آنافیلاکسی (Anaphylaxis) یک واکنش آلرژیک شدید به سم، غذا یا دارو است و بیشتر، از نیش زنبور عسل یا خوردن غذاهایی مانند: بادام‌زمینی یا آجیل درختی بهوجود می‌آید. این بیماری باعث ایجاد علامت‌هایی مانند: کهیر، کاهش نبض و شوک می‌شود که اگر به‌سرعت درمان نشود می‌تواند کشنده باشد.
در این مقاله از نیتروطب، بیماری آنافیلاکسی، پیشگیری و درمان آن را بررسی کرده‌ایم؛ اگر به پاسخ پرسش خود نرسیدید می‌توانید در بخش کامنت با ما در ارتباط باشید.
فهرست محتوای نوشته
آنافیلاکسی چیست؟
همان‌طور که در مقدمه گفتیم آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک شدید است و غذاها، نیش حشرات، داروها و فاکتورهای دیگری می‌تواند باعث آن شود و زمانی ایجاد می‌شود که بدن به یک ماده‌ی خارجی واکنش می‌دهد که یک تهدید جدی برای سلامتی است. شایع‌ترین دلیل در کودکان، غذاخوردن و برای بزرگسالان، دارو است.
چه چیزی باعث این بیماری می شود؟
بدن همه‌ی ما با ماده‌های خارجی در تماس است و برای دفاع از خود در برابر این‌ها آنتی‌بادی می‌سازد؛ در بیشتر موردها، بدن به آنتی‌بادی‌های آزاد شده واکنش نشان نمی‌دهد؛ ولی در مورد آنافیلاکسی، سیستم ایمنی واکنش زیادی می‌دهد که باعث واکنش آلرژیک می‌شود.
بعضی از مردم آنقدر حساس هستند که حتا بوی غذا می‌تواند باعث آن شود و برخی نیز به ماده‌های نگهدارنده در غذا حساسیت دارند.
بیشتر بخوانید: عوامل آلرژی زا تنفسی؛ ۵ مورد از مهم ترین آنها
بعضی از چیزهایی که باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک می‌شوند عبارتنداز:
- غذاهایی مانند: شیر، تخم مرغ، ماهی، گندم، سویا، بادام‌زمینی، آجیل درختی و دانه‌های کنجد
- داروهایی مانند: آنتی‌بیوتیک، ضد التهابی غیر استروییدی، داروهای بیهوشی، آسپرین، ایبوپروفن و داروهای ضد تشنج
- نیش حشرات مانند: زنبور
- لاتکس (نوعی لاستیک که در بعضی از دستکش‌ها یافت می‌شود)
- گرده
گاهی‌وقت‌ها مشخص نیست که چه چیزی باعث واکنش آنافیلاکتیک شده‌است که به‌نام آنافیلاکسی ایدیوپاتیک شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: آلرژی غذایی؛ ۷ نشانه مصرف غذاهای آلرژی زا، که باید بدانید
علامت‌های آنافیلاکسی
علامت‌ها به‌طور معمول پس از تماس شما با آلرژن (ماده‌ای که باعث واکنش آلرژیک می‌شود) رخ می‌دهد و به آلرژی و محرک آن بستگی دارد مانند:
- دل‌درد
- استرس
- سرفه
- لکنت زبان
- خس‌خس سینه
- مشکل در بلع یا احساس چسبیدن چیزی به زبان یا گلو
- تورم در دهان و گلو
- شوکه‌شدن
- گرفتگی بینی
- خارش دهان یا گلو
- صدای گرفته
- تنگی نفس و گرفتگی گلو
- مشکل در تنفس
- درد قفسه‌ی سینه
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- تورم و خارش پوست همراه با کهیر
- تورم پاها، دست، لب ، چشم
- فشار خون پایین و گردش خون ضعیف، که منجر به رنگ آبی پوست می‌شود
- نبض کم، سرگیجه یا غش
- ازدست‌دادن هوشیاری
- خارش، قرمزی، آبریزش چشم
- سردرد
- هم‌چنین شاید طعم فلزی در دهان خود داشته‌باشید
بیشتر بخوانید: انواع سردرد و ۷ روش فوری برای درمان آن
در آنافیلاکسی چه اتفاقی برای بدن می افتد؟
بدن در واکنش به یک آلرژن، مقدار زیادی هیستامین می‌سازد؛ این یک مولکول است که می‌تواند پاسخ التهابی را تحریک کند و منجر به موردهای زیر می‌شود:
- گشادشدن رگ‌های خونی
- کاهش ناگهانی فشار خون
- ازدست‌دادن هوشیاری
- شوکه‌شدن
در کسی که آنافیلاکسی را تجربه می‌کند، راه‌های هوایی باریک می‌شود و تنفس را دشوار می‌کند؛ افزون بر این، رگ‌های خونی نشت می‌کنند و باعث ادم می‌شوند، ادم تورمی است که از انباشتگی مایعات بهوجود می‌آید؛ این واکنش به‌سرعت پس از برخورد با آلرژن یا چند ساعت پس از تماس با آن رخ می‌دهد ولی شاید در موردهای بسیار کم، روزهای بعد ایجاد شود.
چگونه تشخیص داده می شود؟
این بیماری در صورت وجود نشانه‌های زیر تشخیص داده‌می‌شود:
- سردرگمی ذهنی
- تورم گلو
- ضعف یا سرگیجه
- پوست آبی
- ضربان قلب سریع یا غیرطبیعی
- تورم صورت
- فشار خون پایین
- خس‌خس سینه
بیشتر بخوانید: تشنج؛ صفر تا ۱۰۰ آنچه که باید بدانیم
درمان این بیماری چگونه است؟
اگر نشانه‌های آنافیلاکسی در شما یا یکی از نزدیکانتان آغاز شد به‌سرعت با ۱۱۵ تماس بگیرید و تا زمانی که اورژانس برسد پاها را ۳۰ سانتی‌متر بالا بیاورید و با پتو بپوشانید.
اگر فرد نیش زده شده‌است، آن را دربیاورید ولی از موچین استفاده نکنید و فشردن آن باعث بیشتر پخش‌شدن سم می‌شود.
در صورت داشتن مشکل تنفسی، به او داروی خوراکی ندهید و با قطع‌شدن تنفس یا ضربان قلب، احیای قلبی_ریوی (CPR) نیاز است.
بیمار اگر ایستاده است دراز بکشد و اگر احساس ضعف کرد، او را وادار به نشستن، درازکشیدن کنید.
اگر استفراغ کرده‌است یا باردار است، به پهلو‌ی بچرخانید.
بیمار را خنک نگه دارید و به او لباس گشاد بپوشانید.
از نفس‌کشیدن او اطمینان داشته‌باشید و برای تنفس آسان، باید بنشیند و کمی به جلو خم شود ولی اگر احساس ضعف می‌کند، باید دراز بکشد و پاهای خود را بالا بیاورد.
اگر بیهوش شد، باید سر او به عقب باشد که بتواند نفس بکشد.
در بیمارستان، به بیماران مبتلا به آنافیلاکسی، اپی‌نفرین برای کم‌کردن واکنش بدن داده می‌شود.
افزون بر این، ممکن است اکسیژن، کورتیزون (cortisone)، آنتی‌هیستامین یا یک اسپری بتا‌آگونیست (beta-agonist) دریافت کنید.
عارضه های آنافیلاکسی چیست؟
شاید بعضی از بیماران دچار شوک آنافیلاکتیک شوند؛ هم‌چنین به‌دلیل التهاب راه‌های هوایی، تنفس متوقف شود یا انسداد راه هوایی را تجربه کنند و گاهی‌وقت‌ها باعث حمله‌ی قلبی می‌شود؛ باید بدانید که همه‌ی این عارضه‌ها کشنده هستند.
چگونه از آن جلوگیری کنیم؟
- از آلرژنی که می‌تواند باعث واکنش شود دوری کنید؛ یعنی غذا، دارو یا چیزی که به آن حساسیت دارید، مصرف نکنید؛ برای نمونه، اگر حساسیت غذایی دارید، برچسب ماده‌های غذایی را با دقت بررسی کنید و به کارکنان رستوران و کافه‌ها در مورد حساسیت خود بگویید
- اگر در خطر ابتلا به آنافیلاکسی هستید، پزشک به شما سفارش می‌کند که برای مقابله با واکنش، داروی اپی‌نفرین، همراه داشته‌باشید؛ و همیشه تاریخ انقضای آن را چک کنید؛ متخصصان می‌گویند که برای اطمینان بعضی از کسانی که مبتلا به آلرژی هستند، همیشه دو انژکتور اپی‌نفرین همراه خود داشته‌باشند و آنها را در جای خیلی سرد یا گرم مانند: یخچال یا بیرون زیر نور خورشید قرار ندهید
اپی‌نفرین به چند روش کمک می‌کند:
باعث انقباض عروق خونی، کاهش تورم و کمک به افزایش فشار خون می‌شود، ماهیچه‌های اطراف ریه را شل می‌کند، با جلوگیری از پخش‌شدن ماده‌های شیمیایی اضافی در بدن، واکنش را کم می‌کند.
اگر نیاز به این دارو دارید می‌توانید بدون آن‌که وقت خود را هدر دهید در خانه یا محل کار آن را از داروخانه‌ی ما تهیه کنید.
به‌یاد داشته‌باشید اگر سابقه‌ی واکنش‌های آلرژیک دارید، مهم است که به دوستان، اعضای خانواده و کارفرمایان یا کارکنان مدرسه بگویید.
روش استفاده از انژکتور اپی‌نفرین را تمرین کنید و به دوستان، خانواده، همکاران خود آموزش دهید که چگونه و چه زمانی از آن استفاده کنند.
بنابراین در این مقاله گفتیم که آنافیلاکسی یک بیماری بسیار تهدیدکننده‌ی زندگی است و هرکسی که این واکنش آلرژیک شدید را تجربه کند نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد؛ پس دانستن این‌که در این شرایط چه باید کرد به نجات جان فرد کمک می‌کند و آگاهی از علامت‌ها و چگونگی واکنش آن در بدن بسیار مهم است.
توجه کنید که اگر دلیل واکنش آلرژیک خود را نمی‌دانید و نمی‌توانید از آن دوری کنید، اپی‌نفرین همراه خود داشته‌باشید تا از پیشامدهای بدتر جلوگیری کنید.
اگر داروی خاصی را مصرف می‌کنید یا عمل جراحی دارید و نگران این واکنش آلرژیک هستید، می‌توانید با پزشکان نیتروطب گفت‌وگو کنید و در صورتی که به غذای خاصی حساس هستید و آن را از برنامه‌ی غذایی خود حذف کردید، می‌توانید با کارشناسان تغذیه‌ی ما در ارتباط باشید.
