ذات الریه یا پنومونی ازجمله بیماری‌های ریوی است که ایجاد آن سبب آزردگی بیمار می‌شود. این بیماری به روش‌های مختلفی درمان می‌شود. دقت کنید که با مشاهده هر یک از علائم این بیماری باید به متخصص ریه مراجعه نمایید تا متخصص به درمان شما بپردازد.
ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که علائم این بیماری چیست؟ برای یافتن پاسخ این سوال توصیه می‌کنیم تا آخر این مقاله ما را همراهی کنید چراکه ما در این مقاله قصد داریم شما را به صورت کامل با ذات الریه یا پنومونی آشنا کنیم.
ذات الریه یا پنومونی چیست؟
پنومونی یا ذات الریه عفونتی می‌باشد که کیسه‌های هوایی یک یا هر دو ریه را ملتهب می‌نماید. کیسه‌های هوا امکان دارد با مایع یا چرک پر شوند و سبب سرفه به همراه خلط یا چرک، تب، لرز و مشکل در تنفس گردند. ارگانیسم‌های زیادی مثل باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها قادر هستند موجب ذات الریه شوند.
پنومونی قادر است خفیف یا شدید و تهدید کننده زندگی باشد. این بیماری برای نوزادان و کودکان خردسال، افراد بالای ۶۵ سال و کسانی که مشکلات سلامتی دارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند بسیار جدی می‌باشد. همچنین پنومونی می‌تواند در اثر یک ویروس مثل ویروس کرونا ایجاد گردد.
علائم ذات الریه یا پنومونی
علائم ذات الریه در افراد مختلف، متفاوت است. این علائم ممکن است در بعضی از افراد خفیف بوده و در مدت دو تا سه روز بدون اینکه به درمان اختصاصی نیاز باشد بهبود یابد، یا اینکه ممکن است در برخی از افراد بسیار شدید بوده و به چندین روز بستری در بیمارستان و درمان با داروهای تزریقی نیاز داشته باشد.
شدت علائم ذات الریه یا پنومونی در کسانی که به نوع میکروبی که به بدن آن‌ها وارد می‌شود، سن بیمار و شرایط سلامتی زمینه‌ای او وابسته است. ولی به صورت کلی علائم این بیماری عبارتند از:
- تب و لرز
- تعریق بیش از اندازه
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه موقع نفس کشیدن
- بالا رفتن سرعت تنفس و ضربان قلب
- تهوع و استفراغ
- سرفه خلط دار
- اختلال سطح هوشیاری
- خواب آلودگی در افراد مسن
- خستگی
انواع بیماری ذات الریه
بیماری ذات الریه انواع گوناگونی دارد به طوری که تاکنون بیش از ۳۰ نوع پنومونی گزارش شده است. بعضی از انواع بیماری ذات الریه همچون ذات الریه به دنبال ابتلا به سرخک، عفونت‌های قارچی و آبله مرغان به ندرت رخ می‌دهند. اما از شایع ترین انواع ذات الریه یا پنومونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ذات الریه با منشا باکتریایی
ممکن است باکتری‌های مختلفی باعث ایجاد ذات الریه با منشا باکتریایی گردند. بهتر است بدانید که شایع ترین عامل ذات الریه با منشا باکتریایی استرپتوکوک پنومونیه می‌باشد. اگرچه ذات الریه با منشا باکتریایی در هرسن و هر فردی می‌تواند رخ دهد، اما در افراد سیگاری، افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی و سوء تغذیه این بیماری شایع تر است. گاهی هم ذات الریه با منشا باکتریایی به دلیل سرماخوردگی بزرگسالان یا سرماخوردگی کودکان که به درستی درمان نشده و طول کشیده است، رخ می‌دهد.
- ذات الریه با منشا ویروسی
ذات الریه با منشا ویروسی بسیار شایع بوده و یک سوم موارد ابتلا به ذات الریه را تشکیل می‌دهد. یکی از شایع ترین علل ذات الریه ویروسی ذات الریه به دنبال ابتلا به آنفولانزا می‌باشد. اگر چه بسیاری از موارد آنفولانزا بدون درگیری ریه‌ها بهبود پیدا می‌کنند اما گاهی هم در افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف بیماری ذات الریه به دنبال آنفولانزا رخ می‌دهد. کروناویروس‌ها هم از دیگر علل شایع ذات الریه با منشا ویروسی هستند. همچنین ممکن است در صورت طولانی شدن ذات الریه ویروسی، باکتری‌ها هم به آن اضافه شوند و همزمان ذات الریه با منشا باکتریایی هم مشاهده شود.
- ذات الریه با منشا مایکوپلاسمایی
ذات الریه با منشا مایکوپلاسمایی اغلب خفیف بوده و به ندرت به بیماری شدید پیشرفت می‌کند. بعد از این که باکتری‌ها به بدن ورود کردند ممکن است یک الی چهار هفته زمان ببرد تا علائم بیماری در بدن ظهور پیدا کند. از علائم ذات الریه با منشا مایکوپلاسمایی می‌توان به گلودرد، خستگی، تب، سردرد و سرفه‌های طولانی مدت اشاره کرد. علاوه بر علائم ذکر شده، ممکن است مایکوپلاسما در کودکان با علائمی همچون آبریزش از بینی، عطسه و اشک ریزش همراه باشد. در صورت بروز ذات الریه با منشا مایکوپلاسمایی، مصرف آنتی بیوتیک در اسرع وقت بسیار کمک کننده می‌باشد.
- پنومونی لوبار
به طور کلی پنومونی لوبار از لحاظ نوع درگیری ریه و آناتومیک به ۳ نوع تقسیم بندی می‌شود که عبارتند از:
- برونکوپنومونی
- پنومونی لوبار
- پنومونی آتیپیک
ممکن است عفونت ریه، یک یا چند قسمت از ریه را تحت تاثیر خود قرار دهد، که به آن پنومونی لوبار می‌گویند. در مقابل آن برونکوپنومونی، به صورت درگیری‌های پراکنده یا تکه تکه در ریه‌ها مشاهده می‌شود. پنومونی لوبار اغلب به دلیل عفونت با باکتری‌ها و باکتری استرپتوکوک پنومونیه ایجاد می‌شود. برای درمان پنومونی لوبار شما باید در اسرع وقت آنتی بیوتیکی خوراکی یا تزریقی را آغاز کنید.
- پنومونی آسپیراسیون
به طور طبیعی در هنگام بلع غذا، محتویات به مری و از آن جا به معده و روده وارد می‌شود. اگر بخشی از آب یا غذا به ریه‌ها وارد شگود، پنومونی آسپیراسیون رخ می‌دهد. به دنبال تهوع، افت هوشیاری و استفراغ شدید، مصرف بیش از حد الکل و دریافت داروهای بیهوشی ممکن است ترشحات معده، بخشی از بزاق خود فرد آب یا غذای بلعیده شده به ریه‌ها وارد شوند و باعث ایجاد عفونت گردند. پس از تشخیص پنومونی آسپیراسیون شما باید در اسرع وقت درمان آنتی بیوتیکی را آغاز کنید.
- پنومونی آتیپیک
به ۴ نوع از پنومونی‌های باکتریال پنومونی آتیپیک گفته می‌شود که قطعا تشخیص آن‌ها با روش‌های مرسوم، بسیار سخت و دشوار اسگت. ۴ نوع پنومونی آتیپیک اغلب به دلیل عفونت با باکتری‌های زیر ایجاد می‌شوند:
- کلامیدیا پنومونیه
- مایکوپلاسما پنومونیه
- لژیونلا پنوموفیلا
- کلامیدیا پسیتاسی
پنومونی کلامیدیا بیشتر در کودکان در سنین مدرسه مشاهده می‌شود و می‌تواند پنومونی خفیفی را ایجاد کند. کلامیدیا پسیتاسی اغلب دلیل تماس با پرندگان عفونی منتقل می‌شود. بیماری لژیونر که به دلیل عفونت با لژیونلا پنوموفیلا ایجاد می‌شود به نوعی پنومونی شدید است که به خاطر استنشاق قطرات آب آلوده به عنوان مثال از باد کولر ایجاد می‌شود.
- پنومونی اکتسابی در بیمارستان
گاهی ممکن است ما به دلیل بستری در بیمارستان به علل غیرریوی به بیماری پنومونی مبتلا شویم. پنومونی اکتسابی از بیمارستان به ۲ دلیل مهم در دسته عفونت‌های شدید تقسیم بندی می‌شود که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیستم ایمنی بیمار نسبت به زمان سلامتی، ضعیف تر است.
- اغلب با باکتری‌های مقاوم تری ایجاد می‌شود.
افرادی که در بخش مراقبت‌های ویژه مانند آی سی یو تحت تهویه مصنوعی با دستگاه هستند به احتمال زیاد در بالاترین خطر ابتلا به پنومونی اکتسابی در بیمارستان قرار دارند.
نحوه تشخیص ذات الریه
تشخیص پنومونی طبق شدت علائم و شرایط اخیر بیمار مثل جراحی، سرماخوردگی یا مسافرت انجام می‌گردد. بر این اساس، پزشک امکان دارد ذات‌الریه را تنها با بررسی تاریخچه‌ی سلامتی و معاینه‌ی فیزیکی بیمار تشخیص دهد.
برخی از آزمایش‌ها نیز به تشخیص این بیماری کمک می‌کنند این آزمایش‌ها به شرح زیر می‌باشند:
- عکس اشعه ایکس از قفسه سینه
در این روش، از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و ارگان‌ها عکس می‌گیرند.
- آزمایش خون
از آزمایش خون برای چک کردن وجود عفونت در خون استفاده می‌شود.
- آزمایش گازهای خون شریانی
این آزمایش برای اندازه‌گیری دقیق میزان اکسیژن و کربن دی اکسید، انجام می‌گردد.
- کشت خلط
از این آزمایش نیز برای اثبات عفونت ریه‌ها به کار می‌رود.
پالس‌اکسی‌متر دستگاه کوچکی می‌باشد که میزان اکسیژنی که در خون وجود دارد را اندازه‌گیری می‌نماید. این دستگاه روی نوک انگشتان قرار گرفته و حسگر کوچک آن، میزان اکسیژن خون را بررسی می‌کند.
- سی تی اسکن قفسه سینه
این سی‌تی‌اسکن تصویر‌های دقیقی از تمام قسمت‌های بدن، از جمله استخوان‌ها، عضلات، چربی و ارگان‌ها را ارائه می‌نماید.
- برونکوسکوپی
در آزمایش برونکوسکوپی، به کمک یک لوله‌ی انعطاف‌پذیر به نام برونکوسکوپ، می‌توان برونش‌ها را مستقیم چک و مشاهده نمود. از این روش جهت بررسی مشکلات ریوی، انسداد و گرفتن نمونه از بافت و مایعات برای آزمایش، به کار می‌رود.
- کشت مایع پلور
در این آزمایش یک نمونه از مایعی که در فضای پلور وجود دارد، گرفته می‌شود. به فضای بین ریه‌ها و دیواره‌ی قفسه‌ی سینه فضای پلور می‌گویند.
برای گرفتن نمونه از مایع پلور، یک سوزن بلند و باریک توسط پوست و از بین دنده‌ها به فضای پلور وارد می‌شود. پس از آن مایع پلور به داخل سرنگی که به سوزن متصل است، کشیده می‌شود.
این مایع را به آزمایشگاه می‌فرستند تا تعیین شود کدام باکتری سبب ایجاد پنومونی شده است.
عوارض ابتلا به پنومونی
بعضی از افرادی که به پنومونی مبتلا هستند، به خصوص آن‌هایی که در گروه‌های پرخطر قرار دارند، امکان دارد عوارضی را تجربه نمایند. برخی از این عوارض به این صورت است که:
- حضور باکتری در جریان خون
باکتری‌هایی که از ریه‌ها به جریان خون وارد می‌شوند، قادر هستند عفونت را به اندام‌های دیگر منتقل نمایند و به طور بالقوه سبب نارسایی اندام شوند.
- دشواری در تنفس
در صورتی که ذات الریه شما شدید باشد یا بیماری‌های مزمن زمینه‌ای ریه دارید، امکان دارد در تنفس سختی بکشید و به بستری شدن در بیمارستان و استفاده از دستگاه تنفس نیاز داشته باشید.
- تجمع مایع در اطراف ریه‌ها
ذات الریه امکان دارد سبب ایجاد مایع در فضای نازک بین لایه‌های بافتی گردد که ریه‌ها و حفره قفسه سینه را پوشانده است. در صورتی که مایع عفونی شود، امکان دارد نیاز باشد آن را توسط لوله قفسه سینه تخلیه کرده یا با جراحی خارج نمایید.
- آبسه ریه
اگر در یک حفره در ریه چرک به وجود آید، آبسه ایجاد می‌گردد. آبسه معمولا با آنتی بیوتیک قابل درمان است. بعضی وقت‌ها برای برداشتن چرک به جراحی یا تخلیه با یک سوزن یا لوله بلند در آبسه نیاز می‌باشد.
پیشگیری از ذات الریه
برای پیشگیری از ذات الریه، نیاز است که واکسیناسیون مناسب را انجام دهید. واکسن‌های مخصوص برای جلوگیری از بعضی از انواع ذات الریه و آنفولانزا موجود هستند که با مشورت پزشک خود قادر خواهید بود، آن‌ها را دریافت نمایید. همچنین رعایت بهداشت یعنی شستشوی مداوم دست‌ها و استفاده از ضد عفونی مهم است. علاوه بر این، برای پیشگیری از این بیماری باید سیگار نکشید و به سلامتی ریه خود توجه نمایید. سایر مواردی که از بروز این بیماری پیشگیری می‌کند استراحت کافی، ورزش منظم و رعایت رژیم غذایی سالم است.
آیا ذات الریه سرایت کننده است؟
میکروب‌های بیماری ذات الریه سرایت کننده هستند. یعنی این بیماری می‌تواند از فردی به فرد دیگر انتقال یابد. ذات الریه باکتریایی و ویروسی قادر است از طریق استنشاق قطراتی که در هوا وجود دارد، منتقل شود. همچینن احتمال ابتلا به این بیماری توسط تماس با سطح و اشیاء آلوده به باکتری یا ویروس ذات الریه هم وجود دارد.
درمان پنومونی
درمان قطعی بیماری ذات الریه به دلیل باکتریاییف قارچی یا ویروسی و به جدی بودن بیماری بستگی دارد. پزشک فوق تخصص ریه در بسیاری از موارد نمی‌تواند علت این بیماری را مشخص کند و تصمیم می‌گیرد تا علائم را مدیریت نموده تا بتواند وضعیت را کنترل کند و جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد. رایج ترین روش درمانی بیماری ذات الریه شامل موارد زیر می‌باشد:
دارو درمانی
- آنتی بیوتیک‌ها:
آنتی بیوتیک‌ها برای درمان پنومونی باکتریایی بسیار مناسب هستند.
- داروهای ضد قارچ:
داروهای ضد قارچ برای ذات الریه ناشی از عفونت فارچی مناسب هستند.
- داروهای ضدویروسی:
درمان قطعی بیماری ذات الریه ویروسی با دارو امکان پذیر نمی‌باشد. بلکه می‌توان تنها شدت و مدت زمان بیماری را با زانامیویر و اوسلتامیویر کنترل کرد.
اکسیژن درمانی
اکثر بیمارانی که مبتلا به پنومونی ریه هستند دچار عدم اکسیژن کافی می‌باشند. پزشک برای کمک به این بیماران اکسیژن اضافی را از طریق لوله در بینی یا ماسک روی صورت تجویز می‌کند.
- مایعات IV
مایعات برای مبارزه با کم آبی بدن به مستقیم داخل ورید خواهند شد.
- تخلیه مایعات
اگر دیواره قفسه سینه و ریه‌ها با مایعات اضافی پر شده باشد پزشک برای درمان این مشکل تخلیه آن را تجویز می‌کند. این کار با جراحی یا کاتتر انجام خواهد شد.
درمان خانگی ذات الریه
برای درمان خانگی ذات الریه راه‌های گوناگونی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌باشند:
- غرغره آب نمک
- استراحت کافی
- انجام تمرینات تنفسی
- نوشیدن چای نعناع
- نوشیدن آب و مایعات فراوان
- استفاده از مرطوب‌کننده‌ها
- مسکن و کاهش‌دهنده تب مثل استامینوفن و ایبوپروفن
- داروهای سرکوب کننده سرفه
درمان ذات الریه با وازلین
یکی دیگر از روش‌های درمان خانگی ذات‌الریه استفاده از وازلین می‌باشد. این بیماری یک عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی می‌باشد که باید برای درمان آن از داروهای مناسب استفاده کرد. ممکن است درمان سینه پهلو با وازلین باعث ایجاد عوارض جانبی ناخواسته گردد.
جمع بندی
طبق این مقاله نتیجه می‌گیریم که ذات الریه یا پنومونی یک بیماری ریوی است که می‌تواند از عوامل مختلفی نظیر باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها ناشی شود. علائم این بیماری شامل تب و لرز، تنگی نفس، سرفه خلط دار و خستگی می‌باشد. این بیماری می‌تواند از انواع مختلفی با منشا باکتریایی، ویروسی و مایکوپلاسمایی باشد. برای جلوگیری از مبتلا شدن به ذات الریه، انجام واکسیناسیون مناسب، رعایت بهداشت و پیروی از یک رژیم غذایی مناسب مهم است. برای درمان این بیماری نیز می‌توان از طریق دارو درمانی، اکسیژن درمانی و درمان خانگی اقدام کرد.
