بیماری التهابی لگن یا اختلال التهابی لگن PID وضعیتی می‌باشد که در آن اندام‌های تناسلی بانوان دچار عفونت میشود. این بیماری گاهی نشانه شدیدی دارد و گاهی هم از خود هیچ علائمی نشان نمی‌دهد.
اگر شما نیز علائم این عارضه را داشتید و یا این که پزشک آن را تشخیص داده است، در این مطلب همراه ما باشید، چون در ادامه توضیح می‌دهیم که بیماری PID چیست؟ علت بروز این عارضه چیست؟ چه علائمی دارد؟ برای درمان آن چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟ در صورت عدم درمان چه عوارضی ممکن است ایجاد شود و چگونه می‌توان از آن پیشگیری نمود؟
بیماری التهابی لگن یا PID چیست؟
Pelvic inflammatory disease یا التهاب لگن عفونت اندام‌های تناسلی زنانه می‌باشد که این اندام‌ها شامل دهانه رحم، رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ میشود. به همین دلیل علت، علائم و نحوه درمان آن مشابه عفونت رحم بوده و زمانی که عفونت باکتریایی از واژن به رحم، تخمدان‌ها یا لوله فالوپ برسد، علائم PID ظاهر میشود.
البته ممکن است گاهی این علائم خفیف باشند و یا این که هیچ نشانه‌ای ایجاد نشود. باکتری‌های مختلف از جمله باکتری‌های مقاربتی کلامیدیا و سوزاک می‌توانند باعث التهاب لگن شوند. معمولا این عفونت از عفونت واژن شروع شده و می‌تواند به اندام‌های دیگر نیز سرایت کند. زمانی که عفونت به خون فرد سرایت کند می‌تواند بسیار خطرناک باشد و حیات فرد را نیز تهدید کند.
علائم اختلال التهابی لگن چیست؟
در برخی موارد ممکن است علائم و نشانه‌های بیماری التهاب لگن خفیف بوده و در نتیجه تشخیص آن بسیار دشوار باشد. اگرچه بعضی از زنان هیچ علائم و نشانه‌ای مربوط به بیماری PID را از خود نشان نمی‌دهند اما در هنگام بروز علائم نیز، احتمال مشاهده موارد زیر امکان پذیر است:
- درد در قسمت بالایی شکم
- درد خفیف تا شدید در پایین شکم، لگن و مقعد
- خونریزی غیرطبیعی رحم، به ویژه در حین یا بعد از رابطه جنسی، یا بین چرخه قاعدگی
- ترشحات غیرطبیعی یا سنگین واژن که ممکن است بوی نامطبوعی داشته باشند.
- خستگی
- درد هنگام مقاربت
- تب، گاهی اوقات همراه با لرز
- اختلالات قاعدگی
- ادرار دردناک، تکرر ادرار یا دشواری در هنگام دفع ادرار
بیشتر بخوانید: قاعدگی نامنظم؛ علت و ۱۱ روش پیشگیری از اختلال های پریود
علل ایجاد اختلال التهابی لگن
همانطور که گفته شد در بیشتر موارد، این بیماری به دلیل انتشار عفونت باکتریایی از لوله‌های فالوپ، واژن یا دهانه رحم به رحم و تخمدان‌ها ایجاد میشود. اغلب بیماری التهابی لگن توسط بیش از یک نوع باکتری به وجود می‌آید و گاهی برای پزشکان سخت است که تشخیص دهند کدام یک از این باکتری‌ها باعث ایجاد این بیماری هستند. در بیشتر موارد، این بیماری توسط یک عفونت آمیزشی (STI) همچون سوزاک یا کلامیدیا ایجاد میشود.
معمولا در طول رابطهٔ جنسی محافظت نشده، باکتری‌های عامل این بیماری به زنان منتقل میشود. همچنین نوع دیگری از عفونت آمیزشی به نام مایکوپلاسما ژنیتالیوم مسئول موارد بیماری التهابی لگن می‌باشد. اما بیماری التهابی لگن در بسیاری از موارد دیگر، توسط باکتری‌هایی که در واژن زندگی می‌کنند، ایجاد میشود. در موارد نادر، هنگامی که سد طبیعی ایجاد شده توسط دهانهٔ رحم کنار رود، باکتری‌ها می‌توانند وارد دستگاه تناسلی زنان شوند.
این اتفاق که باز شدن دهانهٔ رحم می‌باشد می‌تواند بعد از زایمان، در دوران قاعدگی، سقط جنین ناخواسته و سقط جنین القایی رخ دهد. باکتری‌ها به ندرت می‌توانند حین قرار دادن دستگاه داخل رحمی که نوعی روش کنترل بارداری طولانی مدت می‌باشد یا هر پروسه دیگر پزشکی که شامل قرار دادن ابزاری در رحم باشد، وارد دستگاه تناسلی زنان شوند.
بیشتر بخوانید: بیماری های مقاربتی؛ ۹ نشانه مهم و انوع شایع آن
چه کسانی بیشتر در معرض خطر بیماری التهابی لگن قرار دارند؟
تعدادی از عوامل قادر هستند تا خطر ابتلا به بیماری التهاب لگن را دوچندان کنند. این عوامل به شرح زیر می‌باشند:
- داشتن چندین شریک جنسی
- زنان فعال جنسی زیر ۲۵ سال
- داشتن رابطه جنسی بدون کاندوم
- داشتن رابطه جنسی با شخصی که بیش از یک شریک جنسی دارد.
- داشتن سابقه ابتلا به بیماری التهاب لگن یا عفونت‌های مقاربتی
- استفاده مداوم از دوش واژینال، که تعادل باکتری‌های مفید و مضر در واژن را بر هم زده و ممکن است علائم شما را پنهان کنند.
- بعد از قرار دادن دستگاه داخل رحمی یا IUD، خطر ابتلا به التهاب لگن کمی افزایش پیدا می‌کند. البته به طور کلی این خطر محدود به سه هفته اول جا گذاری میشود.
بیشتر بخوانید: جلوگیری از بارداری؛ ۱۱ روش موثر+ نکات مثبت و منفی هر روش
تشخیص بیماری التهاب لگن
هیچ آزمایشی وجود ندارد که به طور دقیق بتواند بیماری التهاب لگن را تشخیص دهد. در عوض پزشکان و متخصصین با تلفیقی از موارد زیر قادر به تشخیص این بیماری خواهند بود.
- سابقه پزشکی
پزشک متخصص احتمالا در مورد سابقه عفونت‌های مقاربتی، عادت‌های جنسی و روش‌های مورد استفاده به عنوان پیشگیری از بارداری سوالاتی را از شما خواهد پرسید.
- علائم و نشانه‌ها
در مورد هر گونه علائمی که در خود تجربه می‌کنید، حتی اگر خفیف هم باشند با پزشک خود صحبت کنید.
- معاینه لگن
در طول انجام معاینه لگن، پزشک زنان ناحیه لگن را از نظر تورم و حساسیت مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک برای جمع‌آوری نمونه مایعات واژن و دهانه رحم از یک سواب پنبه‌ای استفاده کند. سپس از نظر علائم عفونت و باکتری‌هایی مانند سوزاک و کلامیدیا نمونه‌ها در آزمایشگاه مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
- آزمایش خون و ادرار
ممکن است این آزمایشات برای سایر عفونت‌های مقاربتی، آزمایش بارداری و یا HIV یا اندازه‌گیری مقدار گلبول‌های سفید خون یا سایر نشانگرهای التهاب یا حتی عفونت استفاده شود.
این آزمایش برای ایجاد تصاویری از اندام‌های تولید مثل شما از امواج صوتی استفاده می‌کند.
اگر همچنان با وجود انجام موارد تشخیصی بالا، علت بروز علائم نامشخص بود، ممکن است پزشک آزمایش‌های بیشتری را از شما درخواست نماید، که این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:
- لاپاراسکوپی
پزشک زنان در طی روش لاپاراسکوپی، با ایجاد یک برش کوچک در شکم نوعی ابزار نازک و سبک را وارد حفره شکمی شما می‌کند تا بتواند اندام‌های لگن را مورد بررسی دقیق‌تری قرار دهد.
- نمونه‌برداری از آندومتر
پزشک زنان در طی این آزمایش، یک لوله نازک را وارد رحم می‌کند تا از آن نمونه کوچکی از بافت آندومتر را خارج سازد. این بافت از نظر علائم التهاب و عفونت مورد بررسی و آزمایش قرار می‌گیرد.
بهترین روش درمان اختلال التهابی لگن چیست؟
اغلب درمان عفونت به صورت دارویی انجام میشود، اما یک درمان موثر با دارو می‌تواند عامل بروز التهاب لگن را به طور کامل از بین ببرد. همچنین مواردی وجود دارند که با انواع داروها نمی‌توان آن را برطرف نمود. به عنوان مثال با درمان دارویی نمی‌توان اثرات جانبی عفونت لگنی همچون آسیب‌های دائمی دستگاه تناسلی و اسکار را برطرف کرد. اغلب متخصصان برای کنترل PID یا بیماری التهابی لگن از روش‌های درمانی زیر استفاده می‌کنند.
- درمان عفونت لگن با آنتی‌بیوتیک
پزشک متخصص زنان برای شروع درمان موثر و فوری ترکیبی از چندین آنتی بیوتیک را برای فرد تجویز می‌کند. ممکن است در ادامه پزشک زنان نسخه داروی شما را بعد از بررسی نتایج آزمایشات تغییر داده و آن را طبق عامل بروز عفونت لگن اصلاح نماید. پزشک معمولا در این روش از شما می‌خواهد مجدداً بعد از ۳ تا ۴ روز مراجعه نمایید و در مورد نشانه‌های بعد از شروع درمان او را مطلع کنید.
به خاطر داشته باشید که حتی اگر بعد از گذشت چند روز حالتان بهتر شد از مصرف داروهای تجویز شده خودداری نکنید و همه‌ی آن‌ها را طبق دستورالعمل‌های پزشک مصرف کنید. آزیترومایسین یکی از آنتی‌بیوتیک‌هایی می‌باشد که ممکن است برای درمان و کنترل بیماری التهاب لگن تجویز شود. در واقع این دارو برای رفع عامل بروز عفونت لگن که نوعی بیماری عفونی و مقاربتی است تجویز میشود. پس بهتر است هرگز بدون دستور پزشک از این داروها استفاده نکنید.
- پرهیز از رابطه جنسی در طی درمان
بهتر است تا زمانی که تمام نشانه‌های بیماری شما برطرف شوند و کاملاً درمان شوید از رابطه جنسی خودداری کنید. همسر شما باید برای جلوگیری از بروز مجدد عفونت با STI، تحت درمان و معاینه قرار بگیرد. بعضی از شرکای جنسی مبتلا بوده اما هیچ علامتی ندارند، اما با درمان و انجام تست می‌توان تا حد زیادی اطمینان حاصل نمود که ریسک ابتلا مجدد به عفونت مقاربتی و عفونت لگن به حداقل می‌رسد.
اگر بدن شما به داروهای خوراکی پاسخ مثبتی نداد باید یا باردار باشید و یا این که در دستگاه تناسلی مشکوک به بروز آبسه باشید و شاید هم لازم باشد تا بستری شوید. معمولا در همچین شرایطی پزشک آنتی‌بیوتیک داخل وریدی و پس از آن آنتی‌بیوتیک خوراکی را تجویز می‌نماید.
- جراحی
به ندرت پیش می‌آید که نیاز باشد تا فرد مبتلا به عفونت لگن تحت عمل جراحی قرار بگیرد. اما اگر آبسه پاره شده یا خطرناکی وجود داشته باشد، با روش جراحی آن را خارج می‌کنند. همچنین زمانی که بدن بیمار به آنتی‌بیوتیک پاسخ ندهد جراحی انجام می‌گیرد.
عوارض ابتلا به اختلال التهابی لگن چیست؟
اگر در مراحل ابتدایی بیماری التهابی لگن تشخیص داده و درمان شود، معمولا تأثیر زیادی از خود برجای نمی‌گذارد و فرد بهبود پیدا می‌کند. اما اگر عفونت لگن درمان نشود، امکان ایجاد آبسه و رشد بافت اسکار در دستگاه تناسلی وجود دارد. آبسه‌ها و اسکارهای ناشی از عفونت لگن می‌توانند بیمار را دچار صدمات جدی و دائمی کرده و به اندام‌های تولید مثل آسیب وارد نمایند. رایج‌ترین و جدی‌ترین عوارض و اثرات مخرب ناشی از عفونت لگن عبارتند از:
آسیب‌های ناشی از عفونت لگنی می‌توانند در زنان باعث ناباروری شوند. در زنان مبتلا به PID میزان ریسک ناباروری بستگی به دفعات ابتلا آن‌ها دارد. اگر درمان عفونت لگن را به تأخیر بیندازید می‌تواند به میزان قابل توجهی ریسک ناباروری را افزایش دهد.
- حاملگی خارج رحمی
بهتر است بدانید که یکی از اصلی‌ترین عوامل حاملگی لوله‌ای در زنان و بارداری خارج رحمی عفونت لگنی می‌باشد. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که زن باردار از قبل درگیر عفونت لگنی بوده و بیماری تحت درمان قرار نگیرد. بیماری لگنی درمان نشده باعث رشد اسکار در لوله‌های فالوپ شده و درنتیجه آنان را مسدود می‌کند. زمانی که برای لانه گزینی در رحم تخمک بارورشده قصد عبور از لوله فالوپ را دارد، قطعا به دلیل این انسداد در آنجا محبوس میشود.
حاملگی خارج رحمی خطرات خاص خود را داشته و یکی از شرایط پزشکی جدی به شمار می‌رود. این وضعیت می‌تواند باعث مرگ مادر و بروز خونریزی‌های شدید شود. بنابراین چنین مواردی نیاز به مراقبت‌های شدید پزشکی دارند.
- دردهای مزمن لگنی
بیماری التهابی لگن یک نوع عفونت می‌باشد که همراه با نشانه‌های شایع مانند درد خود را نشان می‌دهد. امکان دارد دردهای لگنی ناشی از عفونت لگن چند ماه تا چند سال در بدن باقی بمانند. جای زخم و اسکارهایی که در سایر اندام‌های لگنی و لوله‌های فالوپ باقی می‌مانند، می‌توانند هنگام مقاربت و در دوره تخمک‌گذاری باعث بروز درد شوند.
- آبسه لوله تخمدان
یکی از اثرات جدی عفونت لگن ایجاد تاول‌های چرکی یا آبسه در اندام‌های دستگاه تناسلی است. معمولا آبسه‌های ناشی از عفونت لگن روی تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ ایجاد می‌شوند. اما این احتمال نیز رد نمی‌شود که گاهی در اندام‌های لگنی و رحم رشد کنند. اگر آبسه‌ها درمان نشوند و عفونت تحت کنترل قرار نگیرد این ریسک وجود دارد که یک عفونت بسیار کشنده و جدی رخ دهد.
روش‌های جلوگیری از ابتلا به PID چیست؟
برای اینکه بتوانید ریسک ابتلا به عفونت لگن را کاهش دهید، قطعا رعایت نکات زیر موثر خواهد بود:
از گرفتن دوش واژینال آن هم به دفعات زیاد خودداری نمایید. چون دوش واژینال بیش از آن که خوب باشد می‌تواند در واژن باعث برهم خوردن تعادل باکتری‌های خوب و مضر شود.
اگر خودتان تست STI می‌دهید، از همسرتان هم انجام این کار را درخواست نمایید. اگر شما مبتلا به یکی از بیماری‌های عفونت لگن یا مقاربتی مبتلا هستید، بهتر است که شریک جنسی شما هم آزمایش بدهد. همچنین کسی که شریک جنسی فرد مبتلا به STI است باید همزمان با او حتی اگر بی‌علامت هم باشد، تحت درمان قرار بگیرد.
اگر به رابطه خود مشکوک بودید و احساس کردید علائم STI دارید، حتماً آزمایش داده و درباره علائم خود با پزشک صحبت کنید. بهترین کار برای جلوگیری از ابتلا به PID درمان و تشخیص زودهنگام بیماری مقاربتی است. چرا که دلیل بروز عفونت لگن بیماری مقاربتی درمان‌نشده می‌باشد. همچنین بهتر است یک برنامه غربالگری STI منظم داشته باشید.
- رابطه جنسی ایمن داشته باشید.
بهتر است در مورد تأثیر روش‌های پیشگیری از بارداری بیشتر تحقیق نمایید. چون بعضی از افراد تصور می‌کنند که همه‌ی روش‌های جلوگیری از بارداری در پیشگیری از ابتلا به عفونت لگن موثر هستند. لازم به ذکر است که قرص‌های ضدبارداری هیچ تأثیر بر پیشگیری از ابتلا به PID ندارند. تنها محصول پیشگیری از بارداری که می‌تواند در برابر ریسک انتقال عفونت لگن از شما محافظت کند کاندوم است.
از کجا بدانیم عفونت لگنی داریم؟
لازم است تا برای اینکه تشخیص دهید آیا واقعا درگیر به التهاب لگن هستید یا خیر، به علائم و نشانه‌هایی که در دستگاه تولید مثل و دستگاه تناسلی رخ می‌دهد دقت کنید. اگر نشانه‌های نگران‌کننده‌ای را مشاهده کردید حتماً به پزشک مراجعه کنید. لازم است در صورت بروز علائم تب بالای ۳۸٫۳ درجه سانتی‌گراد، خروج ترشحات بدبو از واژن، احساس درد بسیار شدید در پایین شکم در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
دقت کنید که همیشه نباید منتظر دیدن علائم شدید و واضح از PID باشید. چون گاهی استشمام بوی بد از واژن، یک خونریزی بین قاعدگی، احساس درد هنگام دفع ادرار و ترشحات غیرطبیعی ناشی از STI هستند. همچنین عفونت‌های گروه STI می‌توانند زمینه‌ساز بروز عفونت لگن شوند، بنابراین در صورت بروز علائم غیرطبیعی به پزشک مراجعه نمایید.
اگر پزشک تشخیص داد شما به عفونت مقاربتی مبتلا هستید، آن را درمان و کنترل کنید. پیشگیری از ابتلا و مدیریت بیماری‌های مقاربتی تأثیر چشمگیری در کاهش ریسک ابتلا به PID یا بیماری التهابی لگن دارد.
اگر بیماری التهابی لگن درمان نشود چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
درمان نشدن بیماری التهابی لگن، باعث آسیب دائمی به دستگاه تولید مثل میشود و به تدریج باکتری مولد این بیماری در عملکرد لوله‌های رحمی اختلال ایجاد می‌کنند و باعث از بین رفتن بافت‌های سالم آن می‌شوند.
در نتیجه این امر، حرکت طبیعی تخمک به طرف رحم را مختل می‌کند و اگر به طور کامل لوله رحمی آسیب ببیند احتمال ناباروری وجود دارد، چرا که اسپرم نمی‌تواند تخمک را بارور کند. در کسانی که آسیب‌ها کمتر باشد، در لوله‌های رحمی امکان ساکن ماندن تخم بارور شده وجود دارد که همان بارداری خارج از رحم اتفاق می‌افتد و در لوله رحمی تخم بارور شروع به رشد می‌کند.
جمع بندی
همانطور که گفته شد التهاب لگن وضعیتی می‌باشد که عفونت باکتریایی تمامی اندام‌های تناسلی فرد را درگیر کرده باشد. اندام‌های تناسلی شامل لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، دهانه رحم، رحم و واژن میشود. معمولا عفونت باکتریایی از واژن شروع میشود و به اندام‌های دیگر سرایت می‌کند. از علائم بیماری التهابی لگن یا PID می‌توان به درد حین رابطه جنسی و خونریزی بین قاعدگی اشاره کرد. همچنین ادرار دردناک، تکرر ادرار، ترشحات غیرطبیعی و درد زیر شکم از دیگر علائم این عارضه می‌باشند.
همچنین ممکن است برخی از افراد نیز هیچ علامتی نداشته باشند. برای درمان بیماری التهابی لگن یا PID داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شوند. اگر این بیماری به‌موقع درمان نشود، امکان دارد در این اندام‌ها بافت اسکار یا آبسه ایجاد شود. بافت اسکار می‌تواند احتمال حاملگی خارج رحمی و ناباروری را افزایش دهد. اگر علائم مربوط به التهاب لگن را دارید، باید برای درمان به‌موقع و تشخیص آن به دکتر زنان مراجعه کنید.
