اصطلاح هیدروسفالی (Hydrocephalus) که از دو کلمه “آب” و سفال “جمجمه” تشکیل شده به تجمع مایع داخل مغز اشاره می‌کند، به این صورت که مایع اضافی به مغز فشار وارد می‌کند و میتواند به آن آسیب برساند. در صورت عدم درمان، هیدروسفالی میتواند کشنده باشد.
هیدروسفالی از جمله بیماری‌هایی است که میتواند در هر سنی برای هر فردی پیش آید، اما احتمال رخ دادن آن در نوزادان و بزرگسالان بالای ۶۰ سال بیشتر است؛ طبق آمار به دست آمده از موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS) اعتقادات بر این است که از هر ۱۰۰۰ کودک متولد شده، یک تا دو نفر به بیماری هیدروسفالی مبتلا هستند و معمولا این مشکل قبل از زمان تولد، در زمان زایمان یا اوایل تولد کودک تشخیص داده خواهد شد.
هیدروسفالی
بیماری هیدروسفالی به عنوان “آب روی مغز” هم شناخته می‌شود، این به دلیل تجمع غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی (CSF) در قسمت داخلی مغز (بطن‌های مغز) ایجاد می‌شود.
سیستم بطنی از ۴ بطن تشکیل شده است که با مجاری باریکی به هم متصل شده‌اند؛ CSF قبل از خروج به حفره‌ای که فضای زیر عنکبوتیه نامیده می‌شود، از طریق بطن‌ها جریان می‌یابد، مایع CSF در بطن‌ها تولید می‌شود و به سمت مغز و اطراف نخاع حرکت می‌کند و بافت‌های عصبی را شست و شو می‌دهد، سپس در قسمت بالای جمجمه جذب خون می‌شود، حال اگر به هر دلیلی مایع مغزی نخاعی با حجم غیرطبیعی در جمجمه جمع شود که این جمع شدن مایع در اکثر مواقع در بطن‌ها رخ می‌دهد، بیماری هیدروسفالی اتفاق خواهد افتاد.
مایع مغزی نخاعی CSF دارای ۳ عملکرد مهم است که عبارتند از:
- مواد زائد را از مغز خارج می‌کند.
- از مغز در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت می‌کند.
- مواد مغذی مورد نیاز مغز برای عملکرد صحیح را فراهم می‌کند.
مغز به‌طور دائم CSF جدید تولید می‌کند (حدود یک لیتر در روز)، در حالی که مایع قدیمی از مغز آزاد می‌شود و به رگ‌های خونی جذب می‌شود.
اما اگر این فرآیند قطع شود، مقدار CSF میتواند به سرعت ایجاد شود و باعث فشار در مغز شود.
بیشتر بخوانید: بیماری مغز و اعصاب؛ شایع‌ترین انواع آن
علائم هیدروسفالی
آسیب به مغز ناشی از بیماری هیدروسفالی میتواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند؛ از جمله:
- سردرد
- سردرد‌های شدید و مزمن
- مشکلات بینایی؛ تاری دید
- اختلال در مهارت‌های شناختی
- زوال عقل خفیف
- مشکل در راه رفتن
- مشکلات مثانه
- احساس ناراحتی و بیماری
- بی‌حالی شدید
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- مشکل در بلع
- اسپاسم‌های عضلانی
- حافظه ضعیف
این علائم در کودکان و بزرگسالان با سنین مختلف، از فردی به فرد دیگر متفاوت است، به‌طور کلی علائم این بیماری در کودکان و بزرگسالان متفاوت است، در ادامه به علائم این بیمای در نوزادان و کودکان اشاره می‌کنیم.
علائم بیماری هیدروسفالی در نوزادان
- اندازه سر غیرمعمول بزرگ
- خواب آلودگی
- چشم‌ها به سمت پایین منحرف می‌شوند
- تورم نقطه نرم سر
- تحریک پذیری
- رگ‌های برجسته پوست سر
- گریه شدید و طولانی
- تشنج
- فشار و قدرت عضلانی پایین
- تغذیه ضعیف
علائم هیدروسفالی در کودکان نوپا و نوجوانان
- اشتهای ضعیف
- مشکل در بلع
- تاری یا دو بینی
- سردرد
- تغییرات مربوط به ساختار صورت
- تغییرات شخصیتی
- جیغ زدن و گریه کردن شدید
- حالت تهوع و استفراغ
- اسپاسم‌های عضلانی
- مشکل در راه رفتن و عدم داشتن تعادل
- ناتوانی در تمرکز و یادگیری
انواع بیماری هیدروسفالی
این بیماری دارای ۳ نوع اصلی می‌باشد که شامل موراد زیر هستند:
- هیدروسفالی مادرزادی:
این نوع از بیماری در بدو تولد وجود دارد، زمانی اتفاق می‌افتد که نوزاد با مایعات اضافی در مغز متولد می‌شود، این میتواند ناشی از شرایطی مثل اسپینا بیفیدا یا عفونتی باشد که مادر در دوران بارداری داشته است، مانند اوریون یا سرخجه (سرخک آلمانی).
بسیاری از نوزادانی که با هیدروسفالی مادرزادی متولد می‌شوند، آسیب دائمی مغزی دارند که ممکن است چندین عارضه طولانی مدت ایجاد کند، از جمله:
- ناتوانی‌های یادگیری
- مشکلات گفتاری
- مشکلات حافظه
- صرع
- عدم تمرکز و توجه
- اختلال در مهارت‌های شناختی و سازمانی
- اختلالات بینایی؛ مانند چشمک زدن و از دست دادن بینایی
- مشکلات هماهنگی فیزیکی
اگر کودک شما ناتوانی‌های یادگیری دارد، برای اطمینان از برآورده شدن نیازهایش، میتواند او را به مهدکودک یا آموزشگاه‌هایی از این قبیل ببرید تا مهارت‌های او تقویت شوند.
بیشتر بخوانید: صرع؛ هر چیزی که باید در مورد بدانید| ۳ راه درمان آن
- هیدروسفالی اکتسابی:
هیدروسفالی اکتسابی میتواند کودکان یا بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد، که معمولا بعد از یک بیماری یا آسیب ایجاد می‌شود؛ برای مثال ممکن است بعد از یک آسیب جدی به سر یا یک عارضه پزشکی مثل تومور مغزی اتفاق بیفتد.
- هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH):
این نوع هیدروسفالی یک بیماری ناشایع و ناشناخته است که اغلب افراد بالای ۶۰ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد، گاهی اوقات ممکن است پس از یک آسیب یا سکته ایجاد شود، اما در بیشتر موارد علت آن ناشناخته است.
مشکلات حرکتی، زوال عقل و بی‌اختیاری ادرار از علائم اصلی NPH هستند، اما از انجایی که این علائم به تدریج اتفاق می‌افتند و شبیه علائم سایر بیماری‌های شایع‌تر مثل آلزایمر هستند، تشخیص NPH ممکن است دشوار باشد.
بیشتر بخوانید: شب ادراری چیست؟ ۳ راه درمان آن
تشخیص هیدروسفالی
برای تشخیص هیدروسفالی مادرزادی و اکتسابی می‌توان از اسکن‌های مغزی مثل سی تی اسکن و اسکن ام آر آی استفاده کرد.
سی تی اسکن نوعی تصویربرداری است که با کمک اشعه ایکس انجام می‌شود، نتیجه‌ی این تصویربرداری، مغز و بطن‌های آن را به‌طور کامل نشان می‌دهد، البته این روش به دلیل ضررها و عوارضی که دارد خیلی توصیه نمی‌شود.
یکی دیگر از روش‌های تشخیص هیدروسفالی انجام ام آر آی است، این روش جهت ارزیابی میزان مایع جمع شده در مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد و از آنجایی که در این روش از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌شود، میتواند روش مناسب و کاربردی برای تشخیص این بیماری باشد.
سونوگرافی از مغز
یکی از موثرترین روش‌های تشخیص این عارضه، استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا برای دریافت تصاویری از مغز است، این روش تشخیص بیشتر زمانی انجام می‌وشد که ملاج یا درزهای جمجمه نوزاد باز باشد.
ظاهر نوزاد تازه متولد شده
یکی دیگر از روش‌های تشخیص این عارضه در نوزادان، توجه به ظاهر نوزاد تازه متولد شده است، کودکانی که به این عارضه مبتلا هستند، سر و جمجمه بزرگی دارند که بعد از تولد کاملا این موضوع مشخص است و پزشک میتواند با اندازه‌گیری دور سر نوزاد متوجه چنین مشکلی شود، همچنین علائم دیگری از جمله استفراغ‌های مکرر، بی‌قراری و تشنج نیز می‌توانند این مکشل را نشان دهند.
شرح حال بیمار به تشخیص هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH) کمک می‌کند، برای مثال نحوه راه رفتن فرد، توانایی ذهنی و علائمی که بر کنترل مثانه بیمار تاثیر می‌گذارند، بررسی می‌شود؛ تشخیص درست NPH بسیار مهم است، زیرا بر خلاف بیماری‌هایی مثل آلزایمر، علائم آن را می‌توان با درمان کاهش داد.
درمان هیدروسفالی
درمان این بیماری با روش‌های مختلف، میتواند علائم آن را کاهش دهد و از پیشرفت این بیماری جلوگیری کند، اما اگر آن را درمان نکرد، این بیماری روز به روز خطرناک‌تر می‌شود و عوارض جدی‌تری را به دنبال دارد.
اما جای نگرانی ندارد زیرا روش‌های درمانی مختلفی برای درمان آن وجود دارند، اما در اکثر مواقع زمانی که فشار زیادی توسط مایع مغزی نخاعی به مغز و جمجمه وارد می‌شود، جراحی هیدروسفالی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چگونه می‌توان خطر ابتلابه هیدروسفالی در جنین را کاهش داد؟
انجام مراقبت‌های لازم در دوران بارداری، واکسیناسیون‌های لازم، انجام غربالگری و چکاپ‌های دوره‌ای به طور منظم از جمله روش‌هایی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به هیدروسفالی در جنین را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: واکسن کودکان؛ مراقبت های لازم بعد از تزریق واکسن ۵ گانه
آیا هیدروسفالی جنین درمان می‌شود؟
یکی از سوالاتی که ممکن است برای بسیاری افراد پیش آید این است که آیا هیدروسفالی جنین درمان دارد یا خیر؛ که باید بگوییم خوشبختانه این بیماری از آن دسته بیماری‌هایی است که قابل درمان است و می‌توان با انجام روش‌های گوناگون البته با تشخیص پزشک آن را درمان کرد.
داشتن یک رژیم غذایی مناسب یا استفاده از درمان‌های گیاهی و پزشکی میتواند برای درمان این عارضه موثر باشد و به بیمار کمک زیادی کند، در ادامه چند روش مورد استفاده برای درمان این عارضه را بررسی می‌کنیم.
رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی مناسب در درمان و پیشگیری از این بیماری بسیار موثر است، به‌خصوص در بیمارانی که به نوع خفیف بیماری هیدروسفالی مبتلا هستند، پیروی از یک رژیم غذایی مناسب میتواند کمک زیادی به درمان و جلوگیری از پیشرفت این بیماری کند؛ بنابراین اگر بتوانید به برنامه غذایی که پزشک برای شما تعیین می‌کند پایبند بمانید می‌توانید با علائم این عارضه مبارزه کنید و به درمان سریع‌تر آن کمک کنید.
تیم مشاوره تغذیه نیتروطب میتواند به صورت آنلاین به شما مشاوره داده و بهترین رژیم غذایی برای درمان بیماری ها را برای شما تجویز نماید.
درمان گیاهی
سبزیجات تازه، سالاد، غلات، دانه‌های روغنی و مواردی مثل مخمر، چای سبز و کلروفیل از جمله مواردی هستند که می‌توان به عنوان درمان گیاهی برای این بیماری استفاده کرد، همچنین شما میتواند با مصرف این مواد غذایی از بروز چنین مشکلی در بزرگسالی جلوگیری کنید.
البته قبل از هرگونه اقدامی برای درمان‌های گیاهی بهتر است که با پزشک متخصص مشورت کنید تا مطمئن شوید که مشکل و تداخلی برای شما ندارد؛ شما می‌توانید در همین لحظه سوالات پزشکی خود را با خیال راحت از بهترین متخصص نیتروطب بپرسید و آنلاین مشاوره بگیرید.
با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام،کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیف‌ها و رویدادهای مهم باخبر باشید.
