سردرد کلاستر چیست؟ سردردی بسیار دردناک که برای بیمار غیر قابل تحمل است! این سردرد می‌تواند موقتی یا دایمی باشد! گاهی نیاز به درمان دارد! در برخی فصول شیوع این سردرد‌ها افزایش پیدا می‌کند! اما چقدر درباره‌ی سردرد کلاستر می‌دانید؟ تا حالا چیزی درباره‌ی آن شنیده‌اید؟ اگر شما هم دچار سردرد‌های ناگهانی و شدیدی هستید و یا در اطرافیانتان این سردرد‌ها را دیده‌اید، حتما تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
سردرد کلاستر چیست؟
سردرد خوشه‌ای یا کلاستر سردردی دردناک و یک طرفه‌ی سر است. این سردرد معمولا به صورت دوره‌ای رخ می دهد و به مدت چند روز یا حتی چند ماه روزانه برای چند دقیقه فرد را آزار می‌دهد.
این سردرد بیشتر در ناحیه‌ی اطراف چشم و یک طرفه احساس می‌شود و آن قدر شدید است که بیماران آن را به دردی فرورونده و سوراخ‌کننده تشبیه می‌کنند. ابن سردرد به دلیل تحریک عصب سه قلو (trigeminal) مغز می‌باشد.
اپیدمیولوژی سردرد خوشه‌ای
سردرد خوشه‌ای یک سردرد بسیار نادر است؛ به طوری که تحقیقات نشان می‌دهد از هر ۱۰۰۰ نفر فقط ۱ نفر مبتلا به این نوع سردرد می‌شود. از این رو عموم جامعه اطلاعات کمی درباره‌ی آن دارند و زیاد این سردرد را نمی‌شناسند.
میزان ابتلا به این سردرد در آقایان بیشتر از خانم‌ها بوده و مردان حدود ۲ تا ۴ برابر بیشتر مبتلا می‌شوند. سردرد کلاستر اغلب در افراد بالغ (بین ۳۰ تا ۴۰ سال) دیده می‌شود؛ گر چه موارد معدودی نیز از ابتلای کودکان گزارش شده است.
این سردرد در فصل‌های بهار و زمستان شیوع بیشتر دارد و معمولا بیماران مبتلا در این فصول دچار سردرد‌ها دوره‌ای شدیدی می‌شوند.
انواع سردرد کلاستر
دو نوع سردرد خوشه‌ای وجود دارد: یکی سردرد کلاستر اپیزودیک (مکرر) و دیگر سردرد کلاستر مزمن
سردرد اپیزودیک
سردرد کلاستر مزمن یا اپیزودیک سردردی است که در دوره‌هایی فعال و پس از آن خاموش می‌شود. این سردرد‌ها در دوره‌ی فعال خود ممکن است از چند روز تا حتی یک سال هر روز فرد را برای مدتی آزار دهند. پس از آن چند ماه دوره‌ی خاموشی سردرد است و بیماران از درد رهایی پیدا می‌کنند. بیشتر افرادی که دچار سردرد کلاستر هستند، این نوع از سردرد را تجربه می‌کنند.
سردرد مزمن
تعداد کمتری از افراد به سردرد کلاستر مزمن مبتلا می‌شوند. این سردرد بسیار آزار دهنده‌تر است؛ چرا که دوره‌ی خاموشی آن بسیار کوتاه است و هر دوره می‌تواند به بیش از یک سال بینجامد؛ با این که دوره‌ی خاموشی سردرد اون زیر یک ماه باشد!
نکته‌ی مهم درباره‌ی این دو سردرد این است که سردرد اپیزودیک پس از مدتی به سردرد مزمن تبدیل شود و سردرد کلاستر مزمن نیز می‌تواند به سردرد امیزودیک تبدیل شود.
بیشتر بخوانید: انواع سردرد و ۷ روش فوری برای درمان آن
علت ایجاد سردرد کلاستر
سردرد کلاستر جزو سردرد‌های آیدیوپاتیک است؛ یعنی دلیل اصلی ایجاد آن مشخص نیست. گفته می‌شود این سردرد با هیپوتالاموس ارتباط دارد.
بیشتر بخوانید:۱۰ نشانه شایع از مننژیت؛ بیماری خطرناک مغزی بزرگسالان
عوامل خطر در سردرد خوشه‌ای
این سردرد بر خلاف بسیاری از سردرد‌های دیگر نظیر میگرن ارتباط چندانی با محرک‌هایی مانند غذا و استرس ندارد. با این وجود عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ی بروز آن را در یک فرد فراهم کنند یا حتی در صورت بروز شدت درد آن را بیشتر کنند. در ادامه با برخی از این عوامل آشنا خواهیم شد.
ژنتیک
داشتن خواهر، برادر، پدر یا مادر مبتلا به سردرد کلاستر احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. همین نشان می‌دهد ژنیتک نقش مهمی در ابتلا به این نوع سردرد دارد.
سن
سردرد خوشه‌ای در هر سنی می‌تواند رخ دهد اما پیک سنی بردز آن بین ۲۰ تا ۵۰ سال است.
جنس
به طور کلی مردان بیشتر از خانم‌ها سردرد کلاستر می‌گیرند.
سیگار
تحقیقات نشان می‌دهد آمار ابتلا به سندرم کلاستر در سیگاری‌ها بیشتر از غیر سیگاری‌ها بیشتر است. البته توجه داشته باشید ترک سیگار تاثیری برا کاهش سردرد ندارد!
الکل
نوشیدن الکل می‌تواند منجر به شدت بخشیدن درد‌های کلاستری شود. به همین خاطر به بیماران مبتلا به سردرد کلاستر توصیه می‌شود از نوشیدن الکل دوری کنند.
برخی از داروها
داروهایی مانند نیتروگلیسرین محرک درد‌های کلاستری هستند. از این رو بیماران قلبی که مبتلا به سردرد کلاستر می‌شوند، درد‌های بیشتری را متحمل می‌شوند. چرا که این بیماران نیاز دارند برای نارسایی قلبی خود از نیتروگلیسرین‌ها استفاده کنند. این داروها نیز شدت سردرد‌ها را بیشتر می‌کنند. پس اگر مشکل قلبی دارید، در صورت امکان، حتما با مشورت پزشک خود این داروها را با دارو‌های دیکر جایگزین کنید!
بیشتر بخوانید: سکته مغزی (CVA)؛ ۵ نشانه و هر آنچه که باید بدانیم
ویژگی‌های سردرد کلاستر
- سردرد کلاستر چند ویژگی خاص دارد که آن را از دیگر سردرد‌ها تمایز می‌کند:
- سردرد کلاستر به شدت به پیک خود می‌رسد، به گونه‌ای پس از گذشت ۵ الی ۱۰ دقیقه از شروع سردرد به بیشترین شدت خود می‌رسد!
- میانگین مدت زمان سردرد بین ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت نیم است. گر چه این درد‌ها می‌توانند کوتاه‌تر باشنو و فقط ۱۵ دقیقه طول بکشد یا اینکه حتی تا ۳ ساعت به درازا بکشند.
- نکته‌ی مهم درباره‌ی این سردرد، یک طرفه بودن آن است. در هر حمله فقط یک سمت سر درگیر می‌شود؛ البته ممکن است در حمله‌ی بعدی سمت مقابل درگیر شود ولی خب همان درد نیز یک طرفه خواهد بود!
- شروع درد بیشتر در ناحیه‌ی اطراف چشم می‌باشد. این درد می‌تواند قسمت‌های مختلف سر از جمله شقیقه، پیشانی یا حتی بینی و فک بالایی گسترش یابد.
- درد کلاستری آن قدر شدید است که بیماران آن را به سوزش و سوراخ شدن تشبیه می‌کند.
- میانگین تعداد حمله‌های روزانه بین ۳ تا ۸ بار است. این تعداد در افراد مختلف بسیار متفاوت است؛ به طوری که در برخی افراد تا ۸ بار در روز می‌رسد. در برخی دیگر نیز یک روز در میان این سردرد‌های شدید رخ می‌دهد.
- دوره‌ی فعال این سردرد‌ها می‌تواند بین ۲ هفته تا ۳ ماه باشد. بعد از هر دوره‌ی فعال یک دوره‌ی خاموشی وجود دارد که در آن بیمار هیچ دردی ندارد و مانند افراد عادی است. دوره‌های خاموشی حداقل ۲ هفته هستند!
- درد‌های کلاستری منظم هستند. یعنی این که معمولا حملات آن‌ها در ساعت مشخصی از روز بروز می‌کنند!
- غالبا حملات شبانه از درد‌های روزانه شدید‌تر هستند؛ به گونه‌ای که این درد‌ها ممکن است اندکی پس از خواب رفتن، شما را بیدار کنند.
بیشتر بخوانید: بیماری مغز و اعصاب؛ شایع‌ترین انواع آن
درمان سردرد کلاستر
کلاستر سردردی بسیار آزار دهنده است. سردرد کلاستر بیماری کشنده یا تهدید کننده‌ی حیات نیست اما میزان سردرد به قدری وحشتناک است که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد!
از این رو مبتلایان همواره به دنبال راهی برای درمان آن می‌باشند. متاسفانه سردرد خوشه‌ای پاسخ چندان خوبی به داروها نمی‌دهد. پاسخ به درمان این نوع سردرد حتی از میگرن هم کمتر است!
با این وجود روش‌ها و داروهایی وجود دارند که می‌توانند به کاهش درد بیمار و بهبود شرایط او کمک کنند. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
درمان دارویی
همان طور که گفتیم هیچ درمانی برای سردرد کلاستر وجود ندارد اما برخی داروها هستند که مانند مسکن عمل می‌کنند و شدت درد را کاهش می‌دهند. از جمله‌ی این داروها می‌توان به دی اچ ای (تزریقی)، تریپتان‌ها (استنشاقی) و کپسایسین (کرم موضعی) استفاده کرد.
توجه کنید که نباید به شکل همزمان دی‌اچ‌ای را با ترپیتان‌ها مصرف کرد.
اکسیژن
تنفس اکسیژن ۱۰۰ درصد می‌تواند به تسکین سردرد کمک کند.
تحریک عصب واگ
این روش را با عنوان TVNS می‌شناسند. در روش TVNS یا تحریک عصب واگ با استفاده از دستگاهی کوچک پوست ناحیه‌ی گردن را تحریک می‌کنند. در ابتدا پتانسیل وارده کم است اما به تدریج پتاسنیل الکتریکی را افزایش می‌دهند.
با افزایش تحریک الکتریکی عصب واگ تحریک شده و انقباضات کوچکی در ناحیه‌ی صورت شکل می‌گیرد که می‌تواند موجب کاهش سردرد شود. این روش درمان علاوه بر تسکین درد برای پیشگیری از حمله‌ی مجدد نیز استفاده می‌شود.
بلاک عصبی
در این روش با بلاک عصب اکسیپیتال یا پس سری، کاهش درد صورت می‌گیرد. برای این کار کورتون یا سایر بی‌حس کننده‌ها را در محل عصب تزریق می‌کنند.
این روش تنها یک روش موقتی است و مدت اثر کوتاهی دارد. از بلاک عصب اکسیپیتال معمولا فقط در بیمارانی که درد غیر قابل تحملی دارند و نمی‌توانند تا اثر داروها صبر کنند، استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: تومور مغزی چیست؟ علائم، تشخیص و راه‌های درمان آن
جراحی
جراحی‌ها روش‌های نوینی برای سردرد خوشه‌ای هستند و غالبا در افرادی که دچار سردرد‌های مزمن و دائمی شده‌اند و به هیچ یک از روش‌های تسکینی پاسخ نمی‌دهند، استفاده می‌شوند.
در جراحی‌ها عصب برای از بین بردن درد، عصب را می‌بندند یا حتی قسمتی از مغز یا سیستم عصبی را می‌برند. این روش‌ها تهاجمی هستند و می‌توانند عوارض جانبی غیر قابل جبرانی در بیمار به وجود بیاورند.
رادیو سرجری روش جراحی جدید‌تری است که در آن بدون برش در مغز یا اعصاب با استفاده از انرژی رادیویی عصب را می‌بندند. این روش کمتر تهاجمی بوده و عوارض جانبی سایر روش‌های جراحی را ندارد.
همان طور که در ابتدای مقاله به شما گفتم، در این مقاله درباره‌ی سردرد نادر ولی عذاب‌آور کلاستر صحبت کردیم. دیدیم این سردرد دوره‌های حمله و خاموشی دارد که طول این دوره‌ها و مدت زمان درد روزانه در بیماران مختلف متفاوت است. همچنین گفتیم کلاستر می تواند با ژنتیک، جنس و سن ارتباط دارد و با برخی از داروها، الکل و سیگار بدتر می‌شود.
این سردرد هیچ درمان قطعی ندارد اما روش‌های تسکینی متفاوتی وجود دارند که درباره‌ی آن‌ها صحبت کردیم. شما هم هر سوالی درباره‌ی سردرد خوشه‌ای یا کلاستر دارید، حتما در قسمت نظرات برایمان بنویسید.
