شاید در مورد بیماری سل در زمان‌های گذشته شنیده باشید که به زندگی بیشتر افراد پایان می‌داد. این بیماری هنوز در بعضی مناطق وجود دارد و بیشتر افراد به این بیماری مبتلا شده اند. بیماری سل اگر به موقع شناسایی و درمان گردد، قابل پیشگیری می‌باشد و زندگی فرد را تهدید نمی‌کند.
کارشناسان بر این باورند که یک سوم مردم جهان به بیماری سل درگیر شده‌اند که در بعضی مواقع این بیماری به صورت پنهان بوده و فرد تا موقعی که ویروس در بدن او پیشروی نکند، به هیچ وجه متوجه این بیماری نخواهد شد. اگر شما نیز از این بابت نگران هستید که به این بیماری مبتلا هستید یا خیر توصیه می‌کنیم تا آخر این مقاله با ما همراه شوید تا شما را بیشتر با این بیماری آشنا کنیم.
بیماری سل
یکی از رایج ترین بیماری‌های ریوی، بیماری سل می‌باشد که اگر به موقع شناسایی شود، قابل درمان می‌باشد. بیماری سل از طریق باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در بدن به وجود می‌آید و اندام‌های گوناگونی همچون ریه‌ها را درگیر می‌نماید.
بر اساس آمارها در سال ۲۰۱۷ به طور تقریبی ۱۰ میلیون نفر در دنیا به بیماری سل درگیر شدند، که تعداد قابل توجهی از این افراد نمی‌دانستند که به این بیماری مبتلا شده‌اند. بر اساس عقیده کارشناسان این ویروس بزرگترین مقلد می‌باشد و قادر است نشانه‌های دیگر بیماری‌ها را تقلید نماید. به طوری که می‌تواند خود را پشت دیگر بیماری‌ها مخفی نماید و در نتیجه به فرد صدمه بزند.
انواع بیماری سل
بیماری سل دو نوع عفونت متفاوت می‌باشد. عفونت فعال و عفونت پنهان که در ادامه مباحث در مورد هر کدام توضیح خواهیم داد.
- سل فعال:
اگر عفونت فعال به فرد بیمار سرایت کند، موجب رخداد علائمی در بدن او می‌گردد. عفونت فعال، مسری می‌باشد و به بدن افراد دیگر می‌تواند انتقال یابد.
- سل پنهان:
در این نوع بیماری، باکتری به شکل غیر فعال در بدن در می‌آید. افزون بر این که عفونت پنهان مسری نمی‌باشد، در بدن فرد بیمار هیچ علائمی نشان نمی‌دهد و اگر نوع پنهان این بیماری درمان نگردد، این امکان وجود دارد که به نوع فعال این بیماری تبدیل شود. بر اساس پژوهش‌های انجام گرفته شده درباره بیماری سل، به طور تقریبی یک سوم جمعیت دنیا به نوع پنهان این بیماری مبتلا می‌باشند.
در این بین ۱۰ درصد از موارد عفونت پنهان، به شکل فعال در می‌آیند. اغلب کسانی که از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردار می‌باشند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری سل قرار می‌گیرند. کسانی که سیگار مصرف می‌کنند و یا افراد مبتلا به ایدز و سوء تغذیه، از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردار می‌باشند.
علت ابتلا به بیماری سل
بیماری سل از طریق باکتری به وجود می‌آید که از راه قطرات میکروسکوپی انتشار شده در هوا از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد. این اتفاق موقعی رخ می‌دهد که فرد مبتلا به بیماری سل، درمان نگردیده و موقع سرفه کردن، صحبت کردن و عطسه کردن و یا تف کردن، این بیماری به فرد دیگر انتقال یابد. بیماری سل سرایتی می‌باشد ولی مبتلا شدن به بیماری آسان نمی‌باشد. احتمال مبتلا شدن به بیماری سل از شخصی که با او زندگی می‌کنید یا با او کار می‌کنید، بیشتر از افراد دیگر می‌باشد.
اکثر کسانی که به بیماری سل فعال مبتلا شده‌اند و حدود دو هفته تحت درمان دارویی مناسب قرار گرفته‌اند، دیگر نمی‌توانند بیماری خود را به دیگر افراد انتقال دهند.
اچ آی وی و سل
از دهه ۱۹۸۰، به خاطر شیوع HIV، ویروس عامل ایدز، تعداد موارد سل به طور شگفت آوری بیشتر شده است. عفونت با اچ‌آی‌وی سیستم ایمنی بدن را به طور چشمگیری ضعیف می‌کند و کنترل بدن برای باکتری‌های سل را دشوار می‌نماید. در نهایت کسانی که به بیماری اچ آی وی مبتلا هستند، چندین برابر بیشتر از کسانی که به بیماری اچ آی وی مبتلا نیستند، به سل و پیشرفت از بیماری نهفته به بیماری فعال مبتلا می‌گردند.
بیشتر بخوانید: بیماری ایدز AIDS پاسخ به ۱۹ سوال متداول در مورد آن
علائم بیماری سل در دیگر بخش‌های بدن
بیماری سل اغلب بر روی ریه‌ها تاثیر گذاشته و قسمت‌های دیگری از بدن را نیز می‌تواند درگیر نماید، به خصوص در کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
نشانه‌های بیماری سل با توجه به قسمت درگیر شده متفاوت می‌باشد. اگر این بیماری درمان نگردد، جریان خون، بیماری را به دیگر بخش‌های بدن انتقال خواهد داد. علائم بیماری سل در قسمت‌های گوناگون بدن عبارتند از:
- اگر بیماری سل استخوان‌ها را درگیر نماید، در قسمت ستون فقرات و مفاصل احساس درد خواهید کرد.
- اگر بیماری سل به اندام‌های کلیه و کبد صدمه رساند، در عملکرد سم‌زدایی آنها مشکل ایجاد می‌گردد که در نهایت، خون در ادرار مشاهده می‌گردد.
- اگر بیماری سل اندام قلب را درگیر نماید، قلب خون را خیلی کم پمپاژ کرده و منجر به رخداد بیماری مرگ باری به اسم تامپوناد قلبی ( همان جمع شدن مایع در پریکارد قلب و نرسیدن خون به تمامی بخش‌های آن می‌باشد) می‌گردد.
بیشتر بخوانید: بیماری قلبی؛ ۷ روش مهم برای تشخیص آن
در حالت کلی نشانه‌های زیر می‌تواند نشانه سرایت بیماری سل به سایر قسمت‌های بدن به غیر از ریه‌ها باشد:
- سردرد ممتد
- تشنج
- تورم ادامه‌دار غدد لنفاوی
- درد شکمی
- گیجی
- درد استخوان یا مفاصل
بیشتر بخوانید: آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی چیست؟ + درمان خانگی
انواع روش تشخیص آزمایشگاهی سل
برای این که پزشک به طور قطعی به شما بگوید که آیا به بیماری سل درگیر شده‌اید یا نه، باید نتایج انواع آزمایشات شما را مورد بررسی قرار داده و بعد از آن برای درمان اقدام کند. از انواع شیوه‌های شناسایی آزمایشگاهی سل می‌توانیم به موارد پایینی اشاره کنیم:
- آزمایش پوستی توبرکولین
این آزمایش که به آزمایشTST معروف می‌باشد از طریق سرنگ ویژه، مایع PPD tuberculin را به قسمت زیر پوست انتقال می‌نمایند، اغلب قسمت مورد استفاده قسمت ساعد است. اگر موقع تزریق برآمدگی کوچک و کم رنگی رخ دهد، نرمال می‌باشد. به خاطر داشته باشید که این کار با تزریق واکسن متفاوت می‌باشد.
پس از این که چند روز گذشت همکار آزمایشگاه و یا پزشک پوست شما را مورد بررسی قرار می‌دهد و اگر جای آزمایش سفت، برجسته و متورم باشد، در این صورت از طریق خط‌کش آن را اندازه‌گیری کرده و نتیجه TST که به اندازه جای تورم قرمزی محل تزریق وابسته است، گزارش می‌شود. پس از انجام این آزمایش برای بیماران سل و مثبت شدن آن باید تست‌های دیگری را نیز برای تعیین پنهان یا آشکار بودن آن انجام دهید.
- شیوه شناسایی ملکولی:
آزمایش پی‌سی‌آر یا همان واکنش زنجیره پلیمرازی می‌توان آن را به خاطر زمان اندک برای شناسایی پاسخ به نتیجه آزمایش یکی از شیوه‌های اصلی و اساسی برای شناسایی بیماری معرفی کرد. شیوه پی‌سی‌آر شیوه‌ای می‌باشد که با دریافت اثری از دی‌ان‌ای موجود در باکتری و دیدن توالی ژنتیکی می‌توانیم متوجه مثبت بودن پاسخ آزمایش شویم.
از این راه می‌توان بیان کرد که آیا باکتری در بدن فرد وجود دارد یا نه. به خاطر این که بعضی وقت‌ها این امکان وجود دارد که باکتری در بدن وجود داشته باشد ولی فاقد فعالیت باشد. بنابراین به شکل پنهان در بدن باقی خواهد ماند و هیچ نشانه‌ای از خود نشان نمی‌دهد. در این حالت می‌توانیم با استفاده از روش پی‌سی‌آر به وجود یا عدم وجود بیماری سل پی ببریم.
- روش گامای اینترفرون:
اغلب این آزمایش بر روی خون افراد مشکوک به بیماری سل انجام می‌شود. هدف از این آزمایش، اندازه‌گیری واکنش سیستم ایمنی بدن در مقابل حمله باکتری و عامل بیماری سل می‌باشد. به بیانی دیگر میزان آنتی بادی موجود و پادتن‌های ترشح گردیده نشان دهنده منفی یا مثبت بودن این آزمایش خواهد بود.
میزان آنتی بادی موجود و اندازه آن در بدن باید در حالت نرمال یک میزان معین و تعریف گردیده باشد. هنگامی که عامل بیماری وارد بدن می‌گردد، بدن در مقابل آن عامل پادتن تولید کرده و آنتی بادی ترشح خواهد نمود. در این وضعیت دو دسته آنتی بادی حمله‌ای و خاطره به وجود می‌آید. شما می‌توانید آنتی بادی‌های حمله‌ای را به این شیوه اندازه‌گیری نمایید. از طریق اندازه‌گیری این ماده در بدن می‌توان برای درمان اقدام کرد.
بیماری سل چگونه به وجود می‌آید؟
تنها شیوه منتقل شدن بیماری سل، انتقال آن از یک شخص مبتلا به این بیماری می‌باشد. چرا که بیماری سل یک نوع بیماری عفونی مسری می‌باشد. هنگامی که یک شخص مبتلا به بیماری سل، عطسه یا سرفه می‌کند، حرف می‌زند یا آواز می‌خواند، ذرات حامل باکتری سل در هوا پخش می‌گردند. کسانی که به این فرد نزدیک باشند، می‌توانند با نفس کشیدن باکتری‌ها، به این نوع عفونت آلوده گردند.
- بیماری سل از طریق راه‌های زیر انتقال نمی‌یابد:
- دست دادن با فرد مبتلا
- استفاده از دستشویی مشترک
- استفاده از مسواک مشترک
- تماس با تخت فرد مبتلا
- غذا خوردن یا نوشیدن در ظرف مشترک بوسیدن فرد مبتلا
- هنگامی که شخص باکتری‌های سل را تنفس می‌نماید، می‌تواند به بیماری سل فعال یا غیر فعال مبتلا گردد.
آشنایی با روش‌های درمان بیماری سل
به منظور درمان سل فعال از ترکیب داروهای ضد باکتری به کار برده می‌شود، همچون آنتی باکتریال. معمول‌ترین انواع دارو جهت درمان بیماری سل، پیرازینامید، ریفامپین و استریپتومایسین می‌باشند. جهت کاهش نشانه‌های سل ریوی از نبولایزر پالمیکورت استنشاقی به کار برده می‌شود. استفاده از همه داروها تنها با دستور پزشک نسخه قانونی قابل مصرف و خریداری می‌باشند.
بسته به شناسایی تشخیص پزشک طول مصرف این داروها اغلب بین ۶ الی ۱۲ ماه می‌باشد. تنها چند هفته پس از مصرف داروها وضعیت بیمار رفته رفته رو به بهبودی خواهد بود. اما نکته اصلی، به اتمام رساندن مدت درمان و مصرف کامل داروها می‌باشد. چراکه در غیر این صورت بیماری به طور کامل از بدن خارج نمی‌شود.
اگر مدت درمان را کامل ننمایید، افزون بر این که بیمار خواهید ماند و ممکن است بیماری خود را به سایر افراد منتقل کنید، بدن شما با گذشت زمان به داروهای ضد سل مقاومت نشان داده و پروسه درمان دچار مشکل خواهد شد. این امکان وجود دارد که داروی استنشاقی پالمیکورت نیز سرفه‌های شدید طولانی سل ریوی را به طور موقت کم کند، اما اگر درمان کامل صورت نگیرد، دارو اثرگذاری خود را از دست می‌دهد.
۲۳ مهر روز ملی مبارزه با بیماری سل
۲۳ مهر روز ملی مبارزه با بیماری سل نامگذاری گردیده است. تا از طریق همکاری و کمک‌های جامعه هم دل هرچه زودتر این بیماری را درمان نموده و با بیشتر شدن روحیه به بیماران سل آنها را به زندگی شاد و پر امید هول دهیم. در این مقاله در مورد بیماری سل و انواع شیوه‌های شناسایی آزمایشگاهی بیماری سل برای شما عزیزان بحث نمودیم تا عزیزانی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، با امید بهبود در این مسیر قدم بردارند.
بیشتر بخوانید: آسم، بیماری چند چهره: نشانه، بیماری همراه و ۶ درمان اصلی
جمع بندی
بیماری سل یک نوع بیماری عفونی واگیردار می‌باشد که از طریق تنفس، به افراد دیگر انتقال می‌یابد. اگر این نوع بیماری به موقع درمان گردد، قابل پیشگیری خواهد بود. این نوع بیماری دو نوع دارد. عفونت فعال و عفونت پنهان. در عفونت فعال، علائم بیماری نمایان می‌گردد ولی در عفونت پنهان هیچ نشانه‌ای از بیماری در فرد مبتلا دیده نمی‌شود.
باید برای درمان این بیماری به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا با انجام آزمایشاتی وجود یا عدم وجود این بیماری را در شما تست نماید و بعد از آن با تجویز دارو این بیماری را درمان کند. امیدواریم این مطالب برای شما سودمند و مفید باشد و با مطالعه این مقاله بتوانید از لحاظ بیماری سل سلامتی خود را تضمین نمایید.
