضه دار شده‌اید یا خیر. فشار خون بالا در بارداری با زایمان طبیعی منافاتی ندارد و با تحت نظر بودن و مصرف منظم داروها و مراقبت‌ها قابل انجام است؛ ولی در صورت اکلامسی، HELLP، TTP یا دکولمان، باید هر چه سریع‌تر بارداری خاتمه یابد.
در صورت ابتلا به فشار خون بارداری، پس از تولد چه اقداماتی باید صورت گیرد؟
در صورت ابتلا به فشار خون بالا در بارداری مادر باید تا ۴۸ ساعت بعد از زایمان در بیمارستان تحت نظر باشد، چون امکان تشنج در وی هنوز وجود دارد. پس از ترخیص هم تا ۱۲ هفته باید فشار خون و نشانه‌های پره‌اکلامسی را در خود بررسی کند. در صورت فشار خون نرمال و آزمایش‌های نرمال بعد از ۱۲ هفته پس از زایمان نیازی به پی‌گیری بعدی نیست.
فشار خون بارداری با شیردهی مادر هیچ منافاتی ندارد و توصیه به شیردهی با شیر مادر از بدو تولد می‌شود، تغذیه با شیر مادر از بهترین نعمت‌ها برای نوزاد تازه متولدشده است.
