درد شکم اگر به دنبال یک عامل طبیعی و مربوط به حاملگی باشد، معمولا به دلیل جابه جایی استخوان ها و رباط ها است که در این شرایط کشش هایی در بدن به منظور سازگاری با جنین رخ می‌دهد. در نتیجه این دردها معمولا طبیعی تلقی شده و جای نگرانی نیست برای مثال رحم بزرگ ترمی‌شود و رباط های عضلات این بخش کشیده می‌شوند.
از یبوست گرفته تا درد رباط های ناحیه رحم همه می‌توانند علائم شروع یک شکم درد در بارداری باشند با این وجود گاهی دل درد در بارداری ممکن است دلایلی جدی تر به همراه داشته باشد. بهتر است برای یافتن منشا این نوع از درد ها با علت درد های شکمی در بارداری آشنا شوید تا تشخیص دهید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
درد شکم در بارداری از کی شروع می‌شود و علت آن چیست ؟
درد شکم در بارداری از هفته‌های اول بارداری شروع می‌شود و به مرور کاهش می‌یابد. شکم درد در دوران بارداری دارای دلایل معمولی می‌باشد که غالباً باعث بروز مشکلات جدی نمی‌شوند. در ادامه به ذکر مثال‌هایی از علل بی‌خطر یا کم خطر درد شکم در بارداری به خصوص درد زیر شکم در ماه اول بارداری می‌پردازیم.
بزرگتر شدن رحم:
با افزایش حجم رحم به حفره شکمی فشار وارد می‌شود و جابجایی در این ناحیه به وجود می‌آید. این امر سبب احساس تهوع یا اتساع در شکم می‌شود راه حل مقابله با این شرایط افزایش تعداد وعده های غذایی و کاهش حجم آنها، داشتن ورزش منظم، استراحت کافی و تخلیه مرتب مثانه می‌باشد.
درد رباط های گرد رحمی:
گاهی اوقات همزمان با بزرگ تر شدن رحم رباط های گرد این ناحیه (دو رباط که از جلوی رحم عبور کرده به سمت کشاله ران می‌روند) کشیده می‌شوند. مادر احتمالاً این درد را در نواحی زیر دل احساس کند که به کشاله های ران سرایت می‌کند این درد هنگامی که شما جا به جا می‌شوید دردناک و تیز خواهد بود ومعمولاً در ۳ ماهه دوم بارداری شروع می‌گردد و خود به خود نیز برطرف می‌شود ولی در صورتی که این درد باعث احساس ناراحتی در شما می‌شود با پزشک خود مشورت کنید تا اجازه مصرف مسکن ها را به شما بدهد.
یبوست و گاز معده:
یبوست و گاز معده بخشی از عوارض بارداری و علت دل درد در روزهای اول بارداری هستند. هورمون پروژسترون طی بارداری افزایش می‌یابد و باعث کاهش حرکت لوله گوارشی و یبوست می‌شود. برای رفع یبوست در بارداری مصرف بیشتر آب و مواد غذایی فیبر دار توصیه می‌گردد در صورت رفع نشدن مشکل از پزشک بخواهید تا برایتان داروهای ملین یا مکمل‌های فیبری تجویز نمایند.
عفونت در بارداری:
عفونت ادراری در بارداری بسیار شایع است و البته معمولا به راحتی در صورت تشخیص به موقع قابل درمان است. عفونت مجاری ادراری می‌تواند باعث درد شکم و درد هنگام ادرار کردن شوند (گاهی اوقات). در نتیجه می‌توان عفونت را نیز از عوامل جدی درد زیر شکم در بارداری در نظر گرفت. در برخی موارد امکان دارد علت درد، عفونت آپاندیس باشد. این درد از شکم شروع شده و باعث درد دور ناف در بارداری می‌شود. اگر درمان نشود، تنفس و حرکت را برای شما سخت می‌کند.
علاوه بر عفونت مجاری ادراری، بیماری هایی مانند سنگ کلیه، سنگ کیسه صفرا، پانکراتیت، آپاندیسیت و برخی زخم‌ها و آلرژی‌ها نیز می‌تواند دلیل درد زیر شکم زنان در بارداری محسوب شوند. این موارد می‌توانند موجب تیر کشیدن زیر شکم در بارداری شوند. هرچه سریع تر با مشاهده این موارد درمان عفونت رحم و سایر عفونت های بدن را شروع کنید.
سقط جنین:
یکی از اصلی ترین و مهم ترین دلایل بروز درد زیر شکم در بارداری، سقط جنین است. گاهی اوقات سقط جنین رخ داده و گاهی نیز در حال وقوع است. این نوع از سقط جنین، از نوع خود به خودی است. حتی تهدید به سقط شدن جنین، یعنی زمانی که زن باردار در معرض سقط جنین احتمالی قرار دارد، می‌تواند موجب بروز درد های شکمی شدید یا دل درد بعد از رابطه شود.
معمولا همراه با سقط جنین علائم دیگری نیز ممکن است مشاهده شود. برای مثال در زمانی که سقط جنین اتفاق افتاده است، ممکن است تمام محتویات رحم شامل جفت و جنین خارج شود. سقط می‌تواند کامل یا به صورت ناقص باشد به همین دلیل باید با عوارض سقط جنین آشنا باشید.
حاملگی خارج رحمی:
یکی دیگر از دلایل مهم بروز درد زیر شکم در بارداری، حاملگی خارج از رحم است. در این شرایط معمولا بارداری در محل معمول خود در رحم اتفاق نمی‌افتد. بارداری ممکن است در مکانی غیر معمول مانند لوله های فالوپ اتفاق بیفتد. در حاملگی خارج از رحم دردهای شکمی بسیار شدید هستند و علائم ناراحت کننده دیگری نیز مشاهده می‌شود.
کاهش شدید فشارخون، خونریزی های شدید، تپش قلب شدید و عدم لخته شدن نرمال خون در بدن از جمله علائم حاملگی خارج از رحم است. معمولا اکثر حاملگی های خارج رحمی به جراحی فوری نیاز خواهند داشت.
زایمان زودرس:
گاهی اوقات درد زیر شکم در بارداری به دلیل زایمان زودرس است. اگر در هفته های کمتر از هفته سی و هفتم، به صورت منظم درد و گرفتگی احساس شود و شکم بیش از حد سفت باشد، احتمال زایمان زودرس بسیار بالاست. در این شرایط باید حتما زن باردار تحت نظر باشد و شرایط و تغییرات به صورت لحظه ای دنبال شود.
پره اکلامپسی در بارداری (فشار خون بارداری):
در بارداری درد هایی که درست زیر دنده ها احساس می‌شود، به دلیل فشار دادن جنین و رحم به سمت بالا بسیار شایع است. اما اگر این دردها بسیار شدید و مداوم شوند، به‌خصوص درد زیر شکم سمت راست زنان باردار، می‌تواند نشانه پره اکلامپسی (فشارخون بالا در بارداری) باشد. این دردها برخی از زنان باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. معمولا درد زیر شکم در بارداری اگر به همراه سردرد شدید، مشکلات بینایی، تورم دست و پاها و مواردی ازاین دست باشد، می‌توان آن را به پره اکلامپسی مربوط دانست.
دکولمان جفت:
جدا شدن جفت یکی دیگر از عوامل بسیاری جدی و خطرناک درد زیر شکم در بارداری است. در این شرایط جفت کم کم از دیواره رحم دور شده و در حال جدا شدن است. این حالت می‌تواند موجب درد شدید زیر ناف در زنان باردار شده و خونریزی های شدیدی را سبب شود. درد های شدید دائمی از مهم ترین نشانه های دکولمان جفت است.
چگونه از دل درد بارداری پیشگیری کنیم؟
در طول بارداری بافت هایی که به استخوان‌ها متصل هستند کمی شل تر می‌شوند. درنتیجه هنگام حرکت، احساس درد و انقباضات شدیدی به خصوص در پهلوها دارید. این درد گاهی در پهلوی راست بیشتر حس می‌شود، زیرا با بالا رفتن سن بارداری و افزایش وزن جنین، رحم به سمت راست گرایش می‌یابد. برای تسکین و درمان دل درد در بارداری بهترین کار این است که بنشینید و استراحت کنید یا به سمتی که درد ندارید دراز بکشید و پاهایتان را کمی بالاتر از زمین قرار دهید.
استراحت به تسکین درد کمک می‌کند. حمام آب گرم یا استفاده از کیسه آب گرم روی نقطه‌ای که درد دارد نیز موثر است. گاهی نیز برقراری رابطه جنسی و ارگاسم باعث انقباضات عضلانی و درد کمر می‌شود.
برای پیشگیری سعی کنید رابطه جنسی آرام و در عوض طولانی داشته باشید. ماساژ شکم بعد از ارگاسم نیز به کاهش درد کمک می‌کند. برای تسکین این دردها یا کاهش ناراحتی ناشی از آنها در برخی از موارد به زنان توصیه می‌شود:
- کاهش یا خود داری از فعالیتی که باعث درد می‌شود.
- خود داری از بلندکردن یا هل دادن اجسام سنگین
- نشستن یا راه رفتن در موقعیت های درست و مناسب.
- قراردادن یک بالشت در زمان خواب بین زانوها
- تا جای ممکن به پهلو بخوابند و درحالی‌که کمرشان به‌خوبی حمایت می‌شود استراحت کنند.
- انجام تمرینات کگل که شامل فشرده سازی و آزادکردن عضلات اطراف واژن و مجاری ادراری است توصیه می‌شود.
- استفاده از کمربند پشتیبانی مخصوص بارداری
- تا جای ممکن رژیم غذایی سالمی داشته باشید و از مصرف غذاهای نفاخ خودداری کنید.
- مصرف آب در طول روز را افزایش دهید.
- در رژیم غذایی فیبر بیشتری بگنجانید.
درمان درد زیر شکم در بارداری
بسته به دلیل درد علائمی که به همراه آن بروز می‌کند شدت و مدت زمان آن تفاوت دارد. در خصوص مواردی که درد های شکمی بخشی از روند طبیعی حاملگی هستند، مانند یبوست، درد زیر شکم زنان در حاملگی به دلیل نفخ، انقباضات رحمی و لگن، درمان شامل تغییر در برنامه غذایی، افزایش مصرف مایعات خصوصا آب، افزودن فیبر بیشتر به غذا و انجام تمرین های کششی روزانه می‌شود.
برای تسکین درد ها نیز معمولا از استامینوفن استفاده می‌شود. کمپرس های آب گرم و گرم نگه داشتن نواحی دردناک نیز می‌تواند در تسکین درد های زیر شکم در بارداری موثر باشد. در برخی موارد ممکن است طب سوزنی نیز بتواند در درمان درد زیر شکم در حاملگی موثر باشد.
در موارد جدی تر بسته به این که دلیل بروز این درد ها چیست درمان متفاوت است. برای حاملگی خارج رحمی یا سقط جنین، مواردی مانند جراحی یا درمان دارویی برای کورتاژ انجام می‌شود. سقط سپتیک نیز روشی درمانی دیگری است که در آن از آنتی بیوتیک‌‌هایی به صورت داخل وریدی برای برداشتن محتویات رحم استفاده می‌شود. در مواردی که درد زیر شکم به دلیل عفونت ادراری و بیماری است، تجویز برخی آنتی بیوتیک ها ممکن است برای درمان مدنظر قرار بگیرد.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری در بارداری، عفونتی پنهان اما خطرناک
چه شرایطی ریسک درد زیر شکم در بارداری را بیشتر می کند؟
در برخی موارد باید زنان درد های شکمی در دوران حاملگی را جدی تر بگیرند. مهم ترین موارد شامل سن بالای ۳۵ سال، حاملگی پرخطر، جفت پایین، سابقه سقط جنین در حاملگی های قبلی، سابقه مصرف الکل و مواد مخدر، وجود ناهنجاری های رحمی مانند وجود فیبروم، مشکلات پزشکی مانند دیابت و تیروئید، وجود سابقه حاملگی خارج رحم، سابقه جراحی شکمی، سابقه درگیری با یک عفونت مقاربتی قبلی، درد زیر شکم پس از لقاح و روز های اولیه حاملگی، استفاده از آی یو دی و غیره از مهم ترین عواملی است که ریسک درد زیر شکم در حاملگی را افزایش می‌دهد.
افرادی که سابقه مشکلاتی مانند سندروم روده تحریک پذیر، سنگ کلیه، مشکلات روده و معده و غیره را دارند نیز بیشتر در معرض درد زیر شکم در دوران بارداری هستند.
خطرات و عوارض درد زیر شکم زنان در بارداری چیست؟
با وجود اینکه بیشتر درد های شکمی در دوران بارداری طبیعی هستند، اما این دردها در مواردی ممکن است خطرساز شوند. شناخت خطرات این درد و آشنایی با نشانه هایی که دارند در این مواقع از اهمیت بالایی برخوردار است.
از مهم ترین خطرات می‌توان به خونریزی های شدید، کمردرد و درد زیر شکم در بارداری، سقط جنین، آسیب به جنین، بروز بیماری های عفونی خطرناک، نفخ و درد زیر شکم در حاملگی، آسیب به مادر و به خطر افتادن سلامت مادر اشاره کرد. ازاین رو باید حتما در خصوص این درد ها و نشانه هایی که دارند با پزشک مشورت کرد.
خونریزی در بارداری از جمله نشانه هایی است که باید حتما آن را جدی گرفت. البته در اوایل بارداری، یعنی درست در زمان لقاح و چسبیدن تخمک بارور شده به دیواره رحم، لکه بینی و خونریزی نیز اتفاق می‌افتد که از اولین نشانه های بارداری محسوب می‌شود.
در دوران بارداری حتما باید تحت نظر متخصص زنان و زایمان باشید و هر گونه علائم مشکوک و غیرطبیعی را با پزشک خود در میان بگذارید.
سخن پایانی
برخی پزشکان بارداری را به سرطان تشبیه می‌کنند. سرطانی کنترل شده که بدن برای نگه داشتن آن در طول ۹ ماه شاهد تغییرات عظیمی است. در این دوره از حجم خون مادر گرفته تا تعداد تنفس او دچار تغییر می‌شود. و مادر این سختی ها را تحمل می‌کند تا فرزندش را با مهر بپرورد. اما گاهی تحمل دردی که از حد فرا تر رفته امکان پذیر نیست و باید به دنبال چاره ای برای درمان آن بود. در این شرایط باید هر گونه علامت ونشانه را جدی گرفت. امید است امروزه با پیشرفت علم پزشکی، شاهد آسیب دیدن هیچ مادر و کودکی نباشیم.
