بیماری دیابت به عنوان یکی از بیماری‌های رایج در کل جهان شناخته می‌شود. در حال حاضر، میلیون‌ها نفر در تمام سنین به این بیماری مبتلا هستند. علت‌های مختلفی ممکن است باعث بروز دیابت شوند، اما تغذیه ناسالم، وراثت و کمبود فعالیت بدنی به عنوان دلایل اصلی بروز این بیماری می‌باشند. کسانی که از مادران دچار دیابت به دنیا می‌آیند، احتمال مبتلا شدنشان به بیماری دیابت بالا است.
تغذیه افراد دیابتی موضوع مورد بحث ما در این مقاله است. تغذیه ناسالم نقش مؤثری در خطر ابتلا به بیماری دیابت و سایر بیماری‌ها ازجمله فشار خون بالا دارد. اگر شما نیز جزو افرادی هستید که به بیماری دیابت مبتلا هستید و یا در خانواده خود کسی مبتلا به این بیماری است توصیه می‌کنیم تا آخر این مقاله با ما همراه شوید.
تغذیه افراد دیابتی
اگر نتایج آزمایشات نشان دهد که شما به دیابت یا پیش دیابت مبتلا هستید، پزشک علاوه بر تجویز داروهای مناسب برای کاهش قند خون، شما را به یک متخصص تغذیه نیز ارجاع می‌دهد تا برنامه‌ای مناسب از نظر تغذیه‌ای برای شما تنظیم نماید. این رژیم غذایی تأثیر قابل توجهی در کنترل قند خون، درمان دیابت و پیشگیری از بیماری‌های قلب و عروق مانند فشار خون بالا دارد. هنگام مصرف زیاد غذا، کالری اضافه و چربی بالا، قند خون به شکل عادی افزایش پیدا می‌کند و در صورت ادامه این فرآیند به مدت طولانی، دیابت ایجاد می‌شود.
بیشتر بخوانید: دیابت | ۵ نوع، علائم، راه‌های پیشگیری و درمان
اگر به قند خون خود توجهی نکنید، مشکلات جدی ناشی از دیابت مانند آسیب به اعصاب، نارسایی کلیه و بیماری‌های قلبی به وجود خواهند آمد. بنابراین، اهمیت یک برنامه غذایی سالم برای دیابت در بهبود وضعیت جسمانی و پیشگیری از عواقب دیابت از اهمیت زیادی برخوردار است.
برنامه غذایی برای افراد دیابتی باید شامل مواد زیر باشد:
- پروتئین‌ها
- کربوهیدرات‌ها
- چربی‌ها
- فیبر
که در ادامه به توضیح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت:
پروتئین در برنامه غذایی افراد دیابتی
مصرف غذاهای حاوی پروتئین مانند گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، ماهی، ماست یونانی کم چرب، آجیل و پروتئین‌های گیاهی به تنظیم قند خون کمک می‌نمایند. پروتئین‌ها به علت داشتن خاصیت سیرکنندگی باعث کاهش مصرف کربوهیدرات و در نتیجه جذب کمتر قند خون در بدن می‌گردند. به همین علت برای افراد دیابتی در وعده صبحانه به جای استفاده از محصولات شیرین نظیر مربا تخم‌مرغ آبپز را توصیه می‌نمایند که غنی از پروتئین می‌باشد.
هم‌چنین، در هر وعده غذایی که حاوی کربوهیدرات می‌باشد، مصرف پروتئین نیز توصیه می‌گردد تا موجب سریع تر سیر شدن فرد و به این ترتیب کاهش قند خون شود.
بیشتر بخوانید: پروتئین؛ علائم کمبود و ۷ راه افزایش جذب آن در بدن
کربوهیدرات‌ها در برنامه غذایی افراد دیابتی
کربوهیدرات‌ها پس از هضم و جذب در روده به گلوکز یا قند خون تبدیل می‌شوند. ولی با توجه به اینکه بدن به مصرف کربوهیدرات نیاز دارد، نمی‌توان آن را به صورت کامل از برنامه غذایی حذف کرد. به جای حذف آن نیاز است که از انواع سالم کربوهیدرات استفاده کرد تا قند خون در حد مطلوب نگه داشته شود.
کربوهیدرات‌های سالم عبارتند از:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- غلات سبوس‌دار
- حبوبات مانند لوبیا و عدس
- محصولات لبنی کم چرب مثل شیر
توصیه می‌شود از مصرف کربوهیدرات‌های مضر مانند قند، شکر، شیرینی‌ها، نوشیدنی‌های شیرین‌شده و خوراکی‌های فرآوری شده پرهیز نمایید.
فیبر در برنامه غذایی افراد دیابتی
برنامه غذایی افراد دیابتی شامل مواد غذایی سرشار از فیبر است. فیبرها بخشی از میوه‌ها و سبزیجات می‌باشند که بدن قادر به هضم آنها نمی‌باشد. اگرچه فیبر قابل هضم نیست و از بدن دفع می‌گردد، ولی نقش عمده‌ای در تنظیم متابولیسم، کاهش اشتها و جذب کالری دارد. به همین دلیل، فیبرها تأثیر زیادی در کاهش قند خون دارند.
بیشتر بخوانید: فیبر غذایی چیست و در چه غذاهایی وجود دارد؟
به دلیل تجزیه شدن تدریجی فیبر، باعث القای سیری پایدار و کاهش تمایل به پرخوری و مصرف مواد غذایی اضافی می‌شود.
بعضی از منابع غذایی که سرشار از فیبر هستند شامل موارد زیر می‌باشند:
- سبزیجات
- میوه‌ها
- آجیل‌ها
- حبوبات
- غلات سبوس‌دار.
چربی در برنامه غذایی افراد دیابتی
مواد غذایی حاوی چربی‌های غیراشباع، مانند آووکادو، مغزها (بادام، گردو و پسته) و روغن‌های کانولا و زیتون، برای کاهش کلسترول خون مفید هستند. مصرف متعادل این مواد غذایی در بهبود متابولیسم نقش زیادی دارد. با این حال، نیاز است که از مصرف زیاد آنها پرهیز نمود؛ زیرا چربی‌ها حتی از نوع غیر اشباع، بسیار پرکالری می‌باشند.
باید‌های رژیم غذایی افراد دیابتی
رژیم غذایی افراد دیابتی باید به گونه‌ای تنظیم گردد که علاوه بر تأمین نیازهای بدن، قندخون را نیز در حالت نرمال نگه دارد. بنابراین، این رژیم غذایی باید شامل مواد غذایی مفید و عاری از مواد غذایی مضر و مواد غذایی تشدید کننده دیابت باشد. اگر به دیابت مبتلا شده‌اید، رژیم غذایی شما با یک فرد عادی تفاوت‌هایی خواهد داشت. این تفاوت به این معنا نیست که هرگونه شیرینی و قند باید به صورت کامل حذف شود؛ بلکه نحوه مصرف و کنترل قندها در رژیم غذایی افراد دیابتی باید طبق برنامه باشد.
برای کنترل قند خون، ابتدا نیاز است مصرف وعده‌های غذایی سنگین را کاهش دهید. به جای آن، تغذیه روزانه خود را به شش وعده غذای سالم تقسیم نمایید. در این نوع رژیم غذایی، می‌توانید با توجه به دستور پزشک متخصص، مواد غذایی متنوعی مصرف نمایید، اما با کنترل و در زمان مناسب. حتما باید سه وعده غذایی اصلی را در نظر بگیرید و هم‌چنین سه میان‌وعده بین صبحانه، ناهار و شام داشته باشید. در ادامه، به شما مواد غذایی مفید را معرفی خواهیم نمود:
سیب
اگر شما دیابتی هستید و به دنبال یک میوه با کمترین کالری می‌باشید، حتما سیب را در برنامه غذایی خود بگنجانید. تمام افراد دیابتی باید حتما سیب را در وعده‌های غذایی خود قرار دهند، زیرا سیب یک میوه است که فیبر پکتین فراوانی دارد و از احساس گرسنگی کاذب پیشگیری می‌کند. بنابراین با خوردن سیب در میان وعده‌ها می‌توانید از تمایل به خوردن شیرینی‌ها و مواد غذایی با کالری بالا جلوگیری کنید و سطح قند خون خود را به این ترتیب کنترل کنید.
هویج
هویج پر از بتاکاروتن است. با مصرف هویج به شکل خام یا پخته می‌توانید ریسک ابتلا به دیابت را پایین بیاورید و از طرف دیگر اگر مبتلا به این بیماری هستید، قندخون خود را کنترل نموده و آن را به تعادل برسانید.
گردو
گردو علیرغم ظاهر خود، قند دارد. اما چرا به افراد دیابتی توصیه می‌شود که گردو را مصرف کنند؟ قند موجود در گردو به صورت کند جذب می‌گردد و عملا همانند انسولین عمل می‌کند. این مغز پرفایده، منبعی غنی از پروتئین و فیبر است. با خوردن دو الی سه عدد گردو در روز، به ویژه در صبحانه، می‌توانید از گرسنگی کاذب جلوگیری کنید.
میوه‌هایی به رنگ بنفش و قرمز
میوه‌هایی که بنفش و قرمز هستند، از جمله آلو سیاه، گیلاس، آلبالو، انگور قرمز، چغندر قرمز و انار حاوی آنتوسیانین هستند که به شما در تنظیم قند خون کمک می‌نمایند. برای افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌شود که حتما این میوه‌ها را مصرف کنند.
کلم بروکلی
مقدار زیادی ویتامین C و کروم در کلم بروکلی وجود دارد که آن را به یک ماده غذایی مفید برای افراد دیابتی تبدیل نموده است. شما می‌توانید کلم بروکلی را به صورت خام یا بخارپز میل کنید.
محصولات لبنی
محصولات لبنی، به ویژه ماست و شیر، بسیار موثر در شکستن مقاومت در برابر انسولین می‌باشند. برای به دست آوردن کلسیم و پروتئین موجود در این محصولات، هر روز یک لیوان شیر و یک لیوان ماست مصرف نمایید.
سالاد
می‌توانید با استفاده از هر نوع صیفی‌جات و سبزیجات، سالاد تهیه کنید. برخی از مواد سالاد را بپزید یا به صورت خام مصرف کنید. در آماده‌سازی سالاد، خلاق باشید و از انواع برگ‌های سبز تیره، چغندر و انواع کلم به خصوص کلم بروکلی استفاده نمایید. برای بهبود طعم سالاد، استفاده از روغن زیتون توصیه می‌گردد.
نان سبوس‌دار
برای کنترل بهتر و آسان‌تر بیماری دیابت، نان سفید را حذف نموده و به جای آن از نان سبوس‌دار استفاده کنید.
ماهی
برای جلوگیری از ابتلا به دیابت، مصرف ماهی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. ماهی حاوی اسیدهای چرب است که می‌تواند از بروز بیماری‌های قلبی_عروقی و هم‌چنین افزایش مقاومت در برابر انسولین جلوگیری نماید.
دانه کتان
دانه کتان، یک منبع بزرگی از چربی‌های سالم، پروتئین و فیبر می‌باشد. با مصرف متعادل این دانه، شما می‌توانید سطح قند خون خود را کنترل نمایید. این دانه کوچک و دارای روغن، به سلول‌های بدن نیرو می‌دهد تا بتوانند انسولین را به خوبی جذب نمایند.
بامیه
مصرف بامیه می‌تواند از ابتلا به دیابت جلوگیری و درمان دیابت نوع یک را تسهیل نماید. هم‌چنین، با مصرف بامیه می‌توان دیابت بارداری و دیابت نوع دو را نیز کنترل کرد. بامیه منبعی غنی از فیبر، ویتامین B و ویتامین C است، بنابراین مصرف آن در کاهش قند خون و کنترل دقیق دیابت تاثیر زیادی دارد. علاوه بر این، بامیه به کنترل اشتها نیز کمک می‌کند و باعث افزایش روند کاهش وزن در افراد مبتلا به دیابت می‌گردد. لازم به ذکر است که، مصرف بامیه باعث کاهش مقاومت به انسولین نیز می‌شود.
بیشتر بخوانید: دیابت بارداری | ۲ نوع، نحوه تشخیص، درمان و عوارض
نبایدهای برنامه غذایی افراد دیابتی
غذاهایی که در برنامه غذایی دیابتی باید از مصرف آنها پرهیز شود، مواد غذایی مضر برای قلب می‌باشند. دیابت خطر بیماری‌های قلبی را بالا برده و باعث تسریع رسوب کلسترول و چربی در خون می‌گردد. بنابراین، بهتر است که از مصرف مواد غذایی که در ادامه ذکر می‌کنیم به شدت خودداری نمایید.
چربی‌های اشباع و کلسترول
توصیه می‌شود از مصرف کره‌های حیوانی، روغن حیوانی و پروتئین‌های پرچرب حیوانی خودداری نمایید. هم‌چنین، بهتر است از خوردن کیک و کلوچه صنعتی، شیرینی و شکلات هم پرهیز کنید. چربی‌های اشباع عامل اصلی سخت شدن جداره عروق و ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌باشند. محصولات لبنی پرچرب، پروتئین‌های پرچرب حیوانی، زرده تخم‌مرغ و جگر دارای مقادیر بالایی از کلسترول هستند. در رژیم غذایی افراد دیابتی، مصرف بالای ۲۰۰ میلی‌گرم در روز کلسترول مجاز نیست.
سدیم
در رژیم غذایی کسانی که به دیابت مبتلا هستند، مصرف نمک باید روزانه کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم باشد.
بیشتر بخوانید: سدیم و پتاسیم خون؛ ۵ روش کنترل مقدار آنها بدون دارو!!
جمع بندی
در این مقاله، به بیماری دیابت و اهمیت تغذیه سالم برای کنترل قند خون پرداخته شده است. برنامه غذایی افراد دیابتی شامل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌های سالم، فیبر و چربی‌های غیراشباع است. مصرف مواد غذایی سالم و کنترل شده قادر است به بهبود وضعیت جسمانی و پیشگیری از عواقب دیابت کمک نماید.
دقت کنید که برنامه غذایی افراد دیابتی باید توسط پزشک و یا متخصص تغذیه تنظیم شود.
با رعایت نکات گفته شده در این مقاله و توجه به باید‌ها و نبایدهای تغذیه افراد دیابتی می‌توانید بهبود وضعیت جسمانی خود را تجربه و از عوارض بیماری دیابت جلوگیری کنید.
