دیابت بارداری | ۲ نوع، نحوه تشخیص، درمان و عوارض

دیابت بارداری ازجمله مشکلات شایعی می‌باشد که در دوران بارداری رخ می‌دهد و موجب اختلال در سلامتی مادر و نوزاد می‌شود. این بیماری با بالا رفتن سطح قند خون در بدن مادر همراه است و در صورت عدم کنترل، می‌تواند به مشکلات جدی ازجمله پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس و اختلالات رشد نوزاد منجر گردد. به همین دلیل، شناخت دقیق این بیماری، عوامل خطرساز و راه‌های پیشگیری و درمان دیابت بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله، ما به بررسی دیابت بارداری خواهیم پرداخت برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری یک نوع از دیابت است که در زمان بارداری با افزایش قند خون، قابل تشخیص است. دلیل این بیماری هورمون‌های ترشح شده از جفت است که اثرهای ضد انسولین دارند. در حالت عادی، ترشح این هورمون ها توسط سلول های لوزالمعده مادر با ترشح انسولین جبران می‌شود، ولی در افراد باردار، ترشح انسولین به حد کافی نمی‌باشد. گسترش غیر عادی قند خون در دوران بارداری موجب ایجاد عوارض در مادر و جنین می‌شود، برای همین کنترل و پیشگیری این بیماری در زمان بارداری ضرورت دارد.

انواع دیابت بارداری

به‌صورت کلی، دیابت بارداری به دو نوع تقسیم می‌شود که عبارتند از:

• کلاس A1

جهت توصیف قند بارداری که می‌توان آن را فقط به کمک رژیم غذایی کنترل نمود.

• کلاس A2

جهت توصیف دیابت بارداری استفاده می‌گردد که در آن از انسولین یا سایر داروهای خوراکی برای کنترل دیابت بارداری استفاده می‌گردد.

بیشتر بخوانید: دیابت | ۵ نوع، علائم،‌ راه‌های پیشگیری و درمان

تشخیص دیابت بارداری

تشخیص دیابت بارداری در دوران حاملگی برای اولین بار شناسایی می‌شود.

اغلب دیابت بارداری بدون علائم است، به همین خاطر در تمام زن‌های باردار بین هفته‌های ۲۸ و ۲۴ قند خون اندازه‌گیری می‌شود. این اندازه‌گیری بیشتر در ۱ یا ۲ مرحله با استفاده از محلول‌های قند با غلظت‌های مختلف (۵۰، ۷۵ یا ۱۰۰ گرم) مطابق نظر پزشک انجام می‌پذیرد.

دیابت بارداری امکان دارد همراه با افزایش زیاد قندخون و علائم قابل توجه باشد، در این حال مادر نسبت به شرایط عادی بیشتر تشنه، گرسنه و دچار تکرر ادرار می‌گردد، ولی این علائم در موقع بارداری شایع هستند و حتما نشانگر دیابت بارداری نمی‌باشند. اما در موقعی که خطر ابتلا به دیابت بارداری در مادر بیشتر باشد بر فرض مثال قبلا مادر به دیابت بارداری مبتلا شده باشد و یا علائمی از دیابت را داشته باشد مثل وجود قند در ادرار، اندازه‌گیری قند خون در اولین ویزیت بارداری انجام می‌شود و اگر نتیجه منفی باشد بین هفته‌های ۲۴ و ۲۸ دوباره این آزمایش انجام می‌گردد.

دقت کنید که بالا بودن خفیف قند خون دلیل محکمی بر ابتلا شدن به دیابت بارداری نیست، ولی برای تشخیص قطعی، مطابق با نظر پزشک، دوباره باید آزمایش انجام شود.

بیشتر بخوانید: نشانه های دیابت؛ ۹ نشانه و خطراتی از آن که باید بدانیم

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری

در صورت وجود هر یک از عوامل زیر احتمال مبتلا شدن به دیابت بارداری افزایش می‌یابد:

• سن بیشتر از ۲۵ سال باشد.
• مادر دچار اضافه وزن و چاقی باشد.
• سابقه دیابت نوع ۲ در افراد درجه اول خانواده
• قرار داشتن میزان قند خون درفاز پیش دیابت قبل از بارداری
• داشتن سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی
• متولد شدن نوزاد با وزن ۴ کیلوگرم و یا بیشتر
• سابقه زاییدن نوزاد مرده

عوارض دیابت بارداری

عوارض این بیماری به دو دسته عوارض مادری و جنینی تقسیم می‌شوند.

• در بخش عوارض مادری، افزایش فشار خون (مسمومیت حاملگی یا پره‌اکلامپسی)، پاره شدن ناگهانی کیسه آب و زایمان زودرس و عفونت‌های ادراری در سه ماهه دوم بارداری قابل بررسی هستند.
• در قسمت عوارض جنینی، رشد غیرطبیعی جنین (ماکروزومی)، سخت شدن زایمان به علت جنین ماکروزوم و کاهش قند خون یا کلسیم نوزاد رخ می‌دهند.

علائم دیابت بارداری

• خستگی
• تاری دید
• تشنگی بیش از حد
• حالت تهوع در سه ماهه سوم بارداری
• نیاز مفرط به ادرار کردن
• عفونت‌های قارچی در واژینال، مثانه و پوست.

علت دقیق دیابت بارداری

علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که هورمون‌ها نقش مهمی در این بیماری دارند. هورمون‌هایی که در دوران بارداری ساخته می‌شوند، شامل لاکتوژن جفت انسان (hPL) و سایر هورمون‌هایی می‌باشند که موجب افزایش مقاومت به انسولین می‌شوند. این هورمون‌ها با تأثیر بر جفت، به حفظ بارداری کمک می‌نمایند.

با گذشت زمان، سطح این هورمون‌ها در خون زن باردار افزایش یافته و امکان دارد باعث شروع مقاومت بدن به انسولین گردد.

این عامل موجب کاهش توانایی انسولین در انتقال گلوکز از خون به سلول‌ها و تأمین انرژی مورد نیاز بدن می‌شود.

در دوران بارداری، برخلاف حالت طبیعی، بدن به انسولین مقاومت نشان داده و سطح گلوکز خون برای تأمین نیاز جنین افزایش می‌یابد.

اما در صورتی که مقاومت به انسولین بیش از اندازه باشد، سطح گلوکز خون زن باردار به صورت غیرطبیعی بالا می‌رود و موجب بروز دیابت بارداری می‌گردد.

درمان دیابت بارداری

• استفاده از دستگاه تست قند خون

درمان این بیماری به راه‌های متنوع انجام می‌گردد. یکی از روش‌های معمول درمان دیابت بارداری، استفاده از دستگاه تست قند خون جهت اندازه‌گیری سطح قند خون قبل و بعد از مصرف وعده‌های غذایی می‌باشد.

به کمک این دستگاه، می‌توانید وضعیت قند خون خود را کنترل نموده و در صورت نیاز، با تغذیه مناسب و ورزش منظم، این بیماری را بهبود ببخشید.

• تزریق انسولین

در بعضی موارد، پزشک امکان دارد تزریق انسولین را نیز به شما توصیه نماید. در صورت تزریق انسولین، حتما با پزشک خود درباره زمان مناسب تزریق آن صحبت نمایید تا به این ترتیب بتوانید از نوسانات شدید سطح قند خون جلوگیری کنید.

• پیروی از رژیم غذایی صحیح و متعادل در دیابت بارداری

برای کنترل صحیح قند خون در دوران بارداری، یک رژیم غذایی متعادل نیاز است که پیروی شود. مصرف مرتب غذا (به طور معمول هر ۲ ساعت یک‌بار) نقش مهمی در مدیریت سطح قند خون دارد.

دقت کنید که حتما باید به تعادل کربوهیدرات، پروتئین و چربی توجه ویژه‌ای داشته باشید.

فاصله مناسب بین غذاهایی که حاوی کربوهیدرات هستند، باعث جلوگیری از افزایش قند خون می‌گردد.

کارشناس تغذیه مقدار دقیق کربوهیدراتی که هر روز باید مصرف شود را تعیین خواهد کرد.

مواد غذایی حاوی کربوهیدرات که به سلامتی خانم‌های مبتلا به دیابت بارداری کمک می‌کنند شامل موارد زیر می‌باشند:

• غلات کامل
• برنج قهوه‌ای
• میوه‌های با قند پایین
• لوبیا، نخود، عدس و حبوبات‌ دیگر
• سبزیجات حاوی نشاسته

این بیماری می‌تواند با مصرف چربی‌های سالم کاهش یابد. این چربی‌ها شامل آجیل بدون نمک، دانه‌ها، روغن زیتون و آووکادو می‌باشند.

میزان مصرف پروتئین در زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری می‌بایست تا حد امکان روزانه ۲ الی ۳ وعده باشد. منابع خوب پروتئین شامل گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی می‌باشند.

• ورزش و فعالیت بدنی انجام دهید.

ورزش در این افراد می‌تواند به کنترل سطح قند خون و بهبود این بیماری کمک کند. هنگام ورزش، مصرف گلوکز عضلات افزایش یافته و پس از آن، عضلات نسبت به انسولین حساس‌تر می‌شوند که این به کاهش سطح قند خون منجر می‌شود. برای بهبودی این بیماری نیاز است روزانه حداقل ۱۵ الی ۳۰ دقیقه فعالیت سبک ازجمله دوچرخه‌سواری ثابت، یوگا و پیاده‌روی کوتاه را انجام دهید.

بیشتر بخوانید: با این ۹ حرکت یوگا در خانه، روز خود را شروع کنید

داروهای مورد استفاده در کنترل دیابت بارداری

این دارو‌ها شامل دو نوع دارو هستند که یکی از آن‌ها داروهای خوراکی مثل متفورمین است و دیگری داروهای تزریقی مانند انسولین می‌باشد.

هدف از کنترل قند خون در دوران بارداری چیست؟

هدف از کنترل این بیماری در دوران بارداری بهبود وضعیت سلامت خانم باردار و جنین است. کنترل مناسب قند خون در این دوره، به موارد زیر کمک می‌نماید:

• کاهش خطر سقط جنین

کنترل صحیح قند خون در دوران بارداری، خطر سقط نوزاد را کاهش می‌دهد. در افرادی که دیابت آن‌ها تحت کنترل نمی‌باشد، این خطر افزایش می‌یابد.

• پیشگیری از عوارض جانبی

کنترل لحظه‌ای قند خون از زمان بارداری تا زایمان ضروری می‌باشد و موجب کاهش احتمال رخداد عوارض جانبی متفاوت، از جمله سقط و… می‌گردد.

• پیشگیری از دیابت بعد از زایمان

کنترل قند خون در دوران بارداری، خطر ابتلا به دیابت بعد از زایمان را پایین می‌آورد.

• حفظ سلامت جنین

با کنترل قند خون، سلامت و رشد جنین حفظ شده و خطرات مربوط به دیابت بارداری برای جنین کاهش می‌یابد. به طور کلی، کنترل قند خون در دوران بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است و موجب بهبود سلامت مادر و جنین می‌گردد.

 بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند

• کاهش خطر زایمان زودرس

بهبود دادن میزان قند خون بالا در حاملگی، احتمال زایمان زودرس را کاهش می‌دهد.

• کاهش خطر نارسایی‌های مادرزادی

کنترل قند خون در دوران بارداری‌ خطر نارسایی‌های مادرزادی را به شدت کاهش می‌دهد.

• کاهش خطر رشد بیش از حد جنین

افزایش قند خون موجب عبور بیشتر گلوکز از جفت می‌شود و به این ترتیب وزن نوزاد بیشتر از حد معمول می‌گردد. وزن بالای نوزاد نیز موجب سخت شدن زایمان طبیعی و افزایش خطر سزارین می‌شود.

• از بروز عوارض برای جنین پیشگیری می‌نماید.

بعضی وقت‌ها نوزادانی که از مادران مبتلا به دیابت به دنیا می‌آیند، دچار هیپوگلیسمی (قند خون پایین) می‌شوند چراکه تولید انسولین در بدن آن‌ها زیا است. کنترل قند خون به سلامت قند خون و میزان کلسیم و منیزیم موجود در خون جنین کمک می‌نماید.

هم‌چنین کنترل دیابت بارداری به پیشگیری از اختلال تنفسی و زردی پوست و چشم در نوزاد پس از تولد نیز کمک می‌نماید.

نحوه جلوگیری از دیابت بارداری

پیشگیری از دیابت بارداری، امکان پذیر نمی‌باشد. با این حال، پیروی از عادت غذایی سالم و مناسب می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک نماید.

در صورت باردار بودن و داشتن یک یا چند عامل خطر برای دیابت حاملگی، تلاش نمایید تا رژیم غذایی سالم و منظمی را داشته باشید و فعالیت‌های ورزشی را به شکل منظم انجام دهید. اگر قصد باردار شدن را دارید و اضافه وزن دارید، حتما با یک متخصص تغذیه مشورت نمایید تا با استفاده از روش‌های مطمئن به کاهش وزن شما منجر شود.

هم‌چنین نیاز است در طول دوران بارداری، مراقبت‌های لازم را انجام دهید.

اقدامات لازم برای کنترل دیابت بارداری

جهت کنترل دیابت بارداری، نیاز است اقدامات زیر را انجام دهید:

• در زمان بارداری، تحت نظر پزشک قرار گرفته و به کنترل منظم گلوکز خون خود توجه نمایید.
• به غیر از سطح قند خون، نیاز است فشار خون خود را نیز کنترل نمایید. در صورت داشتن فشارخون بالا، امکان دارد به شما برخی داروها مثل بازدارنده‌های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین تجویز گردد. حتما دستورات پزشک معالج خود را در رابطه با مصرف داروهای خود رعایت نمایید.
• برای کاهش خطر پره اکلامپسی، پزشک امکان دارد به شما آسپرین تجویز نماید. حتما دستورات پزشک را در رابطه با مصرف این دارو رعایت نمایید و آسپرین را قطع نکنید.

بیشتر بخوانید: آسپیرین؛ کاربردها، عوارض جانبی و ۴ گروه تداخل دارویی آن

• در صورت بالابودن سطح قند خون، پزشک امکان دارد به شما انسولین تجویز نماید. حتما دوزی که پزشک دقیقا تجویز شده را تزریق نمایید تا رشد جنین تحت تأثیر قرار نگیرد.
• رژیم غذایی خود را با مصرف میوه، سبزی‌ها و غلات کامل غنی نمایید.
• به جای مصرف غذا در حجم زیاد در یک وعده، تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهید.
• وزن خود را کنترل نمایید.
• در طول هفته، فعالیت ورزشی منظم داشته و ورزش‌های هوازی ازجمله ایروبیک و یوگا نیز انجام دهید چراکه برای سلامت شما و رشد جنین مفید می‌باشند.

جمع بندی

دیابت بارداری ازجمله مشکلات شایعی در دوران بارداری است که با افزایش سطح قند خون در بدن مادر همراه می‌باشد. در صورت عدم کنترل این بیماری، می‌تواند به مشکلات جدی مانند پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس و اختلالات رشد نوزاد منجر گردد.

برای پیشگیری و درمان دیابت بارداری، شناخت دقیق علائم، عوامل خطر و راه‌های پیشگیری و درمان از اهمیت زیادی برخوردار است. تشخیص دیابت بارداری در دوران حاملگی برای اولین بار شناسایی می‌گردد و در صورت وجود هر یک از عوامل خطر، احتمال مبتلا شدن به دیابت بارداری بالا می‌رود.

عوارض دیابت بارداری به دو دسته عوارض مادری و جنینی تقسیم می‌شوند و علائم آن شامل خستگی، تاری دید، تشنگی بیش از حد، نیاز مفرط به ادرار و عفونت‌های قارچی در واژینال، مثانه و پوست می‌باشند.

علت دقیق دیابت بارداری هنوز مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد که هورمون‌های ساخته شده در دوران بارداری نقش مهمی در آن دارند.

برای درمان این بیماری پیروی از رژیم غذایی مناسب و انجام ورزش و در صورت نیاز تجویز انسولین پاسخگو است.