رژیم فستینگ یک برنامه غذایی است که باعث کنترل وزن، پیشگیری و درمان بعضی از بیماریها میشود. یکی از مزیت های این رژیم این است که شما به تمرکز بر روی نوع غذایی که میخورید، نیازی ندارید و به جای آن، باید به زمان خوردن غذا توجه کنید. اما آیا این رژیم دارای عوارض است یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال، باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
در رژیم فستینگ یا همان رژیم روزه داری، شما فقط در زمان خاص مواد غذایی مصرف میکنید و این موجب میشود که بدن شما به چربی سوزی بپردازد. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با رژیم فستینگ آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.
رژیم فستینگ چیست؟
رژیم روزه داری یک برنامه غذایی میباشد که طی یک برنامه منظم بین خوردن غذا و نخوردن آن جابه جا میگردد. بررسی ها نشان میدهند این نوع رژیم راهی موثر جهت کنترل وزن، جلوگیری و یا حتی معکوس کردن بعضی از انواع بیماری ها میباشد. شاید یکی از دلنشین ترین خصوصیات رژیم فستینگ این است که اکثر رژیم های غذایی بر این موضوع متمرکز میشوند که چه غذاهایی مصرف کنیم یا چه نوع غذاهایی را مصرف نکنیم. اما رژیم فستینگ اینگونه نمیباشد. ولی آیا این یک پاداش است یا یک ایراد؟ برای پاسخ دادن به این سوال باید تحقیقات زیادی را انجام داد.
هم چنین در رژیم روزه داری متناوب مواد غذایی تنها در یک زمان مشخص خورده میشوند و آن بر پایه این محور است که رژیم گرفتن برای ساعات مشخصی در روز یا خوردن تنها یک وعده غذایی در دو روز هفته، موجب چربی سوزی بدن میشود.
رژیم فستینگ، به گونهای است که به جای اینکه بگوییم چه چیزی بخوریم و یا چه چیزی نخوریم، باید بگوییم چه زمانی مواد غذایی مصرف کنیم. در این رژیم بر اساس این که چه زمانی غذا بخوریم برنامه غذایی تنظیم میشود. یک عصب شناس روزه متناوب را به مدت ۲۵ سال مورد مطالعه قرار داد. این عصب شناس میگوید بدن ما به گونهای تکامل یافته که میتواند ساعت ها و یا به مدت چند روز یا بیشتر بدون غذا بماند. لازم به ذکر است که در زمان های پیشین قبل از اینکه انسان ها علم کشاورزی را بیاموزند، شکارچیانی بودند که جهت زنده ماندن برای مدت طولانی بدون غذا تربیت میشدند.
احتمالا به همین علت تا پنجاه سال پیش، حفظ وزن سالم راحت تر بود. چرا که انسان ها زود تر میخوابیدند و از خوردن مواد غذایی اضافی جلوگیری میکردند و هم چنین بیشتر فعالیت میکردند. اما امروزه تلویزیون، اینترنت و دیگر سرگرمی ها که در کل روز در دسترس هستند، موجب بالا رفتن میل انسان به خوردن مواد غذایی شده است. از طرف دیگر، انرژی اضافی و فعالیت بدنی کمتر منجر به افزایش خطر ابتلا به چاقی، دیابت نوع ۲ و بیماری های قلبی شده و زمینه را برای ابتلا به سایر بیماریها مهیا کرده است. تحقیقات و بررسی های علمی نشان دهنده آن است که رژیم غذایی فستینگ، ممکن است به برعکس کردن این فرآیندها کمک کند.
انواع رژیم فستینگ
رایج ترین روش های این نوع رژیم، روزه داری در روزهای متفاوت، روزهای پیوسته با تناوب ویژه در هفته و یا در طول مدت زمانی ویژه میباشد. در ادامه مباحث به توضیح برخی از انواع رژیم روزه داری میپردازیم.
-
روزه داری در روز های متناوب
طبق این نوع از رژیم فستینگ در روزهایی از هفته هیچ گونه محدودیت غذایی وجود ندارد. اما برخی روزها شامل یک وعده غذا بوده و آن وعده شامل ۲۵ درصد کالری مورد نیاز فرد در روز است. به طور مثال در روزهای دوشنبه، چهارشنبه و جمعه روزه گرفته و در مابقی روز ها هیچ گونه محدودیتی در خوردن غذا نخواهید داشت.
-
غذا خوردن در یک بازه زمانی
در حالت کلی در این رژیم، شما هر روز یک برنامه غذایی را پیش رو خواهید گرفت. پس از تمام شدن این بازه زمانی دیگر هیچ ماده غذایی خورده نمیشود. بر فرض مثال از ساعت ۸ صبح تا ۳ بعد از ظهر، شما میتوانید غذا بخورید و در باقی ساعات به هیچ عنوان نمیتوانید غذا مصرف کنید. این گونه رژیم همانند روزه در ماه رمضان میباشد.
-
روزه در کل روز
در این نوع رژیم فستینگ یک یا دو روز در هفته روزه میگیرید و یا ۲۵ درصد کالری لازم برای بدن در روز را دریافت میکنید و در مابقی روزهای هفته شما هیچ گونه محدودیتی در خوردن مواد غذایی نخواهید داشت. بر فرض مثال یک یا دو روز در هفته حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ کالری دریافت میکنید و در بقیه روزها در مصرف مواد غذایی محدودیتی نخواهید داشت.
-
رژیم جنگجو
در صورتی که دارای روحیه جنگندگی هستید، این رژیم برای شما مفید خواهد بود. طبق این رژیم شما در طول روز مقدار کمی میوه و سبزیجات خام مصرف کرده و شب یک وعده غذایی کامل مصرف خواهید کرد.
به صورت کلی میتوان گفت که در این رژیم شما کل روز را در حالت فستینگ بوده و شبها به مدت ۴ ساعت میتوانید غذا مصرف کنید؛ لازم به ذکر است که در این یک وعده غذایی نیز نباید بیش از اندازه بخورید، حتما باید تلاش کنید غذای شما حاوی غذاهای فراوری نشده باشد. توصیه میشود در وعده غذایی شبانه پروتئین و فیبر زیاد مصرف کنید. لازم به ذکر است که اکثر متخصصان تغذیه این نوع از رژیم فستینگ را تائید نمیکنند. به همین دلیل قبل از شروع رژیم توصیه میکنیم حتما با متخصص تغذیه مشورت کنید.
کاندیدای مناسب رژیم فستینگ
- افرادی که بیماریهای زمینهای ندارند و قبلا تجربهی روزه داری داشته باشند قادر هستند از این رژیم جهت لاغری استفاده نمایند.
دقت کنید که برای انتخاب بهترین رژیم غذایی توصیه میشود که با متخصص تغذیه مشورت نمایید، چرا که در این صورت اگر رژیم غذایی فستینگ برای شما مناسب نباشد، متخصص تغذیه به شما هشدار خواهد داد.
- کسانی که برنامه کاری شلوغ دارند.
برای کسانی که برنامه کاری شلوغ دارند، مصرف غذا در هر دو الی سه ساعت کار آسانی نمیباشد و حتی امکان دارد به برنامه ریزی زیاد و آماده سازی مواد غذایی از قبل نیاز داشته باشند. کسانی که دائما برای کار به سفر یا شرکت در رویدادهای اجتماعی مجبور هستند، میتوانند از رژیم فستینگ استفاده نمایند.
دقت کنید که رژیم فستینگ قادر است این امکان را برای شما فراهم کند که افراد وزن کم کرده و در عین حال، دارای انعطاف بیشتری جهت انتخاب غذاها در روزهایی که درگیر سفر، سرگرمی، یا داشتن تعهدات دیگر میباشند، باشند.
- کسانی که از سایر رژیم های غذایی خسته شدهاند.
افرادی که از رژیم های غذایی دیگری به منظور کاهش وزن استفاده کردهاند و برای گرفتن نتیجه بهتر تلاش کردند و پس از کاهش وزن، دوباره آن را به دست آوردند، این احتمال وجود دارد که از نظر روانشناختی به امتحان یک عملکرد جدید نیاز داشته باشند. رژیم لاغری فستینگ یک گزینه جدید جهت وزن کم کردن و دستیابی به لاغری میباشد.
کاندیدای نامناسب رژیم فستینگ
عدهای از افراد مجاز به استفاده از این رژیم غذایی نیستند که این افراد عبارتند از:
- افرادی که بیماری دیابت نوع یک و دو دارند.
- مادران شیرده
- زنان باردار
- کسانی که ورزش های استقامتی انجام میدهند.
رژیم فستینگ چند روزه میباشد؟
رژیم فستینگ انواع گوناگونی دارد. در بعضی از انواع آن ۱۲ یا ۲۴ ساعت باید از غذا خوردن پرهیز کرد و در نوع دیگر این رژیم دو یا چند روز از هفته از خوردن غذا باید ممانعت کرد. به هر حال روزهای فستینگ به هیچ عنوان نباید پشت سر هم باشند و باید بین آن ها حداقل یک روز فاصله بیفتد، تا در این مدت فرد استراحت کافی داشته باشد. خوب است بدانید در روزهای روزه داری هم شما میتوانید غذا بخورید، اما باید مقدار آن خیلی کم باشد. در این رژیم، زنان روزانه به طور تقریبی ۵۰۰ کالری و مردان ۶۰۰ کالری دریافت میکنند.
ولی با توجه به سن افراد، جنسیت و یا حتی میزان فعالیت هر فرد، این امکان وجود دارد که به سه یا چهار برابر بیشتر، کالری نیاز داشته باشند. لازم به ذکر است که این گونه رژیم ها باعث میشوند افراد در روزهای فستینگ، طی دو وعده غذایی و چند میان وعده به مواد غذایی حاوی پروتئین بدون چربی، میوه ها و سبزیجات متمایل شوند.
فواید رژیم فستینگ
رژیم های غذایی دارای کالری کم و طولانی مدت موجب ایجاد تغییرات فیزیکی در بدن شده و نیز موجب کم شدن کالری و در نتیجه کاهش وزن میشوند. در روش روزه داری متناوب بدن شما کالری کمتری دریافت میکند و به کم غذا خوردن عادت میکند. جالب است بدانید رژیم روزه داری، بر روی باکتریهای مفید روده تاثیر فراوانی داشته و موجب بالا رفتن میزان هورمون آدیپونکتین در بدن میشود که این افزایش میزان هورمون و تاثیرگذاری روی باکتریهای روده، موجب چربی سوزی در بدن شما میشود. هم چنین این رژیم موجب پیشرفت بدن شما در چربی سوزی و وزن کم کردن خواهد شد.
رژیم فستینگ بیماریهایی همچون فشار خون و بالا بودن سطح کلسترول خون را کنترل میکند و به روند بهبود سلامت بدن کمک مینماید. افزون بر همه این ها کسانی که در طول رژیم های دیگر به استپ وزن دچار میشوند، میتوانند با به کارگیری این روش از این حالت نامناسب خارج شوند. این رژیم روزه داری متناوب فواید زیاد دیگری نیز دارد که شامل موارد زیر میباشند:
-
زیاد شدن کالری سوزی طبیعی بدن
موقعی که شما غذا نمیخورید بدنتان وارد حالت روزه میشود و به این ترتیب شروع به چربی سوزی میکنید. شما میتوانید بدون اینکه کاری انجام دهید، در رختخواب دراز کشیده و فقط نفس بکشید. در این حالت بدن شما کالری چربی ها را میسوزاند.
هم چنین همان لحظهای که شما از خواب بیدار میشوید و مواد غذایی مصرف میکنید، بدن شما انسولین تولید میکند. وظیفه هورمون انسولین هم ذخیره سازی چربی میباشد. به همین علت حالت روزه داری که در آن قرار داشتید از بین میرود. شما میتوانید از طریق روزه داری متناوب این مرحله را برای ساعتی بیشتر نگه دارید. با این کار، چربی زیادی خواهید سوزاند.
-
کنترل کردن اشتها
بدن همه انسان ها تطبیق پذیر میباشد. این عامل باعث میشود بدن، خود را با این روزه داری سازگار کند. بعد از اینکه این اتفاق میفتد، شما میتوانید خیلی بهتر روی اشتهای خود کنترل داشته باشید. طی این روند در واقع بدن یاد میگیرد چگونه از چربی های خود استفاده کند و بهترین کارکرد را داشته باشد. بنابراین از چربی ها به عنوان منبع دیگری از انرژی استفاده میکند.
-
تثبیت میزان انرژی
وقتی بدن تان آموخت که از چربی ها بیشتر به عنوان سوخت دوم استفاده کند، انرژی بدنتان در کل روز ثبات زیادی خواهد داشت. اگر سطح انرژی ثابتی در بدن داشتید، شما میتوانید خیلی بهتر از هوس های غذایی و پر خوری های بی مورد پیشگیری کنید.
- زیاد شدن توانایی بدن جهت ترمیم و سم زدایی
وقتی شما چیزی میخورید، در واقع طی فرایند گوارش غذا، بدن شما بیشترین انرژی و توجه را در این قسمت خواهد داشت. موقعی که به طور مدام در حال غذا خوردن و گوارش غذا باشید بدن شما زمان و نیروی مورد نیاز را جهت نگهداری و ترمیم، کم میآورد. بنابراین وقتی بدن در حالت روزه قرار میگیرد، این فرصت داده میشود تا روی فرایندهای دیگر تمرکز کند.
مواد غذایی مجاز در رژیم روزه داری یا رژیم فستینگ
بررسیهای انجام گرفته در این زمینه حاکی از آن است که روزه داری متناوب با بهبود کلسترول خون و کاهش التهاب بدن، هم چنین با کم شدن وزن ارتباط دارد. بر اساس مطالعه ای که در سال ۲۰۱۹ در مجله پزشکی منتشر شد، آزمایشهای بالینی، نشان دهنده آن بودند که رژیم فستینگ برای سلامتی بدن انسان و جلوگیری از چاقی، بیماریهای قلبی، سرطان، بیماریهای عروقی و اختلالات عصبی تاثیر بسیار زیادی دارد. ولی باید در نظر داشته باشید، ممکن است رعایت اصول در این رژیم مهم تر از سایر رژیم ها باشد. چرا که افراد به مدت طولانی گرسنه میمانند و این موضوع ممکن است باعث پر خوری در افراد شود. که این اصول عبارتند از:
- اکثرا از غذاهای کم فراوری شده استفاده کنید. باید تعادل پروتئین بدون چربی، کربوهیدراتهای هوشمند و چربیهای سالم، سبزیجات و میوهها را به خوبی رعایت کنید. غذاهای خوشمزه و دلنشین با کالری کم بپزید تا از آن ها به حد کافی لذت ببرید. دقت کنید که خوردن مواد غذایی را باید به آرامی و با هوشیاری کامل انجام دهید تا احساس سیری کنید.
- پروتئین بدون چربی مصرف کنید چراکه مصرف پروتئین بدون چربی، باعث میشود افراد کمتر احساس گرسنگی کرده و مدت زمان بیشتری احساس سیری کنند. هم چنین پروتئین بدون چربی موجب حفظ یا ساخت عضله میشود. لازم به ذکر است که پروتئین بدون چربی و سالم ۵ منبع دارد که شامل نخود، عدس ماهی، صدف توفو، تمپه، سینه مرغ ماست یونانی ساده لوبیا میباشند.
- میوه های مفید مصرف کنید. مثل هر رژیم غذایی دیگر، در رژیم فستینگ یا روزه داری، مصرف غذاهای بسیار مغذی مهم میباشد. سبزیجات و میوه ها معمولا سرشار از مواد معدنی، ویتامین ها، فیتونوترینت ها و فیبر ها میباشند. برای کاهش سطح کلسترول خون، کنترل سطح قند خون و نیز حفظ سلامت روده، بدن شما به ویتامینها و مواد مغذی نیاز دارد. هم چنین میوهها و سبزیجات جزو گروه مواد غذایی کم کالری میباشند.
- سبزیجات مفید مصرف کنید، چرا که بررسی ها نشان دهنده آن است که رژیم غذایی مملو از سبزیجات برگ دار موجب کم شدن خطر ابتلا به بیماری های قلبی، سرطان، زوال شناختی یا همان آلزایمر، دیابت نوع ۲ و… میشود. برای مثال سبزیجاتی همچون کولارد قسمت مهمی از رژیم غذایی فستینگ میباشند.
غذاهای غیرمجاز در رژیم فستینگ یا روزه داری
بعضی از غذاها در رژیم غذایی روزه داری متناوب مجاز نمیباشند. این غذاها شامل غذاهای حاوی مقدار زیاد چربی و نمک و قند ونیز غذاهای پر کالری هستند. این مواد غذایی نه تنها باعث سیری در افراد نمیشوند، بلکه در بعضی موارد این امکان وجود دارد که شما بیشتر احساس گرسنگی کنید. افزون بر این، جهت حفظ یک رژیم غذایی فستینگ سالم، لازم است از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کنید:
- فست فود ها
- ته دیگ ها
- ته چین چرب
- چیپس
- اسنک
- پاپ کورن
- پفک.
- هم چنین از مصرف مواد غذایی دارای قند اضافه باید جلوگیری کنید. قند موجود در نوشیدنی های فرآوری شده دارای کالری های شیرین و پوچ میباشد که مصرف آن در رژیم روزه داری به هیچ عنوان توصیه نمیشود. این قندها خیلی زود متابولیزه میشوند و این کار سبب ایجاد احساس گرسنگی در افراد میشود. لازم به ذکر است که در رژیم فستینگ نباید غذاهای قندی زیر مصرف گردد:
- آبنبات ها
- بیسکویت ها
- شکر کیک
- کلوچه
- خامه شیرین
- سس باربیکیو
- سس کچاپ
- آب میوه های صنعتی
- نوشابه ها
- گرانولا ها
- غلات قندی
- و هر نوع چربی غیر اشباع.
چه زمانی برای گرفتن رژیم فستینگ مناسب میباشد؟
بعضی از افراد، رژیم فستینگ خود را از صبحانه تا صبحانه یا ناهار تا ناهار یک روزه انتخاب مینمایند. اما اینکه کدام بهتر عمل میکند، وابسته به سیستم بدن فرد میباشد. یک رژیم فستینگ کامل یک روزه ممکن است برای بسیاری از افرادی که رژیم فستینگ میگیرند، مشکل ایجاد کند. در دیگر رژیم های فستینگ نیز اولویت زمانی با برنامه ریزی های خود فرد میباشد.
عارضه های رژیم فستینگ
پیروی از این نوع الگوی غذایی برای افرادی که در روز تعداد وعدههای غذایی زیادی مصرف میکنند، موجب پیدایش مشکلات جدید میشود. امکان دارد برای افرادی که مشکل خاصی دارند و یا باید بین هر چند ساعت یک بار غذایی بخورند تا انرژی لازم را داشته باشند، مثل افراد که به دیابت مبتلا هستند، مشکل برای آن ها پیش بیاید. گرفتن رژیم در زمانهای طولانی مدت روزه داری، ممکن است فرد را به طرف غذاهای ناسالم بکشاند و فرد پر خوری کرده و چاق شود.
بیشتر افرادی که رژیم فستینگ را انتخاب مینمایند، بدون هیچ مشکلی میتوانند به رژیم خود ادامه دهند و درگیر عارضه های جانبی آن نشوند. در این حال افرادی هستند که با عارضه های جانبی رژیم فستینگ، رو به رو میشوند. به صورت کلی در رژیم فستینگ امکان دارد افراد موجب بی حالی و ضعف خیلی شدید شوند.
این علائم نشان میدهند که باید رژیم فستینگ را قطع کنید و چیزی نباید میل کنید. در این حال بهتر است با عارضه های رژیم روزه داری متناوب آشنایی داشته باشید و روشهایی برای رفع این عارضه ها پیدا کنید این عارضه ها عبارتند از:
-
احساس گرسنگی
رایج ترین عارضه های جانبی لاغری با رژیم روزه داری احساس گرسنگی میباشد. راز از بین رفتن این مشکل این است که تشخیص دهیم در چه مواقعی گرسنگی ما جزئی میباشد و میتوانیم آن را نادیده بگیریم. این گرسنگی در مدت زمان کوتاهی احساس میشود و با بی توجهی از بین میرود.
در صورتی که شدیدا احساس گرسنگی کردید، حواس خود را متمرکز کار یا تفریح مورد علاقه خود نمایید.
-
ضعف و بیحالی
عدهای از افراد در طول رژیم فستینگ احساس ضعف مینمایند. افرادی که شغلی با فعالیت فیزیکی بالا دارند امکان دارد ضعف و بیحالی شدید تری را احساس کنند. خوردن آب همراه با نمک و هیدراته نگه داشتن بدن به از بین رفتن این مشکل کمک مینماید.
-
سردرد
داشتن سردرد خفیف همراه با احساس ضعف، عادی میباشد و با خوردن آب و نمک به صورت کامل از بین میرود. ولی سردرد شدید معمول نبوده و نشان دهنده آن است که باید از این روش استفاده نکنید و به مصرف مواد غذایی بپردازید.
بیشتر بخوانید: انواع سردرد و ۷ روش فوری برای درمان آن
-
سرگیجه
برخی از افراد امکان دارد موقع روزه داری احساس کنند که دارای هوشیاری همیشگی نیستند و گیج هستند. اگر این احساس خفیف باشد، عادی است، ولی اگر منجر به آشفتگی کامل شود، عادی نبوده و باید روزه شکسته شود.
- یبوست
با توجه به اینکه با کمتر غذا خوردن، گوارش نیز کمتر میشود، کاهش دفعات مراجعه به دستشویی در لاغری با رژیم فستینگ عادی بوده و به معنی مبتلا شدن به یبوست نمیباشد.
-
سندرم تغذیه مجدد
سندرم تغذیه مجدد، یک بیماری است که به ندرت به وجود میآید ولی خطرناک است. این بیماری قادر است بعد از روزه داری طولانی مدت در کسانی که وزن کمی دارند یا به سوء تغذیه مبتلا هستند، رخ دهد. این افراد امکان دارد موقع تغذیه مجدد، تغییرات کشندهای در مایعات و الکترولیتها تجربه نمایند. بیشتر افرادی که لاغری با فستینگ را تجربه مینمایند، لازم نیست نگران این مسئله باشند چراکه این مورد یکی از علت های منع روزه داری برای کسانی است که وزن کمی دارند یا به سوء تغذیه مبتلا هستند.
-
سوزش سردل و معده
با شروع رژیم فستینگ ممکن است سوزش سر دل و معده را تجربه کنید. امتحان کردن رژیم روزه داری متناوب به شما کمک مینماید تا متوجه شوید که آیا با این رژیم سوزش سر دل و معده را تجربه خواهید کرد یا خیر. افزایش قند خون
درست است که رژیم روزه داری متناوب به کاهش میزان قند خون کمک مینماید، اما امکان دارد قند خون ناشتای برخی از افراد را افزایش دهد. دقت کنید که افزایش قند خون صبحگاهی در رژیم فستینگ طبیعی بوده و با گذشت زمان، قند خون متعادل میگردد.
جمع بندی
رژیم فستینگ به عنوان یکی از روش های کاهش وزن و بهبود سلامتی استفاده میشود. بعضی از افراد این رژیم را به علت اثرات مثبت آن بر سطح قند خون، کاهش التهابات بدن، بهبود عملکرد مغز و کاهش خطر بیماریهای مزمن مانند دیابت و بیماریهای قلبی عروقی توصیه میکنند. اما قبل از شروع این رژیم، بهتر است با متخصص تغذیه مشورت نمایید چراکه در صورت استفاده خودسرانه از این رژیم دچار عوارض جبران ناپذیری خواهید شد. لازم به ذکر است که این رژیم برای بعضی از افراد به هیچ عنوان توصیه نمیشود به خصوص افرادی که به خاطر بیماری هایی که دارند نباید به مدت طولانی گرسنه بمانند.