تا حالا چیزی درباره‌ی عفونت توکسوپلاسموز چشمی شنیده‌اید؟ اگر مدتی دچار تاری دید و درد شدید چشم شوید، شاید آخرین چیزی که به ذهنتان برسد، توکسوپلاسموز باشد.علی رغم این که یکی از گسترده‌ترین عفونت‌های انگلی جهان توکسوپلاسموز است، اما این بیماری خیلی کم‌اهمیت جلوه داده شده و خیلی کم درباره‌ی آن شنیده ایم؛ با اینکه شاید نیمی از جمعیت جهان مبتلا به این عفونت انگلی باشند! پس با ما همراه باشید تا بیشتر با این مهمان ناخوانده آشنا شویم.
توکسوپلاسموز چیست؟
توکسوپلاسموز در واقع یک عفونت ناشی از انگل توکسوپلاسما گندی می‌باشد که می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن را درگیر کند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به توکسوپلاسموز چشمی و توکسوپلاسموز جنسی اشاره کرد. این انگل، یک انگل زئونوز (مشترک بین انسان و حیوان) است.می توان گفت مهم ترین حیوان آلوده به این انگل در کشور ما گربه است. پس باید خیلی مراقب گربه‌های ولگرد باشیم. البته که پرندگان و حیوانات خانگی نیز می‌توانند منبع انتقال توکسوپلاسما گوندی باشند.
اپیدمیولوژی
متاسفانه آمار این عفونت بسیار بالا می‌باشد؛ به طوری که برخی تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۳۰ درصد از جمعیت کل جهان و یا حتی می‌توان گفت نیمی از انسان‌ها مبتلا به این انگل هستند. یکی از مهم ترین دلایل گستردگی این عفونت، این است که نه تنها هیچ واکسنی ندارد؛ بلکه درمان قطعی هم نداشته و هر کس که مبتلا شد، باید تا آخر عمر این مهمان ناخوانده را بپذیرد.
نحوه‌ی انتقال عفونت توکسوپلاسموز
انگل توکوسوپلاسما به شکل‌های متنوعی می‌تواند منتقل شود. همان طور که گفتیم این انگل می تواند گربه‌ها، دام‌ها و حیوانات و پرندگان گوناگونی را مبتلا کرده و از طریق مدفوع آن‌ها در محیط پخش شود. پس باید بسیار مراقب میوه‌ها و سبزیجات و گوشت‌هایی که می‌خوریم باشیم و کاملا آن‌ها را از آلودگی پاک کنیم. به طور کلی می‌توان علل ابتلا به توکسوپلاسموز را به موارد زیر تقسیم کرد:
- مصرف گوشت نپخته (در صورت آلوده بودن)
- مصرف آب آلوده
- مصرف محصولات شسته نشده (آلوده شده توسط کود حاوی انگل)
- مصرف شیر غیر پاستوریزه
- تماس با مدفوع حیوانات به ویژه گربه سانان
- انتقال از فرد آلوده از طریق پیوند عضو یا انتقال خون
بیشتر بخوانید: شاخص های میکروبی آلودگی آب؛ ۵ دسته آن
انتقال از مادر به جنین
این انگل حتی می‌تواند در حین بارداری، از مادر به جنین منتقل شود:
۱)در سه ماهه‌ی اول بارداری:
انتقال انگل در سه ماهه‌ی اول بارداری معمولا سبب سقط جنین می‌شود.
۲)در سه ماهه‌ی دوم بارداری:
ابتلای جنین به انگل در سه ماهه ی دوم بارداری معمولا با اختلالات چشمی و عقب ماندگی ذهنی همراه است.
۳)در سه ماهه‌ی سوم بارداری:
انتقال انگل به جنین در آخرین سه ماهه‌ی بارداری می‌تواند عوارض گوناگونی از جمله ضایعاتی در مغز، لوچی، هپاتومگالی، اسپلنومگالی و ….. داشته باشد.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
مبتلایان به توکسوپلاسموز
انگل توکسوپلاسما گوندی طبف گسترده‌ای از انسان‌ها را درگیر می‌کند. شاید بتوان گفت این انگل بزرگسالان سالم را بیش از دیگران درگیر می‌کند، اما در افراد دارای ایمنی تضعیف شده (مثل کسانی که شیمی درمان یا پیوند عضو انجام داده‌اند، همچنین مبتلایان به ویروس ایدز و سایر بیماری های خود‌ایمنی) بیشتر عود کرده و حملات شدید‌تری دارد.
پاتولوژی توکسوپلاسموز چشمی
توسموپلاسموز چشمی در واقع بیماری مزمن مادرزادی است و علائم آن در سن ۱۰ تا ۲۰ سالگی بروز می‌کند. این عفونت معمولا هر دو چشم را درگیر می‌کند؛ ولی نکته‌ی مهم درباره‌ی آن این است که اگر فقط یک چشم درگیر شود، هیچ گاه از یک چشم به چشم دیگر منتقل نمی‌شود!!!!
توکسوپلاسما ابتدا به شبکیه حمله می‌کند و در صورت پیشرفت می‌تواند مشیمیه را نیز درگیر کند. علل درگیری چشمی در توکسوپلاسموز را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:
۱)پاره شدن کیست انگل:
عوارض ناشی از پاره شدن کیست به شکل ناگهانی بروز می‌کنند و سبب التهاب شدیدی می‌شوند. اما این عوارض فقط به شبکیه محدود هستند.
۲)انهدام سلول‌های چشم:
این انهدام سلولی ناشی از اثر مستقیم تاکی زوئیت‌هاست و به مرور علائم عوارض خود را نمایان می‌کنند.
بیشتر بخوانید: شیستوزومیازیس چیست؟ عوارض، علایم و درمان
علائم توکسوپلاسموز چشمی
این عفونت به شبکیه چشم در قسمت پشتی کره‌ی چشم تهاجم می‌کند. در قسمت شبکیه گیرنده‌ها و اعصاب بینایی داریم. به همین علت علائم و عوارض متعددی می‌تواند بدهد؛ به طوری که درصورت شدت یافتن، حتی ممکن است منجر به نابینایی شود. همچنین فردا مبتلا به توکسوپلاسموز چشمی ممکن است دوره‌های عود مکرری را تجربه کند. متدوال‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:
- تاری دید: این علامت شایع‌ترین علت مراجعه‌ی مبتلایان می‌باشد.
- فلوتر: فلوتر به معنای احساس دیدن ذرات معلق توسط چشم می‌باشد.این عارضه معمولا شب ها و در تاریکی شدت می یابد.
- لوچی (استرابیسم): این اصطلاح به معنای انحراف چشم است که ناشی از عدم عملکرد هماهنگ عضلات چشم می‌باشد.
- فوتوفوبی: فوتوفوبی یا همان ترس از نور در برخی مبتلایان به توکسوپلاسموز دیده می‌شود.
- آب مروارید (کاتاراکت)
- درد و سوزش چشم
- درد چشم در حین حرکات
- کم شدن بینایی
- سردرد
تشخیص توکسوپلاسموز چشمی
گرچه توکسوپلاسمای علامت‌دار را به راحتی می‌توان تشخیص داد اما برای تایید تشخیص به ویژه در زنان باردار و افراد نقص ایمنی تست‌های آزمایشگاهی نیاز است. مهم‌ترین تست‌های آزمایشگاهی برای تشخیص توکسوپلوز چشمی ELISA و PCR و IFA و کشت انگل می‌باشد.
پیشگیری از توکسوپلاسموز چشمی
از آن‌جایی که برای این بیماری درمان قطعی وجود ندارد، بی‌شک بهترین راه پیشگیری از آن است:
- مراقب ارتباط خود با حیوانات خیابانی، به ویژه گربه‌ها باشید.
- به سلامتی حیوانات خانگی خود اهمیت داده و به طور منظم به دامپزشک مراجعه کنید.
- گوشت را قبل از مصرف به طور کامل طبخ کنید.
- میوه و سبزیجات را کاملا ضوعفونی کنید؛ چرا که ممکن است آلوده به کود‌های حاوی تخم انگل باشند.
- حتما از شیر پاستوریزه استفاده کنید و از شیر‌های محلی غیر بهداشتی بپرهیزید.
درمان توکسوپلاسموز چشمی
برای درمان معمولا از داروهای ضد انگلی و آنتی بیوتیک‌ها استفاده می‌کنیم.
داروهای ضدانگلی
داروهای ضد انگلی مورد استفاده پریمتامین و دارامپین هستند.
آنتی بیوتیک‌ها
از شایع‌ترین آنتی بیوتیک‌های مورد استفاده نیز می‌توان سولفامتوکسازول،سولفادیازین و تری‌متوپریم را نام برد.
کورتیکواستروئید‌ها
کورتیکواستروئید‌ها را نمی‌توان به عنوان درمان توکسوپلاسموز نام برد. در واقع کورتیکواستروئید‌ها سبب کاهش التهاب شده و از فرواده‌های چشمی آن به شکل موضعی استفاده می‌کنیم.
البته مصرف این دارو‌ها فقط و فقط باید با تجویز پزشک باشد. از آن‌جایی که در برخی افراد هیچ علامتی وجود ندارد، ممکن است پزشک توصیه کند که دارویی مصرف نشود و این عفونت تا آخر عمر بی‌علامت در چشم باقی بماند. از آن طرف هم اگر فرد علامت‌داری به طور کامل درمان نشود، ممکن است بیماری چندین سال بعد دوباره عود کند و عوارض به مراتب خطرناک‌تری را بروز دهد.
همان طور که به شما قول داده بودیم، درباره‌ی توکسوپلاسپوز چشمی صحبت کردیم. علائم آن را شناختیم و فهمیدیم خیلی بیشتر باید مراقب حیوانات خانگی خود، به ویژه گربه‌ها باشیم، میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف به طور کامل ضدعفونی کنیم و گوشت را برای جلوگیری از ابتلا به انگل توکسپوپلاسما به طور کامل بپزیم.
همچنین با برخی از داروهای عفونت توکسوپلاسموز آشنا شدیم. در این مقاله سعی کردیم به طور خلاصه درباره‌ی همه‌ی ویژگی‌های توکسوپلاسمای چشمی بگوییم؛ اما بی‌ترید ناگفته‌ها زیاد است. پس شما هم اگر حس می‌کنید ما چیزی از قلم انداخته‌ایم یا اگر سوالی دارید، حتما در کامنت‌ها نظراتتان را با ما در اشتراک بگذارید.
