غربالگری بارداری و آزمایش‌های قبل و حین آن را می‌توان از حیاتی‌ترین و مهم‌ترین اقدامات زمان بارداری به شمار آورد. علت حیاتی بودن این اقدام این است که جدا از این که یک مادر حین بارداری تلاش‌های بسیاری می‌کند و رنج‌های زیادی می‌کشد و حدود ۹ ماه خیلی از سختی‌ها را به جان می‌خرد، با به دنیا آمدن یک نوزاد که دارای معلولیت و نقص‌های ژنیتیکی است هزینه‌های زیادی به خانواده او وارد می‌شود.
بنابراین انجام آزمایش‌های و غربالگری قبل و حین بارداری به سلامت هر چه بهتر مادر و نوزاد کمک می‌کند، در این مقاله ما به معرفی این آزمایش‌های و تست‌ها می‌پردازیم و شما را با آنها آشنا خواهیم کرد، پس با ما همراه باشید.
آزمایش های قبل بارداری
برخی فکر می‌کنند مراقبت بارداری در حین آن باید صورت گیرد که این یک تفکر کاملا اشتباه است!
بله درست خواندید این تفکر اشتباه است، مراقبت‌های بارداری از قبل از آن باید صورت گیرد و برخی از متخصصان حتی معتقدند که آزمایش‌های حین ازدواج را نیز می‌توان جزو همین مراقبت‌ها به شمار آورد و نکته‌‌ی مهم‌تر این است که باید در نظر داشت این مراقبت‌ها و آزمایش‌های را فقط نباید در خانم‌ها جست‌و‌جو کرد بلکه آقایان نیز باید تحت آزمایش و غربالگری قرار گیرند چرا که نیمی از ژن‌های یک نوزاد از پدر وی به او می‌رسد. در این قسمت به آزمایش‌های و تست‌های قبل از بارداری اشاره خواهیم کرد.
۱- آزمایش‌های شناسایی بیماری‌های واگیردار: این دسته از آزمایش‌های را می‌توان در چند مرحله از زندگی انجام داد از جمله در آزمایش‌های طب‌کار، قبل از ازدواج و قبل از اقدام به بارداری و دلیل انجام چند مرحله‌ای این دسته از آزمایش‌ها این است که خیلی از بیماری‌های خطرناک ویروسی نظیر انواع هپاتیت‌ها و ایدز در اثر مخاطرات شغلی و یا از طریق رابطه جنسی، تزریق خون‌آلوده و حتی از طریق شیر مادرِ مبتلا، منتقل می‌شوند.
۲- آزمایش‌های ژنتیکی و DNA: این نوع از آزمایش‌ها، هم در قبل از بارداری و هم درحین بارداری قابلیت انجام دارند ولی با یک تفاوت، و آن تفاوت این است که در قبل از بارداری این آزمایش توسط زوجین انجام می‌شود و کاملا اختیاری است تا آنها بتوانند ناهنجاری های موجود در ژن های خود را شناسایی کنند اما در حین بارداری این آزمایش از مادر و مایع آمنیوتیک موجود در کیسه آب اطراف جنین گرفته می‌شود و بررسی‌های ژنتیکی روی آن انجام می‌شود.
۳- آزمایش‌های هورمونی: آزمایش‌های هورمونی می‌توانند به شناسایی نقص‌های هورمونی در مادر و پدر و جنین کمک کنند. این آزمایش‌های می‌توانند اطلاعاتی درباره سطح هورمون‌های مهم مانند استروژن، پروژسترون، LH، تستوسترون، پرولاکتین و هورمون رشد در بدن مادر و پدر و جنین فراهم کنند و در صورت لزوم، برای مراقبت بیشتر و بهتر از هر کدام از این افراد خانواده اقدامات لازم انجام می‌شود.
غربالگری بارداری
غربالگری و تست‌های تشخیصی در ایام بارداری شامل تعدادی از آزمایش‌های مختلف و تست‌ها می‌باشد که برخی از آنها اختیاری و برخی دیگر اجباری است که گاهی از برخی سیاست‌ها نیز تاثیر می‌پذیرد. این غربالگری به تشخیص احتمال ابتلای جنین به برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندر داون، سندرم ترنر، سندرم پاتو(Patau) و سندرم ادوارد(Edwards) کمک می‌کند. به طور معمول غربالگری در ایام بارداری به دو قسمت برحسب بازه زمانی تقسیم می‌شود: غربالگری اول و غربالگری دوم.
غربالگری اول در بارداری
غربالگری اول در بارداری در هفته‌های یازدهم تا سیزدهم بارداری انجام می‌شود، این نوع از غربالگری شامل دو بخش است، آزمایش خون مادر و سونوگرافیNT.
در آزمایش خون مادر دو ماده بیوشیمیایی به نام‌های PAPP-A و β-HCG اندازه‌گیری می‌شوند که در واقع در جنین ساخته شده‌اند که از طریق جفت، وارد خون مادر شده‌اند. اگر جنین دچار اختلالات ژنتیکی شود ما شاهد تغییر در میزان این دو ماده در بدن مادر خواهیم شد که البته لازم به ذکر است از بین این دو ماده، هورمون β-HCG در بین عموم مردم با عنوان هورمون بتا یاد می‌شود که تست سنجش آن دربین مردم کشورمان با عنوان تست اولیه‌ی حاملگی یاد می‌شود.
در سونوگرافی NT ضخامت پوست پشت گردن جنین اندازه گرفته می‌شود که اندازه غیر طبیعی آن می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون باشد.
در سونوگرافی NT (نوکال ترانسلوسنسی) سونوگرافیست یک پروب سونوگرافی را روی شکم ویا واژن مادر قرار داده و با توجه به تصاویر ایجاد شده، ضخامت قسمتی به نام ناحیه‌ی شفاف پشت گردن که پر از مایع است را در جنین اندازه می‌گیرد که اگر بیش از ۲.۵ میلی‌متر باشد غیرطبیعی تلقی شده و می‌تواند نشان از وجود اختلالات ژنتیکی مانند سندرم‌های ترنر، داون، ادوارد(Edwards)، کلاین فلتر و پاتو(Patau) باشد.
توجه: ضخامت غیرطبیعی ناحیه شفاف پشت گردن جنین لزوما به معنای وجود اختلال ژنتیکی نیست به این دلیل که عواملی مانند سن مادر، وزن مادر، سابقه بارداری و سوابق خانوادگی در نتیجه سونوگرافیNT موثر هستند و چنانچه در سونوگرافی ضخامت ناحیه شفاف پشت گردن غیر طبیعی تلقی شود ممکن است پزشک و یا ماما آزمایش‌ها و تست‌های تشخیصی بیشتری مانند آمنیوسنتز و CVS(نمونه برداری از پرزهای جفتی) برای تشخیص بهتر درخواست کند.
شما عزیزان می‌توانید از طریق سایت نیتروطب یک پزشک و یا یک کارشناس حرفه‌ای مامایی را برای تفسیر آزمایش‌ها و سونوگرافی ها و مشاوره در دوران بارداری کنار خود داشته باشید برای استفاده از این خدمات و بیشتر شما می‌توانید به صفحه خدمات مراجعه کنید یا با ارسال پیام به قسمت چت پشتیبانی راهنمایی شوید.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
غربالگری دوم بارداری
غربالگری دوم بارداری مانند غربالگری اول بارداری یک آزمایش کم‌تهاجمی به شمار می‌آید که معمولا مادران باردار باید در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام دهند و از نتایج آن برای تشخیص احتمال ابتلای جنین به اختلالات ژنتیکی نظیر انواع سندرم‌ها که در غربالگری اول گفته شد، استفاده می‌شود.
غربالگری دوم بارداری یا غربالگری سه ماهه دوم بارداری شامل دو بخش است:
- آزمایش خون مادر
- سونوگرافی آنومالی
آزمایش خون مادر در غربالگری دوم بارداری
در این مرحله، از خون مادر برای بررسی و اندازه‌گیری چهار ماده به نام‌های AFP، hCG، uE3 و inhibin A استفاده می‌شود. این چهار مادر در جنین ساخته شده و از طریق جفت وارد خون مادر می‌شوند و اگر جنین مبتلا به اختلالات ژنتیکی باشد میزان این مواد در خون مادر ممکن است تغییر کند.
بیشتر بخوانید: دیابت بارداری | ۲ نوع، نحوه تشخیص، درمان و عوارض
سونوگرافی آنومالی در غربالگری دوم بارداری
این سونوگرافی توسط یک متخصص سونوگرافی، معمولا در هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود زیرا در این زمان تمام ارگان‌های اصلی جنین به اندازه کافی رشد کرده‌اند و می‌توان ساختار و عملکرد آنها را بررسی کرد.در سونوگرافی آنومالی، متخصص سونوگرافی موارد زیر را بررسی می‌کند:
- اندازه و شکل سر جنین
- مغز جنین
- کلیه‌های جنین
- لگن جنین
- قلب جنین
- روده‌های جنین
- ریه‌های جنین
اگر متخصص سونوگرافی در هر کدام از اندام‌های بالا ناهنجاری مشاهده کند ممکن است با هماهنگی ماما و یا پزشک معالج درخواست آزمایش‌های بیشتری برای تایید تشخیص خود کند زیرا سونوگرافی آنومالی یک نوع غربالگری می‌باشد و آزمایش تشخیصی نیست و احتمال وجود خطا در آن و یا در تشخیص متخصص سونوگرافی وجود دارد.
بیشتر بخوانید: سونوگرافی؛ روشی ساده برای تشخیص ۹ بیماری مهم
مزایای آزمایش‌ها و غربالگری بارداری
در مجموع آزمایش‌ها و غربالگری بارداری هم برای مادر و هم برای نوزاد مفید و دارای مزایای فراوانی است ولی شاخص‌ترین مزیت و فایده این آزمایش‌ها و غربالگری بارداری به دنیا آمدن نوزاد سالم است.
حال در ادامه به سایر مزایا و فواید آزمایش‌ها و غربالگری بارداری اشاره می‌کنیم:
۱- تشخیص زود هنگام بیماری‌های ژنتیکی: آزمایش‌ها و غربالگری بارداری در قبل و حین بارداری به شناسایی و تشخیص به موقع و زود هنگام بیماری‌ها و اختلالات ژنتیکی در جنین منجر می‌شود. این اطلاعات به زوجین کمک می‌کند که تصمیم درستی مبتنی بر اطلاعات دقیق در ارتباط با کودک آینده خود و آینده او بگیرند و با چالش‌ها و مراقبت‌های احتمالی مورد نیاز کودک آشنا شوند.
۲- شناسایی عوارض بارداری: در دوران بارداری تغییرات زیادی از لحاظ فیزیولوژیک در بدن مادر اتفاق می‌افتد که تغییرات قلبی و عروقی، تغییرات در سیستم ادراری، افزایش وزن، تغییرات هورمونی، تغییرات گوارشی و تنفسی از جمله این تغییرات هستند. گاهی این تغییرات حتی ممکن است جان مادر را تهدید کند که با مدیریت درست دوران بارداری زیر نظر یک پزشک و تیم درمانی می‌توان این تهدیدها را به حداقل رساند.
۳- شناسایی مشکلاتی که مادر از آنها بی خبر است: در کشور ما با وجود پیشرفت در حوزه‌های مختلف پزشکی و درمانی، متاسفانه هنوز فرهنگ چکاپ هر شش ماه جهت بررسی سلامت خود نهادینه نشده و خانم‌هایی که قصد بارداری دارند هم از این قاعده مستثنی نیستند و همین آزمایش‌ها و غربالگری بارداری موجب این می‌شود که فرد از بیماری خود با دیدن نتایج آزمایش‌ها مطلع شود و در جهت درمان آن اقدام کند.
میدونی مشکل همین جاست که ما به خودمون اهمیت نمیدیم و اصلا انجام چکاپ برامون معنی نداره،
خانم‌ها و آقایون چکاپ هر شش ماه یکبار و یا هر سال یک بار هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری برای حفظ سلامتی خودتونه، اگر هم بهونه داری که نمیرسم برم پیش پزشک تا برام نسخه آزمایش تجویز کنه و یا اون آزمایش رو تفسیر کنه لازمه بدونی که نیتروطب این مشکل برات حل کرده.
۴- کاهش استرس و نگرانی: به طور قطع یکی از دغدغه‌های والدین حین بارداری سلامت جنین از نظر بیماری‌های ژنتیکی است که با مشخص شدن نتایج آزمایش‌ها و غربالگری بارداری استرس والدین کاهش پیدا می‌کند.
بیشتربخوانید: ریزش مو در بارداری؛ دلیل اصلی + درمان آن
معایب آزمایش‌ها و غربالگری بارداری
در بحث درمان همیشه مزایا و معایب به همراه هم بوده‌اند و در غربالگری بارداری هم این موضوع صدق می‌کند ولی در این‌جا نوع نگاه زوجین و والدین می‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد، حال در این جا به برخی از معایب می‌پردازیم:
۱- احتمال خطا در نتایج: این احتمال ممکن است ناشی از خطا در نحوه انجام آزمایش‌ها، عدم رعایت نکات ضروری قبل از آزمایش‌ها توسط مادر، ایراد در کیت‌های آزمایشگاهی یا تفسیر نتایج باشد.
۲- استرس روانی: همانطور که از کاهش استرس و نگرانی والدین با معلوم شدن نتایج آزمایش‌ها و غربالگری بارداری گفتیم باید یادآور این نکته شویم که همین والدین تا معلوم شدن جواب این آزمایش‌ها چه استرسی را تجربه می‌کنند.
۳- هزینه‌های مالی: برخی از خانواده به دلیل شرایط حاکم بر اقتصاد ممکن است توانایی پرداخت برخی از آزمایش‌ها و تست‌های تشخیصی را نداشته باشند.
۴- انجام آزمایش‌های دردناک: برخی تست‌ها و آزمایش‌ها در این دوره به دلیل نمونه برداری از بافت ممکن از دردناک و یا آزاردهنده باشد.
چند نکته در خصوص غربالگری بارداری:
- جواب آزمایش‌ها و غربالگری بارداری چه در مرحله اول و چه در مرحله دوم به صورت یک عدد نسبی به فرد داده می‌شود به این معنی که برای مثال اگر شما عدد ۱:۳۰۰ را دریافت کردید یعنی از هر ۳۰۰ کودک متولد شده یک نفر با احتمال وجود اختلال ژنتیکی به دنیا آمده که تفسیر این اعداد و تعیین پر خطر بودن بارداری به عهده‌ی پزشک می‌باشد.
- درست است که ممکن است آزمایش‌ها و غربالگری بارداری هزینه‌هایی در بر داشته باشد اما هزینه‌های ناشی از نگهداری یک فرزند با نقص ژنتیکی به مراتب چه از نظر مالی و چه از نظر عاطفی و روانی بیشتر است.
- در این راه به پزشک و یا مامای خود اعتماد داشته باشید و از انجام برخی درمان‌های خودسرانه تحت عناوین مختلف بپرهیزید، سلامتی شما و فرزندتان اصلا مسئله شوخی برداری نیست.
- عادت‌های ناسالم مانند سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی و تغذیه نامناسب و در یک کلام سبک زندگی نادرست و نا سالم در مادر چه پیش از بارداری و چه حین آن، اگر نگوییم مهم‌ترین می‌توانیم بگوییم از مهم‌ترین علت‌های تهدید کننده حیات و سلامتی جنین است.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری در بارداری، عفونتی پنهان اما خطرناک
جمع بندی:
در این مقاله سعی شد نگاهی اجمالی به آزمایش‌ها و غربالگری بارداری انداخته شود و شما همراهان نیتروطب را با آنها آشنا کنیم، رسالت همه‌ی این آزمایش‌ها و تست‌ها حفظ سلامتی مادر و کودک او است و یک خانم باردار باید از نظر ابتلا به مشکلاتی مانند دیابت بارداری، فشار‌خون بارداری و انواع عفونت‌ها محفوظ باشد و بماند تا فرزندی سالم به دنیا آورد.
ممنون از این که همراه ما در این مقاله بودید چناچه سوالی دارید در قسمت کامنت مقالات و یا در قسمت چت پشتیبانی مطرح کنید تا پزشکان و کارشناسان مامایی مجموعه نیتروطب پاسخگوی سوالات شما عزیزان باشند، چناچه اگر خاطره‌ای از زمان بارداری خود دارید جهت انتقال تجربه خود می‌توانید در زیر همین مقاله به اشتراک بگذارید.
نیتروطب، یک قدم نزدیک‌تر به سلامتی
