آی وی اف IVF یکی از موفق ترین گزینه‌های درمانی برای درمان ناباروری است. در این روش نوین و پیشرفته متخصصان برای ایجاد یک جنین، تخمکهایی که در حال رشد هستند را از تخمدان‌های یک زن جمع آوری میکنند. سپس جنین شناسان تخمک‌های جمع آوری شده را در آزمایشگاه، با اسپرم شریک مرد مخلوط یا بارور میکنند.
به مدت سه تا پنج روز، جنین‌های حاصل در انکوباتورهای مخصوص رشد میکنند. بعد از این مرحله، یک یا چند مورد از این جنین‌ها را با استفاده از یک روش ساده و کم تهاجمی به رحم زن منتقل میکنند. جنین‌ها چند روز بعد از انتقال، به دیواره رحم می‌چسبند. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با این روش درمانی آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.
ناباروری و IVF
لقاح خارج از رحم یا به عبارتی IVF یک روش درمانی پیشرفته است که به باروری کمک بسیار زیادی می‌کند. همانطور که گفته شد در آی وی اف تخمک‌ها و اسپرم در آزمایشگاه با هم ترکیب شده و سرانجام رویان یا رویان‌های حاصل از این روش را به درون رحم زن انتقال می‌دهند. در درمان ناباروری روش آی وی اف از پرکاربردترین تکنیک‌ها می‌باشد.
به طور تقریبی می‌توان گفت حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد ار زوج‌ها نابارور بوده و به استفاده از روش‌های ناباروری و IVF روی می‌آورند.
بیشتر بخوانید: ناباروری در زنان و مردان + درمان آن
مراحل انجام آی وی اف برای درمان ناباروری
حدود چهار تا شش هفته انجام یک دوره آی وی اف طول می‌کشد. مراحل انجام آی وی اف معمولاً به ترتیب زیر می‌باشند:
- تحریک تخمدان
قبل از شروع عادت ماهانه، به مدت ۸ تا ۱۴ روز داروی گنادوتروپین مصرف می‌کنید. این دارو نوعی داروی باروری می‌باشد که با تحریک تخمدان‌ها سبب تشکیل چندین تخمک بالغ شده و آماده باروری می‌شود. همچنین امکان دارد در نابارورشششی و IVF یک هورمون مصنوعی همچون سترورلیکس و لوپرولاید برای شما تجویز شود که مانع از آزادسازی پیش از موعد تخمک میگردد.
- رشد فولیکول
معمولاً لازم است تا در زمان مصرف این داروها، برای بررسی وضعیت رشد فولیکول‌ها به پزشک متخصص مراجعه نمایید. پزشک معمولاً با آزمایش سونوگرافی یا خون وضعیت رشد فولیکول‌ها را بررسی می‌نماید. در صورت مؤثر بودن داروهای تحریک تخمدان پزشک متخصص مرحلۀ بعدی را آغاز می‌کند.
- تزریق برای بلوغ تخمک‌ها
زمانی که فولیکول‌ها به اندازۀ کافی آماده و رشد کردند، پزشک متخصص با یک داروی تزریقی تجویز می‌کند. این دارو باعث می‌شود تا تخمک‌ها به بلوغ کامل رسیده و قابلیت بارور شدن را پیدا کنند. حدود ۳۶ ساعت بعد از تزریق دارو تخمک‌ها آمادۀ استخراج هستند.
- عمل تخمک‌گیری یا پانکچر
برای درمان ناباروری و IVF عمل تخمک‌گیری یا پانکچر در بیمارستان یا کلینیک صورت می‌گیرد، پزشک متخصص با به کار گیری از سونوگرافی واژینال، تخمدان‌ها را بررسی نموده و فولیکول‌ها را شناسایی می‌کند. سپس سوزن باریکی را داخل واژن می‌کند تا از درون فولیکول‌ها تخمک‌ها را خارج کند. معمولا حدود ۸ تا ۱۵ تخمک استخراج می‌شود.
ممکن است این عمل تحت بیهوشی خفیف با استفاده از آرام‌بخش و مسکن انجام شود که به هیچ عنوان دردی احساس نمی‌شود. می‌توان با گذشت یک تا دو ساعت بعد از انجام عمل پانکچر از بیمارستان خارج شد. ممکن است بعد از عمل فرد تا چند روز دچار لکه‌بینی یا گرفتگی ماهیچه‌ها شود که اغلب این علائم طی یک یا دو روز بهبود می‌یابند. ناگفته نماند که معمولا همزمان با تخمک‌گیری از زن، نمونۀ اسپرم مرد نیز جمع‌آوری میگردد.
بیشتر بخوانید: ترشحات واژن؛ هر آنچه باید بدانیم و ۸ علت ترشح واژن
- لقاح
در مرحله لقاح، متخصص رویان‌شناسی اسپرم‌ها و تخمک‌های جمع‌آوری‌شده را بررسی کرده و در آزمایشگاه آنها را در مجاورت یکدیگر قرار می‌دهد تا لقاح انجام شود. ممکن است پزشک از روش میکرواینجکشن برای افزایش شانس موفقیت لقاح استفاده کند. در این روش به طور مستقیم یک اسپرم به درون هر تخمک بالغ تزریق می‌شود.
- رشد رویان‌ها
حدودا به مدت سه روز بعد از استخراج تخمک‌ها، بعضی از تخمکهایی که با موفقیت بارور می‌شوند به رویان‌هایی با شش تا ۱۰ سلول تبدیل می‌شوند. برخی از این رویان‌ها در روز پنجم، به بلاستوسیست‌هایی با حفره‌ای پر از مایع و بافت‌هایی تبدیل می‌شوند که در حال تغییر یافتن به جنین و جفت هستند. در این مرحله، متخصص رویان‌شناسی رویان یا رویان‌هایی را برای منتقل کردن به رحم انتخاب می‌کند که شانس زنده ماندن آنها بیشتر می‌باشد. اگر تعداد رویان‌هایی که بیش از حد مورد نیاز سالم باشد، می‌توان آنها را منجمد کرده و در آینده برای انجام روش آی وی اف به کار برد.
- عمل انتقال رویان
برای عمل انتقال رویان حدود پنج روز بعد از عمل تخمک‌گیری، نیاز است تا به بیمارستان بروید. در این مرحله پزشک متخصص، با توجه به سن شما، به وسیلۀ یک لوله‌ی باریک یا همان کاتتر بین یک تا پنج رویان را از دهانه رحم به داخل رحم منتقل می‌کند. در این حالت نیز ممکن است دچار گرفتگی ماهیچه‌ها شوید، اما به بی‌حسی نیازی نخواهید داشت.
لازم است تا بعد از انتقال رویان مدتی استراحت کنید. در صورت موفقیت‌آمیز بودن عمل انتقال رویان، در دیوارۀ رحم رویان لانه‌گزینی کرده و با رشد آن، جنین تشکیل میگردد. به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که اگر بیش از یک رویان کاشته شود احتمال باردار شدن نیز بیشتر می‌شود، اما احتمال بارداری چندقلو هم افزایش پیدا می‌کند. شما می‌توانید دو هفته بعد از کاشت رویان‌ها در رحم، با استفاده از آزمایش خون و تست بارداری خانگی از باردار بودن خود مطمئن شوید.
کاندیدای مناسب آی وی اف
معمولا در زوج‌های ناباروری که مشکلاتی همچون تخمدان ضعیف، تخمدان پلی کیستیک، سن خانم بالاتر از ۴۰، اندومتریوز، فیبروم، گرفتگی یا زخم در لوله‌های فالوپ، اختلال ژنتیکی در مرد یا زن، ناباروری ثانویه، اسپرم کم یا بدشکل در مرد، سقط‌های مکرر و ناباروری بدون علت مشخص داشته باشند عمل آی وی اف انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)؛ بررسی جامع تنبلی تخمدان
مزیت‌های درمان ناباروری با آی وی اف
درمان ناباروری و IVF یکی از قدیمی ترین و بهترین روش‌های درمانی می‌باشد. این روش یک درمان کاملا بدون عوارض است که تا به امروز اصلا عارضه ای ایجاد نکرده است.
یکی دیگر از مهم‌ترین مزیت‌های روش‌های درمان ناباروری و IVF استفاده کردن از داروهای باروری پیشگیری از ابتلا به سرطان تخمدان است.
بیشتر بخوانید: سرطان تخمدان؛ علائم، تشخیص و روش‌های درمان
عوارض و معایب درمان ناباروری با آی وی اف
یکی از معایب آی وی اف هزینه زیاد آن است. چون تخمک‌ها را خارج از رحم بارور میکنند.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان یک عارضه نادر ناباروری و IVF است. چون در این روش تخمدان‌ها به داروهای باروری مورد نیاز جهت تولید تخمک‌های بالغ بیش از حد واکنش نشان می‌دهند. علائم این عارضه از خفیف تا شدید می‌تواند متغیر باشد و در بعضی از موارد اگر درمان نشود، قطعا تهدید کننده زندگی است. لازم به ذکر است که اگر انجام این روش توسط پزشک متخصص انجام شود احتمال بروز این عوارض صفر می‌باشد.
در این روش درمانی احتمال چند قلویی بودن هم افزایش می‌یابد. همچنین احتمال دارد بارداری خارج از رحمی ممکن نیز ایجاد شود. علاوه بر چند قلویی عواملی که بر روی جنین تاثیر زیادی می‌گذارد وزن او می‌باشد معمولا نوزادانی که از این طریق به دنیا می‌آیند وزن کمتری دارند.
دلایل ناباروری و IVF ناموفق چیست؟
- پایین بودن کیفیت تخمک‌ها:
پایین بودن ذخیره تخمدان از دلایل پایین بودن کیفیت تخمک‌ها است که باعث رشد ناقص فولیکول‌ها میگردد، همچنین غیرقابل برداشت بودن تخمک‌های رسیده به دلیل چسبندگی زیاد تخمدان به رحم یا قسمت‌های اطراف آن می‌تواند قابلیت برداشت تخمک را مختل کند. یا این که وجود کیست اندومتریموای بزرگ می‌تواند مانع برداشتن تخمک‌ها گردد.
ممکن است پایین بودن کیفیت جنین‌های ایجاد شده خوب نباشد. این دلایل به دلیل بالا بودن سن مادر، پایین بودن کیفیت تخمک، نامناسب بودن رژیم تحریک تخمدان، عدم وجود شرایط مناسب کشت و آماده‌سازی جنین در آزمایشگاه و وجود مشکلات ژنتیکی در جنین‌ها ایجاد می‌شود. لازم به ذکر است که اگر کیفیت جنین‌ها پایین باشد منتقل کردن جنین به‌خوبی انجام نشده و و بارداری حاصل نمی‌شود.
ضعیف بودن گیرندگی اندومتر رحم از عوامل ناباروری می‌باشد.
رحم گاهی نمی‌تواند به دلیل بالا بودن کیفیت جنین آن را بپذیرد. از دلایل این موضوع می‌توان به چسبندگی‌های درون رحم، فیبروم رحمی، نازک بودن اندومتر، سپتوم رحمی، اندومتریوز، بد بودن وضعیت رحم به دلیل عفونت و هیدروسالپنکس و بد بودن نحوه‌ی آماده‌سازی اندومتر رحم اشاره کرد.
- وجود ایراد در شیوه‌ی انتقال جنین:
نحوه‌ی درست منتقل کردن جنین به کشاتن و حفره‌ی رحمی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشد. از مواردی که باعث ایجاد این اشکال می‌شوند می‌توان به قراردادن جنین در محلی در رحم که مناسب نیست و رسیدن آسیب به اندومتر رحم موقع جابجا کردن جنین به خاطر عدم استفاده از کاتترهای مناسب اشاره کرد.
برای رفع این مشکلات می‌توان از کاتترهای باکیفیت استفاده کرده و زاویه رحم و سرویکس را اصلاح نموده و سرانجام سونوگرافی را بر اساس تصاویر سونوگرافی انجام داد.
- عوامل دیگر:
از دیگر عوامل ناموفق بودن ناباروری و IVF می‌توان به اضطراب و استرس، تماس داشتن با مواد شیمیایی و انواع آلودگی‌ها، سیگار کشیدن و نداشتن تغذیه‌ی مناسب اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: آلودگی هوا و ۵ اثر مخرب بر سلامتی انسان
مراقبت‌های بعد از آی وی اف
می‌توان بعد از انتقال جنین، فعالیت‌های عادی روزمره را انجام داد. بااین‌حال، امکان دارد تخمدان فرد هنوز بزرگ نشده باشد. پس فرد باید از فعالیت‌های شدید که باعث سقط جنین می‌شود خودداری کند. این فعالیت‌ها می‌تواند شامل هر عمل بدنی سنگین همچون بلند کردن وسایل سنگین یا ورزش باشد. افراد باید بعد از ای وی اف حدود ۲۴ ساعت استراحت نمایند. و از رفتن به استخر یا قرار دادن بدن درون وان حمام تا دو روز جلوگیری کنند. گاهی به منظور جلوگیری از به وجود آمدن عفونت در بدن فرد، برای وی آنتی‌بیوتیک تجویز میکنند.
هر فرد چند مرتبه می‌تواند آی وی اف انجام دهد؟
در تعداد چرخه‌های آی‌وی‌اف هیچ محدودیتی وجود ندارد و این تصمیم به خود شما و متخصصان باروری بستگی دارد. بعضی از زوج‌ها بیش از ۱۰ دوره ای وی اف انجام داده اند. درحالی‌که سایر افراد این روش را فقط یک‌بار امتحان کرده‌اند. بنابراین تصمیم در این زمینه با خود فرد است. شما در مورد تعداد چرخه‌های ای وی اف خود می‌توانید تصمیم بگیرید اما باید از هزینه‌های مربوط به IVF نیز آگاه بوده و سپس اقدام به انجام این کار کنید. ممکن است شرکت‌های بیمه‌ی خصوصی در تعداد چرخه‌هایی که تحت پوشش قرار می‌دهند و یا هزینه پرداختی‌شان محدودیتی داشته باشند و زوجین هزینه آی‌وی‌اف را پرداخت کنند.
جمع بندی
به طور تقریبی می‌توان گفت حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد ار زوج‌ها نابارور بوده و به استفاده از روش‌های ناباروری و IVF روی می‌آورند. روش‌های درمان ناباروری انواع مختلفی دارد که متخصص زنان با توجه به نیاز مخصوص بیماران یکی از این روش‌ها را استفاده می‌کند.
با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام،کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیف‌ها و رویدادهای مهم باخبر باشید.
یکی از روش‌های ناباروری، آی وی اف می‌باشد. در این روش در خارج از بدن و در محیط آزمایشگاه تخمک خانم با اسپرم مرد با یکدیگر ترکیب می‌شوند و جنین پس از لقاح در داخل رحم زن گذاشته می‌شود. اگر در داخل رحم شرایط رسیدن اسپرم به تخمک فراهم نباشد از روش IVF استفاده می‌شود. میزان موفقیت زوجین در استفاده از روش IVF بر اساس دقت متخصص زنان در روند درمان و شرایط آزمایشگاهی جنین شناسی و همچنین وضعیت تخمک، اسپرم و سن زن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با توجه به شرایط مختلف، میزان موفقیت در هر بار انتقال جنین متفاوت بوده و معمولا بین ۳۰ الی ۴۰ درصد می‌باشد.
