حساسیت غذایی یک واکنش سیستم ایمنی بدن می‌باشد که قبل از میل کردن یک غذای خاص پیش می‌آید. حتی مصرف مقدار کمی از این مواد غذایی باعث حساسیت می‌شود که می‌تواند فرد را دچار علائم و نشانه‌های گوارشی، کهیر و تورم مجاری تنفسی کند. حساسیت غذایی ۶ الی ۸ درصد از کودکان زیر سه سال و ۳ درصد بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با اینکه هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد اما حساسیت در بعضی از کودکان با افزایش سن درمان خواهد شد. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با حساسیت غذایی آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.
حساسیت غذایی چیست؟
یکی از رایج ترین انواع آلرژی‌ها حساسیت غذایی است. حساسیت غذایی مثل دیگر آلرژی‌ها پاسخی می‌باشد که سیستم ایمنی در مقابل یک ماده غذایی از خود نشان می‌دهد. در واقع امکان دارد یک ماده غذایی پر از خواص و فواید باشد، ولی سیستم ایمنی بدن آن را مهاجم و دشمن شناسایی کند، در این صورت بلافاصله بعد از مصرف آن، سیستم ایمنی فعال می‌شود و واکنش‌های آلرژیک را از خود نشان می‌دهد.
علائم حساسیت غذایی
علائم و نشانه‌های این عارضه می‌تواند خفیف یا شدید باشد. درست است که واکنش‌ها برای همه متفاوت می‌باشند اما در عرض دو ساعت بعد از میل کردن غذا علائم حساسیت آشکار می‌شوند. علائم و نشانه‌های آن بیشتر در پوست، شکم، چشم‌ها و یا کل بدن آشکار می‌شوند. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد مشکلات گوارشی
ایجاد کهیر بدون خارش یا همراه با خارش
تورم لب ها و اطراف چشم
متورم شدن مجاری هوایی
در برخی از موارد ممکن است حساسیت غذایی موجب مبتلا شدن به آنافیلاکسی شود، علائم و نشانه‌های آنافیلاکسی عبارتند از:
- تنگی و سفتی راه‌های هوایی
- گلو متورم یا احساس وجود توده‌ای در گلو که تنفس کردن را سخت می‌کند.
- افت شدید فشار خون
- نبض سریع
- سرگیجه
- از بین رفتن هوشیاری
درمان کردن آنافیلاکسی بسیار مهم و اضطراری می‌باشد. لازم به ذکر است که اگر آنافیلاکسی درمان نشود ممکن است موجب اغما یا حتی مرگ گردد.
شیوع حساسیت غذایی در کودکان و بزرگسالان
در سرتاسر جهان حدود چهار درصد از بزرگسالان به حساسیت غذایی مبتلا هستند و حدود هشت درصد از کودکانی که زیر ۵ سال سن دارند نیز به آلرژی غذایی مبتلا هستند. دقت کنید که حساسیت غذایی را نمی‌توانید به صورت صد درصد درمان نمایید. بهترین اقدامی که در مواجهه با آلرژی غذایی می‌توانید انجام دهید، جلوگیری از بروز آن است. یعنی از آلرژن‌ها و محرک ها دوری کرده و آلرژن‌های معروف را به صورت کامل از سبد غذایی خود حذف نمایید.
بعضی از کودکانی که زیر ۵ سال سن دارند و به حساسیت غذایی مبتلا هستند، با افزایش سن تشدید حساسیت غذایی را تجربه می‌نمایند. یعنی در این کودکان حساسیت غذایی رفته رفته شدید تر شده و موجب می‌شود تا نسبت به دیگر مواد غذایی نیز حساسیت پیدا کنند.
بیشتر افرادی که به حساسیت غذایی مبتلا هستند، واکنش‌های سیستم ایمنی در برابر آلرژن را با عدم تحمل نسبت به یک ماده غذایی بر فرض مثال عدم تحمل لاکتوز اشتباه می‌گیرند. اینکه دستگاه گوارش قادر نباشد یک ماده غذایی مثل شیر را هضم نماید، بسیار آزار دهنده است، ولی این بدتر از حساسیت غذایی نمی‌باشد. حساسیت غذایی پاسخ سیستم ایمنی بدن بوده و جدی تر تلقی می‌گردد.
محرک های شایع حساسیت غذایی
رایج ترین‌غذاهای حساسیت زا حدود ۹۰٪ حساسیت‌های غذایی را شامل می‌شوند و مردم از آنها به عنوان ۸ ماده حساسیت زا یاد می‌کنند. این غذا ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- تخم مرغ
- شیر
- ماهی تازه
- آجیل های درختی مانند فندق، گردو، بادام هندی و پسته
- بادام زمینی
- غذاهای دریایی مانند میگو تازه، خرچنگ
- دانه‌های سویا
- گندم
گفته می‌شود شایع ترین مواد غذایی حساسیت زا برای کودکان شیر، تخم مرغ و بادام زمینی می‌باشد. کشور های اروپایی دارای مواد حساسیت زای دیگری می‌باشند که از جمله آن ها می‌توان به کنجد، کرفس، حبوبات و خردل اشاره کرد. کنجد در ایالات متحده به صورت فزاینده‌ای موجب حساسیت غذایی می‌گردد.
دلیل بروز حساسیت غذایی چیست؟
افرادی که حساسیت غذایی دارند، سیستم ایمنی بدن پروتئین خاصی را در یک ماده غذایی به عنوان ماده‌ای مضر که امکان دارد موجب بیماری شود، مورد حمله قرار می‌دهد. این کار با تولید آنتی بادی IgE که در حمله به این پروتئین نقش اصلی را دارد، انجام می‌شود. اگر فرد برای بار دوم همان ماده غذایی را مصرف کند، آنتی بادی‌ها حاضر می‌شوند، به این ترتیب سیستم ایمنی بدن با ترشح هیستامین و دیگر مواد شیمیایی به جریان خون، بلافاصله واکنش نشان می‌دهد. این مواد شیمیایی علائم حساسیت غذایی را به وجود می‌آورند.
بیشتر بخوانید: عوامل آلرژی زا تنفسی؛ ۵ مورد از مهم ترین آنها
هیستامین موجب گسترش رگ های خونی و التهاب یا تورم پوست می‌گردد. و بر روی اعصاب نیز تأثیر گذاشته و در پوست احساس خارش به وجود می‌آید. بینی امکان دارد مخاط زیادی تولید نماید، در نهایت موجب خارش، سوزش و آبریزش بینی می‌گردد.
لیست مواد غذایی حساسیت زا
آلرژن های غذایی در تمام افراد مشترک نمی‌باشند. امکان دارد فردی نسبت به یک ماده غذایی آلرژی داشته باشد که دیگران نسبت به آن آلرژی ندارند. ولی به صورت کلی در لیست مواد غذایی آلرژی زا، موارد زیر وجود دارند:
- خربزه
- کدو سبز
- گوجه فرنگی از هر نوع
- سیب زمینی سفید
- کیوی
- خردل
- هندوانه
- بادام زمینی
- نارنگی
- موز
- جعفری
- سیب
- زردآلو
- سویا
- گلابی
- آلو
- کرفس
- فندق
- گیلاس
- گشنیز و زیره سیاه
- رازیانه
- خیار
- فلفل دلمه‌ای
- هلو
- پیاز
- سیر
- گل کلم
- هویج
- کلم
- کلم بروکلی
- فلفل سیاه
حساسیت غذایی ناشی از ورزش
بعضی از افرادی که به حساسیت غذایی مبتلا هستند بعد از خوردن بعضی از مواد غذایی در صورتی که ورزش کنند، دچار علائم حساسیت غذایی می‌شوند. از جمله علائمی که در این حالت به وجود می‌آید احساس سبکی سر و خارش پوست می‌باشد. نکته ای که باید بدانید این است که گاهی اوقات فرد بعد از شروع تمرین ورزشی به آنافیلاکسی نیز دچار می‌شود. به همین دلیل متخصصین به کسانی که به حساسیت غذایی مبتلا هستند توصیه می‌کنند، چند ساعت قبل از ورزش کردن از خوردن مواد غذایی خودداری کنند و البته از مصرف غذاهای محرک حساسیت غذایی نیز خودداری نمایند.
عارضه‌‌های حساسیت غذایی
عارضه های حساسیت غذایی شامل موارد زیر می‌باشند:
- آنافیلاکسی
آنافیلاکسی یک واکنش حاد و خطرناک حساسیتی است که ممکن است در افرادی که حساسیت غذایی دارند، رخ دهد. این واکنش باعث تورم سریع و شدید و تنگی نفس می‌شود و می‌تواند منجر به بیماری خطرناک آنافیلاکسی شوک شود که در صورت عدم درمان فوری می‌تواند منجر به مرگ شود. در صورتی که شما یا کسی که مراقبت می‌کنید، به یک غذای خاص حساسیت دارید، باید از مصرف آن خودداری کنید. همچنین، در صورتی که در معرض مواد غذایی احتمالاً حاوی آلرژن هستید، باید همیشه داروهای ضدآلرژیک، مانند آدرنالین، در دسترس داشته باشید.
- درماتیت حساسیتی
درماتیت حساسیتی، یک واکنش پوستی است که در پاسخ به مواد غذایی مشخصی که شما حساسیت دارید، رخ می‌دهد. این واکنش معمولاً باعث قرمزی، خارش، تورم و حتی پوست خشک و ترشح می‌شود. برای درمان درماتیت حساسیتی ناشی از حساسیت غذایی، ابتدا باید مواد غذایی که شما حساسیت دارید را شناسایی کنید و از مصرف آنها خودداری کنید. همچنین، ممکن است بخشی از درمان شامل مصرف داروهای ضدحساسیت، مانند آنتی‌هیستامین‌ها و کرتیکواستروئیدها، باشد.
حدود یک نفر از سه نفری که به حساسیت غذایی مبتلا هستند، اگزما هم دارند.
- میگرن
دیده شده است که در بعضی از افراد، هیستامین آزاد شده توسط سیستم ایمنی بدن در طول پاسخ آلرژیک، میگرن و سر دردهای عصبی را به وجود می‌آورد.
هر چند بعضی از افراد باور دارند که حساسیت غذایی با بیش فعالی دوران کودکی و آرتریت ارتباط دارد، اما شواهدی در این باره موجود نیست.
بیشتر بخوانید: میگرن؛ هر آنچه باید بدانیم و ۴ روش رایج درمان خانگی
درمان حساسیت غذایی
هیچ گونه دارویی برای پیشگیری از حساسیت غذایی وجود ندارد. بهترین درمان این است که از میل کردن غذاهایی که علائم حساسیتی را به وجود می‌آورند پرهیز کنید. بعد از مراجعه به مطب پزشک و دانستن غذاهایی که شما به آن حساسیت دارید، پرهیز کردن از آن غذاها و دیگر غذاهای مشابه در آن گروه غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر به فرزند تان هنوز شیر می‌دهید، از خوردن غذاهایی که فرزند شما حساسیت دارد، در رژیم غذایی خود پرهیز کنید. مقدار کمی از این عارضه امکان دارد از طریق شیر مادر به فرزند انتقال یابد و موجب بروز مشکل شود.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
اگر بلافاصله بعد از مصرف یک ماده غذایی یا ترکیبات موجود در یک ماده غذایی دچار حساسیت شدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. امکان دارد حساسیت در منزل برطرف گردد، ولی مراجعه به پزشک در این شرایط به متخصص کمک می‌نماید، که خیلی آسان و سریع آلرژن یا محرکی که موجب بروز حساسیت غذایی می‌شود، را تشخیص دهد.
جمع بندی
حساسیت غذایی در واقع یک واکنش غیرعادی و ناخواسته بدن به برخی از مواد غذایی می‌باشد. این واکنش‌ها امکان دارد خفیف، شدید و حتی خطرناک باشند. دقت کنید که هیچ درمانی برای این مشکل وجود ندارد و بهترین راه پیشگیری از بروز آن است برای جلوگیری از این عارضه باید از مصرف مواد غذایی که موجب حساسیت می‌شوند، اجتناب کرد. در صورت بروز علائم حساسیت غذایی، بهتر است بلافاصله به پزشک مراجعه نموده و درمان مناسب را انجام دهید.
