ویتامین K یکی از ویتامین‌های مهم بدن است که هنگام خونریزی باعث می‌شود، خون لخته شود و در توقف خونریزی و بهبود زخم نقش دارد. این ویتامین کاربردهای دیگری نیز دارد و با کمبود آن، بدن آسیب جدی می‌بیند. برای آشنایی با فایده‌ها و عارضه‌های کمبود آن با نیتروطب همراه باشید.
ویتامین K چیست؟
ویتامین K، گروهی از ویتامین‌های محلول در چربی است که در لخته‌شدن خون، سلامت استخوان و تنظیم سطح کلسیم خون نقش دارد. این ویتامین به کبد کمک می‌کند تا پروترومبین، پروتیین و فاکتور لخته‌کننده برای لخته‌شدن خون، بسازد تا از خونریزی زیادی جلوگیری شود.
به‌طور معمول بزرگسالان ویتامین کا را به‌اندازه در بدن دارند؛ زیرا باکتری‌های معمولی در روده‌ی بزرگ، آن را تولید می‌کنند و همچنین در چربی بسیاری از غذاهایی که می‌خوریم، وجود دارد.
۲ گونه ویتامین کا داریم:
- ویتامین K1 یا فیلوکینون که در سبزیجات، مانند: اسفناج و کلم‌پیچ وجود دارد.
- ویتامین K2 یا مناکینون که در غذاهای حیوانی، مانند: کره، زرده‌ی تخم مرغ و غذاهای تخمیری وجود دارد.
۳ فایده ویتامین K
سلامت استخوان
بین مصرف کم ویتامین K و پوکی استخوان همبستگی وجود دارد. چند پژوهش نشان داده‌اند که ویتامین کا استخوان‌ها را تقویت می‌کند، تراکم استخوان را بهبود می‌بخشد و خطر شکستگی را کاهش می‌دهد.
سلامت حافظه
افزایش سطح ویتامین K با بهبود حافظهی اپیزودیک در افراد سالخورده پیوستگی دارد. در یک مطالعه، افراد سالم بالای ۷۰ سال با بالاترین سطح ویتامین K1 خون، بالاترین کارکرد حافظهی اپیزودیک کلامی را داشتند.
سلامت قلب
ویتامین K با جلوگیری از جمع‌شدن ماده‌های معدنی در رگ‌ها، به پایین نگه‌داشتن فشار خون کمک می‌کند. این کار باعث می‌شود قلب، خون را آزادانه در بدن پمپاژ کند. همچنین نشان داده‌شده‌است که مصرف کافی ویتامین کا خطر سکته‌ی مغزی را کاهش می‌دهد.
علائم خطرناک کمبود ویتامین K
نداشتن ویتامین K کافی در بدن خونریزی را افزایش می‌دهد. به‌راحتی کبود می‌شوید و پس از زخمی‌شدن یا جراحی، متوقف‌کردن خونریزی دشوارتر است. اگر خونریزی‌های گوارشی در شما رخ دهد، باعث می‌شود مدفوع سیاه و تیره شود. همچنین می‌تواند در زنان عادت‌ماهانه را سنگین‌تر کند.
بیشتر بخوانید: قاعدگی نامنظم؛ علت و ۱۱ روش پیشگیری از اختلال های پریود
دلایل کمبود ویتامین کا
کمبود ویتامین کا در بزرگسالان سالم نادر است. بیشتر بزرگسالان دچار کمبود ویتامین K دارای مشکل‌های سلامتی جدی، مانند:
- فیبروز سیستیک
- بیماری سلیاک
- اختلال گوارشی که باعث می‌شود چربی، بد جذب شود.
- گرفتگی مجرای صفراوی
- مصرف داروهای رقیق‌کننده، مانند: وارفارین
- کسانی که بخشی از روده‌ی خود را برداشته‌اند.
- بیمارانی که زمان زیادی آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند.
- مصرف دوز بسیار بالای ویتامین A یا E؛ زیرا این ویتامین‌ها نیز محلول در چربی‌اند و جذبشان با ویتامین کا یکسان است؛ بنابراین ممکن است بر جذب ویتامین K اثرگذار باشد.
چگونه از کمبود ویتامین K جلوگیری کنیم؟
در حالی‌که باکتری‌های روده‌ی بزرگ شما مقداری از ویتامین K مورد نیاز بدن را می‌سازند، می‌توانید این ویتامین را از غذاهای معمولی دردسترس مصرف کنید. خوردن این غذاها می‌تواند به شما در جلوگیری از کمبود ویتامین K کمک کند. نیاز روزانه‌ی ویتامین K برای بزرگسالان ۱۹ سال به بالا، ۱۲۰ میکروگرم برای مردان و ۹۰ میکروگرم برای زنان است.
بهترین خوراکی های سرشار از ویتامین K
- سبزیجات دارای برگ سبز تیره مانند: اسفناج، جعفری، کلم‌بروکلی، کلم‌پیچ، کلم، کلم‌بروکسل و سالادهای سبزیجات
- لوبیاسبز، روغن‌های گیاهی (به‌ویژه روغن سویا و کانولا)، چای سبز، ماست، غذاها و نوشیدنی‌های تخمیری و برخی پنیرها نیز مناسب هستند.
- بعضی از میوه‌ها، مانند: زغال‌اخته، انجیر و کیوی
- گوشت، جگر، تخم مرغ و سویا
مقدار لازم روزانه ویتامین K
نیاز روزانه به ویتامین K می‌تواند بسته به بازه سنی و جنس فرد متفاوت باشد. در زیر نیاز روزانه به ویتامین K برای بسته‌های سنی مختلف آمده است:
نوزادان تا ۶ ماهگی: ۲ میکروگرم در روز
- نوزادان ۷-۱۲ ماهگی: ۲.۵ میکروگرم در روز
- کودکان ۱-۳ ساله: ۳۰ میکروگرم در روز
- کودکان ۴-۸ ساله: ۵۵ میکروگرم در روز
- کودکان ۹-۱۳ ساله: ۶۰ میکروگرم در روز
- دختران ۱۴-۱۸ ساله: ۷۵ میکروگرم در روز
- پسران ۱۴-۱۸ ساله: ۱۲۰ میکروگرم در روز
- زنان ۱۹ سال به بالا: ۹۰ میکروگرم در روز
- مردان ۱۹ سال به بالا: ۱۲۰ میکروگرم در روز
با این حال، باید توجه داشت که این میزان‌ها فقط به عنوان راهنمایی می‌باشند و در صورت بروز نیاز به ویتامین K بیشتر، ممکن است پزشک شما میزان بیشتری از آن را توصیه کند. همچنین، در صورت استفاده از داروهایی مانند وارفارین، نیاز به مصرف ویتامین K ممکن است تغییر کند و بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. در صورتی که به دلایل مختلف اعم از نداشتن وقت یا دوری از ترافیک نمی توانید به پزشک یا کارشناسان تغذیه مراجعه کنید شما می توانید به صورت آنلاین از خدمات مشاوره و ویزیت پزشکی نیتروطب بهره مند شوید.
کمبود ویتامین کا را چگونه درمان کنیم؟
اگر پزشک شک کند که ویتامین کا در بدن شما کم است، آزمایش خون را درخواست می‌کند. اگر کمبود ویتامین K دارید، پزشک مکمل‌های ویتامین را تجویز می‌کند. همچنین بررسی می‌کند که آیا داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنید یا خیر، زیرا این داروها می توانند با این ویتامین تداخل داشته‌باشند.
مکمل‌های ویتامین کا را خودسرانه استفاده نکنید و مقداری که پزشک سفارش کرده‌است، مصرف کنید. دوزهای بیشتر ممکن است آسیب‌رسان باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر به‌سادگی کبود می‌شوید یا زخم‌های خونریزی‌کننده دارید که بهبود نمی‌یابند، باید به پزشک مراجعه کنید. در این زمینه می‌توانید با ما مشورت کنید.
کمبود ویتامین K در نوزادان چگونه است؟
در آغاز تولد، نوزادان ویتامین K بسیار کمی در بدن خود ذخیره می‌کنند؛ زیرا مقدار کمی از آن از جفت و از مادرشان به آن‌ها منتقل می‌شود .باکتری‌های خوبی که این ویتامین را می‌سازند، هنوز در روده‌ی نوزاد وجود ندارد و شیر مادر دارای مقدار کمی ویتامین کا است؛ بنابراین نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه می‌شوند، ویتامین K کافی را از شیر مادر دریافت نمی‌کنند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
خونریزی ناشی از کمبود ویتامین K یا V.K.D.B چیست؟
خونریزی ناشی از کمبود ویتامین K یا V.K.D.B، زمانی پیش‌می‌آید که نوزادان نمی‌توانند خونریزی را متوقف کنند؛ زیرا خون آن‌ها ویتامین K کافی برای لخته‌سازی ندارد. خونریزی می‌تواند در داخل یا خارج بدن رخ دهد. به‌طور معمول نوزاد دچار V.K.D.B در روده یا مغزش خونریزی می‌کند که می‌تواند منجر به آسیب مغزی و حتا مرگ شود. نوزادانی که در آغاز تولد، واکسن ویتامین K دریافت نمی‌کنند، می‌توانند در هر زمانی تا ۶ ماهگی دچار V.K.D.B شوند. V.K.D.B با تزریق ویتامین کا به عضله‌ی ران نوزادان جلوگیری می‌شود.
نوزاد پس از به‌دنیا آمدن خشک می‌شود. ساکشن راه هوایی، چک‌کردن رفلکس‌ها و آنرمالی‌های احتمالی، تماس پوست با پوست مادر و شیردهی (آغوز) انجام می‌شود و پس از این‌ها باید ویتامین کا تزریق شود. اگر مادر H.B.S.A.g مثبت (هپاتیت) باشد؛ هم‌زمان ایمونوگلوبولین هپاتیت ب تزریق می‌شود.
چه چیزی باعث کمبود ویتامین کا و خونریزی در نوزادان می‌شود؟
نوزادانی که در خطر بیشتری هستند، عبارتند از:
- نوزادانی که هنگام تولد واکسن این ویتامین را دریافت نمی‌کنند.
- مادرانی که از داروهای خاصی مانند: ایزونیازید (Isoniazid) برای درمان سل، داروهایی برای درمان تشنج یا داروهای ضدانعقادی استفاده می‌کردند؛ این داروها با ویتامین K تداخل دارند.
- اگر نوزاد با زایمان زودرس متولد شده‌باشد.
- نوزادانی که مشکل کبدی دارند، نمی‌تواند از ویتامین K استفاده کند.
- دچار اسهال، بیماری سلیاک یا فیبروز کیستیک هستند.
- ویتامین K به‌خوبی از جفت به نوزاد منتقل نشده‌باشد.
نشانه‌های کمبود ویتامین K در نوزادان
پزشکان به موردهای زیر توجه می‌کنند:
- خونریزی از ناحیه‌ای که بند ناف برداشته شده‌است.
- خونریزی در پوست، بینی، دستگاه گوارش یا قسمت‌های دیگر
- خونریزی‌های مغزی ناگهانی
بیشتر بخوانید: مکمل های تقویتی بدن؛ ۱۳ گروه مختلف که باید بدانیم
چه داروهایی با ویتامین کا تداخل دارند؟
مصرف وارفارین (Warfarin) و ویتامین کا
کسانی که از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون مانند وارفارین استفاده می‌کنند، نباید بدون گفت‌وگو با پزشک، مصرف اضافی ویتامین کا را آغاز کنند. رقیق‌کننده‌های خون، مانند وارفارین، برای جلوگیری از لخته‌شدن خون که جلوی جریان خون به مغز یا قلب را می‌گیرد، استفاده می‌شود. آن‌ها منجر به کاهش یا عقب‌انداختن توانایی لخته‌کردن این ویتامین می‌شوند.
افزایش یا کاهش ناگهانی دریافت این ویتامین می‌تواند با اثرگذاری این داروها تداخل داشته‌باشد. ثابت نگه‌داشتن ویتامین K روزانه می‌تواند از این مشکل جلوگیری کند.
داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول و ویتامین کا
داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول، جذب چربی را با مشکل همراه می‌کنند. چربی رژیم غذایی برای جذب ویتامین K مهم است؛ بنابراین کسانی که از این داروها استفاده می‌کنند، خطر بیشتری در کمبود این ویتامین دارند. اگر از این داروها استفاده می‌کنید، می‌توانید از ما مشاوره دریافت کنید.
کلام آخر
ویتامین K، ویتامینی محلول در چربی است که در کبد ذخیره و باعث لخته‌شدن خون و جلوگیری از خونریزی می‌شود. این ویتامین به‌صورت K1 و K2 وجود دارد. ویتامین کا به‌وسیله‌ی باکتری‌هایی در روده‌ی بزرگ ساخته می‌شود و همچنین می‌توانیم برای جلوگیری از کمبود آن، از خوراکی‌هایی مانند: سبزیجات، روغن‌های گیاهی، غذاها و نوشیدنی‌های تخمیری، جگر، تخم مرغ و بعضی میوه‌ها دریافت کنیم.
از فایده‌های آن می‌توان، سلامت حافظه و قلب و تقویت استخوان‌ها را نام برد. کمبود آن در بزرگسالان نادر است ولی آسیب‌های گوناگونی برای بدن به‌همراه دارد، مانند: افزایش خونریزی، به‌راحتی کبودشدن و دشواری در توقف خونریزی.
بعضی بیماری‌ها، استفاده‌ی دوز بسیار بالای ویتامین A یا E ، مصرف داروهای رقیق‌کننده و آنتی‌بیوتیک‌های زیاد از دلیل‌های پدیدارشدن کمبود این ویتامین است. برای درمان کمبود آن با دستور پزشک می‌توانید از مکمل‌ها استفاده کنید.
کمبود ویتامین K در نوزادان منجر به آسیب مغزی و حتا مرگ می‌شود؛ بنابراین باید واکسن ویتامین کا به آن‌ها تزریق شود. تجویز این ویتامین در هنگام تولد می‌تواند از به‌وجودآمدن بعضی مشکل‌ها مانند خونریزی زیاد جلوگیری کند.
در مصرف داروهای رقیق‌کننده مانند وارفارین باید توجه داشته‌باشید که دریافت ویتامین کا، باید مقدار ثابتی باشد و با مصرف داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول در خطر بیشتری هستید.
نکته‌ی پایانی این است که بهترین راه، مصرف یک رژیم غذایی متعادل همراه با میوه و سبزیجات فراوان است. مکمل‌ها تنها باید درصورت کمبود و با تجویز پزشک استفاده شوند.
