اختلال افسردگی یکی از شایع‌ترین مشکلات بهداشت روان محسوب می‌شود، چهارمین رتبه در بین بیماری‌های شایع در جهان به این اختلال اختصاص دارد. علائم افسردگی شامل کاهش تمرکز، بی‌حوصلگی، خستگی بیش از حد، غمگین بودن طولانی مدت و نشانه‌هایی از این قبیل می‌‌‌باشند. این اختلال به صورت عمده و طولانی مدت می‌تواند علائم خطرناک‌تری را در هر فرد ایجاد کند.
افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال خلقی و رفتاری که با بی‌میلی و بی‌حوصلگی می‌تواند بر احساسات، عواطف، افکار و رفتار هر فرد تاثیر بگذارد. افرادی که به این اختلال دچار هستند می‌توانند احساس ناامیدی، درماندگی، بی‌ارزشی، شرمساری، اضطراب، پوچی و ناراحتی داشته باشند. همچنین ممکن است که انگیزه و اشتیاق خود را برای انجام فعالیت‌های روزانه و همچنین فعالیت‌هایی که زمانی برای آن‌ها لذت‌بخش بوده است را از دست بدهند، نسبت به غذا بی‌اشتها و کم‌میل شوند، تمرکز خود را از دست بدهند، در برخی موارد دچار فراموشی شوند و برای تصمیم‌گیری دچار مشکل شوند، قصد انجام خودکشی داشته باشند و انگیزه‌ای برای زندگی کردن نداشته باشند.
افسردگی گاهی ممکن است که واکنشی نسبت به رویدادهای زندگی مانند اثرات برخی بیماری‌ها، مصرف بعضی از داروها، مرگ نزدیکان و… باشد، یکی از مهم‌ترین اختلالات آن به خصوص در وضعیت پیشرفته، از دست دادن تمرکز و درست تمرکز نکردن است، که در مراتب بالاتر و در حالت‌های حاد این اختلال نیز پیشرفت کرده و باعث بروز مواردی مانند جنون خواهد شد.
علائم و نشانه‌های افسردگی
این اختلال در افراد مختلف می‌تواند با علائم متفاوتی بروز کند، عامل‌های مختلفی مانند سن، جنسیت، شرایط محل زندگی و… می‌توانند به‌طور مستقیم بر روی علائم افسردگی تاثیرگذار باشند، بنابراین بر همین اساس می‌گوییم که افسردگی در همه افراد با علائم یکسان بروز نمی‌کند. اما از شایع‌ترین علائم این اختلال که در بیشتر گروه‌ها دیده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناامیدی
- احساس غم و اندوه فراوان
- فکر کردن به خودکشی
- تغییر در اشتها (بی‌اشتهایی یا پرخوری)
- تغییر در وزن
- انگیزه نداشتن
- فراموشی
- احساس گناه و بی‌ارزشی
- ناتوانی در تصمیم‌گیری
- کاهش میل جنسی
- خستگی و کاهش انرژِی
- تحریک پذیری
- عدم تمرکز
بیشتر بخوانید: پرخوری عصبی؛ بررسی عوامل و ۱۱ راهکار موثر در کاهش آن
افسردگی فصلی
این نوع، شکل دیگری از حالت افسردگی می‌باشد، این اختلال گونه‌ای از اختلال عاطفی است که ریشه در تغییر فصل‌ها دارد. این اختلال هر ساله تقریبا در زمان مشخصی شروع می‌شود و بعد از تمام شدن فصل، این اختلال نیز پایان می‌یابد. معمولا افراد مختلف در برخی فصل‌ها به خصوص در فصل پاییز، زمستان و بهار دچار عوارض جانبی ناشی از این اختلال می‌شوند. همچنین افسردگی می‌تواند در نتیجه ضعیف شدن ذهن در برابر حل کردن مسائل و مشکلات، ارائه فلسفه‌ها و… برای کنار آمدن با مشکلات روحی باشد که ذهن انسان اصطلاحا تسلیم شده و دیگر امیدی ندارد و در نهایت منجر به این اختلال می‌شود.
نوع فصلی بیشتر در نوجوانان و افراد جوان به‌خصوص در بانوان رخ می‌دهد، برای حل این مشکل سعی نکنید که به تنهایی عمل کنید و حتما در این زمینه از روانشناس و یا روانپزشک کمک بگیرید، زیرا پیشگیری و درمان به‌موقع آن برای حفظ روحیه و انگیزه و اشتیاق شما برای فصل‌های دیگر لازم است.
برخی از علائم افسردگی فصلی شامل موارد زیر است:
- کمبود انرژی برای انجام فعالیت‌های روزمره
- اختلال در خواب
- بی‌اشتهایی و تغییرات وزن
- مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری
- احساس پوچی، ناامیدی و بی‌ارزشی
- هرروز احساس افسردگی کردن
- فکر کردن به مرگ و خودکشی
- علاقه نشان ندادن به فعالیت‌هایی که زمانی از انجام آن‌ها لذت می‌بردید
تشخیص و درمان پزشکی افسردگی
برای تشخیص علائم افسردگی در هر فرد باید به این نکته توجه داشت که این اختلال در اثر بیماری خاصی مانند (دیابت، هپاتیت، سرطان و…) ایجاد نشده باشد و یا ناشی از واکنش به مرگ نزدیکان نباشد.
همچنین افسردگی ممکن است ناشی از دوره درمانی باشد، مانند مصرف داروهایی که باعث این اختلال می‌شوند، درمان‌هایی که مرتبط است شامل داروهای ضد بارداری، ضد تشنج، ضد میگرن، ضد روان‌پریشی، اینترفرون تراپی، بتابلاکرها و عوامل هورمونی و درمان در خانه می‌شود.
بیشتر بخوانید: ۱۱ روش موثر جلوگیری از بارداری
بعضی اوقات سوء مصرف مواد مخدر می‌تواند باعث پیشرفت این اختلال شود، مواردی مانند نوشیدنی‌های الکلی، آرام بخش‌ها (مثل بنزودیازوپین تجویزی)، مخدرهایی مثل مسکن‌های تجویزی و مواد مخدری مانند هروئین، روان‌گردان‌ها.
افسردگی در سنین مختلف (کودکان، نوجوانان، مردان، زنان و سالمندان)
همه انسان‌ها در دورانی از زندگی خود به‌طور طبیعی ممکن است که با بحران‌های احساسی مواجه شوند، این بحران هم ممکن است در کودکان و هم نوجوانان به وجود بیاید. در بعضی از موارد در کودکان این اختلال ممکن است با علائمی مانند اختلال در یادگیری، اختلال استرس و اضطراب، کودکان مبتلا به بیش فعالی بروز کند.
افسردگی در مردان با توجه به صفات و ویژگی‌هایی که دارند، ممکن است از این اختلال خود در میان سایر افراد، خجالت‌زده و شرمنده شوند. به همین علت آن‌ها سعی می‌کنند که بیماری خود را از بقیه پنهان کنند و فقط در مقابل این بیماری و شرایط بد آن تحمل می‌کنند.
عوامل مختلفی که در افسردگی زنان نقش دارند عبارتند از: بیولوژیک باروری، تغییرات هورمونی، ژنتیک. بسیاری از بانوان در دوران قاعدگی و سندروم پیش از قاعدگی، از لحاظ جسمی و روحی بسیار ضعیف می‌شوند و ممکن است تغییرات رفتاری مانند احساس افسردگی را در این دوران تجربه کنند.
افسردگی در افراد مسن و سالمندان به‌طور معمول به‌صورت درمان نشده باقی می‌ماند، چرا که بسیاری از این افراد این اختلال را یکی از رویدادهای طبیعی افزایش سن و واکنش طبیعی در مقابل مسائل جسمی، روحی و اجتماعی مرتبط با سالخوردگی می‌دانند. به‌طور معمول این افراد برای درمان افسردگی خود اقدامی نمی‌کنند.
۴ روش موثر برای جلوگیری از افسردگی
- ورزش کنید.
ورزش روزانه نقش بسیار مفیدی در جلوگیری از این اختلال و کاهش اختلالات روحی دارد، همچنین باعث کارایی بیشتر سلول‌های مغز می‌شود. فقط به مدت نیم ساعت روزانه پیاده‌روی کنید و با انجام حرکات ورزشی به افزیش ضربان قلب و جلوگیری از احتمال ابتلا به افسردگی کمک کنید. همان‌طور که می‌دانید ورزش کردن به ترشح هورمون شادی یعنی سروتونین کمک می‌کند، بنابراین شما می‌توانید برای جلوگیری از این اختلال، به‌طور روزانه یک ورزش و سرگرمی خوب مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، گلف، رقص، شنا یا تنیس را انتخاب کرده و انجام دهید.
ییشتر بخوانید: با این ۹ حرکت یوگا در خانه، روز خود را شروع کنید
- رژیم غذایی سالم و مناسب داشته باشید.
تغذیه سالم و مناسب نقش موثری برای جلوگیری از افسردگی است، کمبود برخی از مواد مغذی در برنامه غذایی باعث بروز برخی علائم این اختلال در فرد شده و باعث تشدید این علائم در فرد می‌شود. مصرف بیش از اندازه کافئین، مشروبات الکلی و مصرف الکل، استعمال دخانیات و مواردی از این قبیل باعث تشدید علائم این اختلال می‌شوند و تاثیر منفی روی یک می‌گذارند. با گنجاندن خوراکی‌های زیر در برنامه غذایی خود از بروز افسردگی جلوگیری کنید.
- ماهی
- محصولات سویا
- غلات کامل
- سبزیجات تازه میوه‌ها
- روغن‌های مفید مثل روغن زیتون
- چای سبز
همچنین مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین ب ۱۲ می‌تواند به تثبیت خلق و خوی شما کمک کند.
بیشتر بخوانید: چه کسانی باید قرص امگا ۳ بخورند؟
- قندخون خود را کنترل کنید.
تغییرات شیمیایی مغز که به‌علت دیابت ایجاد می‌شوند با افزایش آن‌ها احتمال ابتلا به افسردگی نیز افزایش می‌یابد، مطالعات نشان می‌دهند که بیماری دیابت احتمال ابتلا به اختلال افسردگی را تا ۲ برابر افزایش می‌دهد، به همین علت برای پیشگیری از افسردگی و علائم آن توصیه می‌شود که قندخون را کنترل کنید تا به دیابت و بعد از آن نیز به افسردگی مبتلا نشوید.
- خواب کافی و باکیفیت داشته باشید.
خواب کافی و باکیفیت هم برای سلامت جسمی و هم برای سلامت روحی و روانی ضروری است، یکی از علائم افسردگی کم‌خوابی است که با تاثیر منفی روی بیمار، به تدریج طی ماه‌ها و هفته‌ها وضع بیمار را وخیم‌تر می‌کند. طبق قاعده کلی به‌طور میانگین، افراد به ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه احتیاج دارند، با انجام دادن از موارد زیر می‌توانید خواب بهتر و راحت‌تری را داشته باشید:
- قبل از خواب مدیتیشن کنید.
- از یک تشک راحت استفاده کنید.
- از مصرف کافئین در بعدازظهرها خودداری کنید.
- دو ساعت قبل از خواب، از هیچ نوع نمایشگری به‌خصوص تلفن همراه استفاده نکنید.
درمان افسردگی با دارو
ممکن است که برای درمان این اختلال به درمان حرفه‌ای نیاز نباشد، زیرا امکان دارد که این اختلال یک واکنش طبیعی به رویدادهای زندگی باشد. البته که برخی داروهای ضد افسردگی می‌توانند به درمان این اختلال نوع متوسط و شدید نیز کمک کنند.
از جدیدترنی داروهای ضد افسردگی که هم برای درمان این اختلال و هم برای سایر اختلالات مثل بی‌خوابی، درد و اضطراب استفاده می‌شوند عبارتند از:
- فلوکستین
- سرترالین
- پاروکستین
- اسیتالوپرام
- سیتالوپرام
معروف‌ترین نوع داروی ضد افسردگی، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRI) نامیده می‌شود.
عوارض جانبی احتمالی استفاده از داروهای ضد افسردگی
برخی از این داروهای ضد افسردگی ممکن است عوارض جانبی بیش‌تری نسبت به سایر داروهای درمانی روی بدن ایجاد کنند. از شایع‌ترین عوارض جانبی نام برده توسط FDA موارد زیر هستند:
- خواب آلودگی
- اسهال و استفراغ
- افزایش وزن
- مشکلات جنسی
- حالت تهوع
اضافه وزن؛ ۱۳عارضه دردسرساز و خطرناک چاقی
معمولا عوارض جانبی این داروها با گذشت زمان و به صورت تدریجی کاهش پیدا می‌کنند، به‌طور میانگین کم‌ترین عوارض را مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین دارند و بیش‌ترین عوارض را بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز دارند.
افسردگی بعد از زایمان
افسردگی بعد از زایمان، نوعی اختلال است که ممکن است در دوران بارداری و یا طی چهار هفته بعد از زایمان رخ دهد. این اختلال پریناتال نامیده می‌شود و ممکن است در دوران بارداری و پس از زایمان رخ دهد.
علائم این نوع تقریبا مشابه با علائم افسردگی هستند و گاهی ممکن است که شدیدتر و طولانی‌تر باشد، این علائم معمولا طی ۴ تا ۶ هفته بعد از زایمان یا حتی در برخی موارد حین بارداری نیز شروع می‌شوند. برخی از این موارد عبارتند از:
- دل‌درد
- سردرد
- احساس غمگینی
- استرس و اضطراب
- احساس خجالت
- خستگی مفرط
- کاهش توانایی تصمیم‌گیری و یادگیری
- ناامیدی
- عصبانیت
- تحریک پذیری
- کاهش تمرکز
- بی‌اشتهایی
- حالت تهوع
- دشواری در برقراری ارتباط با نوزاد
- کاهش شور و شوق و انگیزه
- نگرانی شدید در مورد سلامت و ایمنی نوزاد
- مشکل در مراقبت از خود یا کودک
در آخر
در این مقاله به روش‌های دارویی و درمانی برای مقابله با افسردگی اشاره کردیم، که شما با استفاده از آن‌ها و گاهی با تغییر در سبک زندگی خود و ورزش کردن می‌توانید علائم آن را در بدن خود کاهش دهید. البته بهتر است که برای درمان افسردگی به تنهایی عمل نکنید و در این زمینه از یک روانشناس و پزشک متخصص کمک بگیرید، در صورت نیاز و وجود هرگونه سوال یا ابهام در این زمینه می‌توانید نوبت مشاوره خود را در سایت نیتروطب آنلاین رزرو کنید و از خدمات مشاوره آنلاین نیتروطب استفاده کنید.
