وقفه تنفسی یا آپنه خواب به شرایطی گفته میشود که در هنگام خواب فرد دچار وقفه تنفسی میگردد. معمولاً کسانی که دچار آپنه خواب هستند، هنگام خوابیدن دچار وقفه‌های مکرر می‌شوند. آپنه خواب شاید به تنهایی مشکل بزرگی محسوب نشود، اما عوارض آپنه خواب بسیار زیاد بوده و حتی میتواند خطرناک نیز باشد. به همین دلیل درمان و تشخیص آپنه خواب از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این مطلب قصد دارین تا شما را بیشتر با آپنه خواب، عوارض و راه‌های درمان آن آشنا کنیم پس تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
آپنه خواب چیست؟
آپنه خواب یک اختلال خواب جدی می‌باشد که میتواند در هنگام خواب تنفس فرد را قطع کند. افرادی که مبتلا به آپنه خواب هستند، گاهی اوقات در طول خواب شبانه صدها بار به طور مکرر تنفس شان متوقف میشود. اگر آپنه خواب درمان نشود، میتواند باعث مشکلات سلامتی، از جمله کاردیومیوپاتی، فشار خون بالا، نارسایی قلبی، سکته، حملات قلبی و دیابت شود. به‌علاوه آپنه خواب درمان نشده میتواند باعث حوادث در کار، مشکلات شغلی و تصادفات و همچنین عدم موفقیت تحصیلی در کودکان و نوجوانان شود.
علائم آپنه خواب
از شایع ترین علائم آپنه‌ی خواب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که عبارتند از:
- خشکی دهان و گلو در هنگام بیدار شدن از خواب
- سردرد صبحگاهی
- خواب آلودگی و خستگی در روز
- عرق شبانه
- اشکال در تمرکز، فراموشی، افسردگی، تحریک پذیری
- مشکلات جنسی
- بی قراری و نا آرامی در هنگام خواب
- خرناس کشیدن
- مشکل بیدار شدن در صبح
- بیدار شدن ناگهانی و داشتن احساسی مانند خفگی
- حرف زدن در خواب
- همچنین ممکن است این علائم در کودکان واضح نباشد که عبارتند از:
- احساس خفگی و سرازیر شدن آب از دهان
- شب ادراری
- ادم محیطی
- عرق زیاد در شب
- مشکلات در مدرسه
- اختلال در یادگیری و رفتار
- خرناس کشیدن
- ضعف یا خواب آلودگی
- وقفه یا عدم تنفس
- بی قراری در رختخواب
- دندان قروچه کردن
در صورت مشاهده هر یک از این علائم به پزشک متخصص مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: دندان قروچه چیست؟ علت، علائم و راه‌کارهای موثر درمانی آن
انواع آپنه خواب
انواع آپنه خواب عبارتند از:
- آپنه انسدادی:
در آپنه انسدادی تنفس فرد کم عمق و یا حتی ممکن است متوقف نیز شود. ممکن است در بعضی از افراد این اتفاق چندین بار در طی شبانه روز رخ دهد. علت اصلی آن مسدود بودن یا ناقص بودن مجرای هوایی فوقانی می‌باشد و باعث میشود عضلات قفسه سینه و دیافراگم به سختی عمل کنند و هوا نیز به سختی وارد ریه‌ها شود. معمولاً تنفس با صدای بلند خرناس و حرکات تند و سریع بدن همراه است و امکان دارد شما در هنگام خواب متوجه آن نشوید. اما این وضعیت میتواند باعث کاهش جریان اکسیژن به اندام‌های حیاتی شود و ریتم قلب را نامنظم کند.
- آپنه مرکزی خواب:
در آپنه مرکزی خواب تنفس به‌طور منظم به دلیل عملکرد مغز مختل میشود. این بدان معنا نیست که شما نمی‌توانید نفس بکشید، بلکه هیچ تلاشی برای نفس کشیدن نمی‌کنید، در واقع مغز به عضلات فرمان نمی‌دهد که عمل تنفس را انجام دهد. آپنه مرکزی خواب معمولاً به دنبال بیماری‌های جدی همچون آسیب ساقه مغز که کنترل تنفس را برعهده دارد ایجاد میشود.
- آپنه ترکیبی:
این نوع آپنه در بزرگسالان بالای ۶۵ سال و افراد مسن شایع است. عامل مهم دیگر، مرد بودن می‌باشد. چون مردان بیشتر در معرض خطر ابتلا به آپنه مرکزی خواب و آپنه انسداد خواب هستند. آپنه مرکزی معمولاً با بیماری دیگری همچون نارسایی کلیه، نارسایی احتقانی قلب، بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون، آلزایمر، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، آسیب به مغز و کم‌کاری تیروئید همراه است.
فاکتورهای خطر بروز بیماری آپنه خواب
آپنه خواب میتواند بر روی همه افراد حتی کودکان نیز تأثیر بگذارد، زیرا برخی از فاکتورها خطر بروز آن را در همه سنین افزایش می‌دهند. اصولا فاکتورهایی که خطر ابتلا به آپنه خواب را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- چاقی خطر ابتلا به آپنه خواب را بسیار افزایش می‌دهد. چون رسوبات چربی در اطراف راه هوایی فوقانی میتواند راه تنفس فرد را مسدود کند.
- ممکن است افرادی که گردن ضخیمتری دارند مجاری تنفسی باریک‌تری داشته باشند.
- ممکن است فرد راه هوایی باریک را به ارث برده باشد. در این شرایط آدنوئیدها یا لوزهها می‌توانند مجرای تنفسی را مسدود کنند. (بخصوص در کودکان)
- مردان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از زنان دچار آپنه خواب می‌شوند. با اینحال، زنان در صورت داشتن وزن زیاد خطر خود را افزایش می‌دهند و به نظر می‌رسد درصد خطر آنها پس از یائسگی نیز افزایش می‌یابد.
- آپنه خواب به طور قابل توجهی در بزرگسالان مسن بیشتر اتفاق می‌افتد.
- استفاده از آرامبخشها و الکل باعث شل شدن عضلات گلو می‌شوند. این امر میتواند آپنه خواب را بدتر کند.
- افراد سیگاری ۳ برابر بیشتر از کسانی که هرگز سیگار نکشیدهاند دچار آپنه خواب می‌شوند، زیرا سیگار کشیدن میتواند میزان احتباس مایعات در مجاری هوایی فوقانی و التهاب را افزایش دهد.
- اگر از طریق بینی خود در تنفس مشکل دارید، به احتمال زیاد دچار آپنه خواب شدهاید. فشار خون بالا، شرایط پزشکی نارسایی احتقانی قلب، دیابت نوع ۲ و بیماری پارکینسون از جمله مواردی هستند که ممکن است خطر آپنه خواب را افزایش دهند. اختلالات هورمونی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، سکته قبلی و بیماری‌های مزمن ریوی همچون آسم نیز می‌توانند این خطر را افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: اختلالات خواب چیست؟ ۷ نکته برای خوب خوابیدن
اصولا فاکتورهای خطر ابتلا به آپنه خواب مرکزی عبارتند از:
- آپنه خواب مرکزی در مردان بیشتر از زنان می‌باشد.
- داشتن نارسایی احتقانی قلب خطر آپنه خواب را افزایش می‌دهد.
- افراد میانسال و مسن بیشتر در معرض آپنه خواب مرکزی هستند.
- سکته مغزی خطر آپنه خواب مرکزی یا پیچیده را افزایش می‌دهد.
- استفاده از داروهای ضد درد، داروهای افیونی به ویژه در طولانیمدت همچون متادون، خطر آپنه خواب مرکزی را افزایش می‌دهد.
درمان آپنه خواب
پزشک ممکن است برای موارد خفیف آپنه خواب، فقط تغییرات سبک زندگی همچون ترک سیگار یا کاهش وزن را توصیه کند. اگر آلرژی بینی دارید، پزشک به شما توصیه می‌کند که این بیماری را درمان کنید. اگر این اقدامات نشانه‌ها و علائم شما را بهبود نمی‌بخشد یا اگر آپنه شما شدید تا متوسط است، درمان‌های دیگر در دسترس هستند که می‌توانید از آنها استفاده کنید. دستگاه‌های خاصی می‌توانند به باز کردن راه هوایی مسدود شده کمک کنند. در موارد دیگر، نیز ممکن است جراحی لازم باشد. این درمان‌ها عبارتند از:
- فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP)
اگر آپنه خواب شدید تا متوسط دارید، ممکن است از دستگاهی استفاده نمایید که میتواند در هنگام خواب فشار هوا را از طریق یک ماسک برای شما ارسال کند. فشار هوا با استفاده از CPAP تا حدودی بیشتر از فشار هوای اطراف ما است و به اندازه ای می‌باشد که میتواند راه‌های هوایی فوقانی را باز نگه داشته و از خروپف و آپنه جلوگیری کند.
- سایر دستگاه‌های فشار راه هوایی
اگر همچنان استفاده از دستگاه CPAP برای شما مشکل ساز است، ممکن است بتوانید از نوع دیگری از دستگاه فشار راه هوایی استفاده نمایید که در هنگام خواب به طور خودکار میتواند فشار هوا را تنظیم کند. واحدهایی که می‌توانند فشار دوسطحی مثبت راه هوایی (BPAP) را تأمین کنند نیز در دسترس هستند. این‌ها در هنگام بازدم فشار کمتر و در هنگام دم فشار بیشتری را ایجاد می‌کنند.
- دستگاه‌های دهانی
گزینه دیگر استفاده از یک وسیله دهانی می‌باشد که برای باز نگه داشتن گلوی فرد طراحی شده است. CPAP نسبت به دستگاه‌های خوراکی مؤثرتر می‌باشد، اما ممکن است استفاده از دستگاه‌های دهانی آسان‌تر باشد. بعضی از آنها برای باز کردن گلوی شما با جلو بردن فک طراحی شده اند که گاهی اوقات نیز می‌توانند آپنه انسدادی خفیف خواب و خروپف را تسکین دهند.
جهت اجاره تجهیزات پزشکی کلیک فرمایید
- درمان مشکلات پزشکی مرتبط
علل احتمالی آپنه مرکزی خواب شامل اختلالات عصبی عضلانی یا قلبی می‌باشد و ممکن است درمان این شرایط کمک کننده باشد.
- اکسیژن مکمل
اگر آپنه مرکزی خواب دارید، ممکن است استفاده از اکسیژن مکمل در هنگام خواب بسیار کمک کننده باشد. انواع مختلفی از اکسیژن همراه با دستگاه‌هایی برای رساندن اکسیژن به ریه‌های افراد موجود است.
- سروو تهویه تطبیقی (ASV)
این دستگاه جریان هوا که اخیراً تأیید شده است، الگوی تنفس طبیعی فرد را یاد گرفته و همه‌ی اطلاعات را در رایانه داخلی ذخیره می‌کند. بعد از اینکه فرد به خواب می‌رود، دستگاه از فشار استفاده می‌کند تا الگوی تنفس شما را عادی کرده و از مکث در تنفس شما جلوگیری کند.
- دارو درمانی
ممکن است بعضی از داروها همچون زولپیدم، استازولامید و تریازولام به رفع آپنه خواب کمک کنند. البته فقط باید بعد از مشورت با یک پزشک متخصص این داروها استفاده شوند، چون ممکن است عوارض جانبی شدیدی داشته باشند و برای همه افراد مناسب نباشند.
- درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی برای آپنه خواب
ممکن است که در بسیاری از موارد خود مراقبتی، مناسب‌ترین راهی باشد که می‌توانید برای مقابله با آپنه خواب انسدادی و احتمالا آپنه خواب مرکزی به کار ببرید. بهتر است نکات زیر را جهت درمان آپنه خواب رعایت کنید.
- کاهش وزن
حتی کاهش وزن اندک هم میتواند به کم کردن میزان تنگی حلق کمک کند. در بعضی از موارد، اگر به وزن سالم برگردید، ممکن است که آپنه خواب شما به‌طور کامل بهبود یابد. باید به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که، اگر وزن‌تان دوباره افزایش پیدا کرد، آپنه خواب مجدد باز خواهد گشت.
- ورزش کردن.
ورزش منظم حتی بدون کاهش وزن میتواند به کاهش علائم آپنه خواب انسدادی کمک کند. سعی کنید در تمام روز‌های هفته ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط همچون پیاده روی تند را در برنامه‌ی زندگی خود بگنجانید.
- سایر راه‌های درمانی
از مصرف الکل و داروهای خاصی همچون قرص‌های خواب‌آور و آرامبخشها اجتناب کنید.
چون این داروها ماهیچه‌های پشت حلق شما را شل می‌کنند. همین امر میتواند در تنفس اختلال ایجاد کند.
به جای خوابیدن به پشت، به روی شکم یا پهلو بخوابید. چون خوابیدن به پشت میتواند باعث شود که کام و زبان نرم به پشت گلوی تان خم شوند و راه هوایی شما را مسدود کنند.
در شب، مسیر تنفسی بینی خود را باز نگه دارید.
برای کمک به باز نگه داشتن راه بینی، از اسپری بینی سالین استفاده کنید. درمورد استفاده از هرگونه داروی آنتی‌هیستامین یا ضد احتقان با پزشک‌تان مشورت کنید، چون این داروها عموما برای استفاده‌ی کوتاه مدت توصیه می‌شوند.
بیشتر بخوانید: آنتی هیستامین، ۲ دسته داروی پرکاربردی که باید بشناسید!
اگر سیگاری هستید، توصیه میشود که آن را ترک کنید، چون سیگار کشیدن، آپنه خواب انسدادی را شدیدتر می‌کند.
عوارض آپنه خواب
آپنه خواب یک بیماری جدی است و عوارض آن میتواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی روزانه
بیداری‌های مکرر مرتبط با آپنه خواب، روند خواب طبیعی شما را غیرممکن می‌کند و باعث خستگی، خوابآلودگی شدید در روز و تحریکپذیری میشود. ممکن است در تمرکز مشکل داشته باشید و خود را به هنگام تماشای تلویزیون، کار یا حتی رانندگی در حالت خواب بیابید. بههمیندلیل، افراد مبتلا به آپنه خواب بیشتر در معرض خطر تصادفات با وسایل نقلیه هستند. همچنین ممکن است احساس بد خلقی، زودرنجی یا افسردگی نیز داشته باشند. ممکن است کودکان و نوجوانان مبتلا به آپنه خواب در مدرسه دارای مشکلات رفتاری شوند یا عملکرد ضعیفی داشته باشند.
- فشار خون بالا یا مشکلات قلبی
افت ناگهانی سطح اکسیژن خون که در زمان آپنه خواب رخ می‌دهد فشار خون را بالا برده و سیستم قلبی عروقی را تحت فشار قرار می‌دهد. همچنین ممکن است آپنه انسدادی خواب خطر سکته مغزی، حمله قلبی مکرر و ضربانهای غیر طبیعی قلب همچون فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد. اگر به بیماری‌های قلبی مبتلا هستید، بروز افت سطح اکسیژن خون و چندین بار آپنه خواب میتواند باعث مرگ ناگهانی در اثر ضربان نامنظم قلب شود.
- دیابت نوع ۲
داشتن آپنه خواب خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و شرایط مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: داروهای دیابت؛ آشنایی با ۷ نوع آن
- سندرم متابولیک
این اختلال که شامل سطح غیر طبیعی کلسترول، فشار خون بالا، افزایش دور کمر و قند خون بالا است، با خطر بالاتر بیماری‌های قلبی در ارتباط است.
بیشتر بخوانید: سندرم متابولیک؛ ۵ علامت برای تشخیص آن
- عوارض ناشی از داروها و جراحی
آپنه انسدادی خواب میتواند میزان نگرانی نسبت به برخی از داروها و بیهوشی عمومی را افزایش دهد. ممکن است افراد مبتلا به آپنه خواب بعد از جراحی دچار عوارض شوند. پس بهتر است قبل از جراحی، در مورد آپنه خواب و نحوه درمان آن با پزشک خود گفت و گو کنید.
- مشکلات کبدی
به احتمال زیاد در افراد مبتلا به آپنه خواب نتایج غیر طبیعی در آزمایشات عملکرد کبدی مشاهده میگردد و کبد آنها علائم بیماری کبد چرب غیرالکلی را نشان می‌دهد.
- خروپف
خروپف‌های بلند میتواند هر کسی را که در نزدیکی شما خوابیده است از استراحت خوب باز دارد. بنابراین در چنین شرایطی شریک زندگی شما مجبور است به اتاق دیگری برود تا بتواند بخوابد
آپنه‌ی انسدادی خواب در چه کسانی دیده میشود؟
آپنه‌ی انسدادی خواب در افرادی که چاق هستند یا اضافه وزن دارند، گردن بزرگ یا ضخیم دارند یا راه‌های هوایی بینی، دهان یا گلوی آنها کوچک‌تر است بیشتر مشاهده میشود. همچنین در افرادی که بافت پشت گلویشان بزرگ است و لوزه‌های بزرگ دارند راه هوایی نای را می‌بندند. زبان بیش از حد بزرگ هم میتواند راه هوای را مسدود کند، همچنین در افرادی که دچار انحراف بینی هستند. آپنه خواب در مردان شایع‌تر از زنان می‌باشد و با بالا رفتن سن شیوع آن نیز افزایش می‌یابد.
جمع بندی
در این مقاله در مورد آپنه خواب یا وقفه تنفسی صحبت کردیم. آپنه خواب به شرایطی گفته میشود که در آن فرد دچار اختلال در خواب شده و در خواب وقفه تنفسی را تجربه کند. آپنه تنفسی در خواب باعث توقف یا کاهش تنفس برای مدت کوتاه اما به دفعات زیاد میشود و هر وقفه میتواند چند ثانیه طول بکشد. آپنه خواب دارای سه نوع آپنه مرکزی، آپنه انسدادی و آپنه ترکیبی می‌باشد و روش‌های درمان مختلفی همچون، درمان‌های مکانیکی و جراحی برای آن وجود دارد.
