ویروس CMV یکی از ناشناخته‌ترین ویروس‌ها در دنیای امروزی است. آیا می‌دانستید ممکن است شما همین الان بدون این که خودتان بدانید، ناقل CMV باشید؟ روش‌های پیشگیری و درمان سایتومگالوویروس را می‌شناسید؟ عارضه‌های عفونت آن چیست؟ می‌توان گفت ویروس CMV شایع‌ترین ویروس در انسان‌هاست! اما متاسفانه به دلیل نبودن آموزش‌های لازم در کشور، آمار مبتلایان روزبه‌روز در حال افزایش است. پس پیشنهاد می‌کنم تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا به پاسخ همه‌ی این پرسش‌ها دست یابید.
سیایتومگالوویروس چه نوع ویرسی حساب می شود؟
CMV (سایتومگالوویروس) ویروسی از خانواده‌ی هرپس ویروس‌هاست. هرپس‌ها خانواده‌ی گسترده‌ای از ویروس‌ها با بیماری‌ها و عارضه‌ی بالینی مختلفی را شامل می‌شوند.
این ویروس‌ها دارای DNA دو رشته‌ای بوده و ویژگی بارز آن‌ها که سبب افتراق این ویروس‌ها از سایر ویروس‌ها می‌شود، وجود لایه‌ای به نام تگونت است که کپسید را پوشانده است. ویروس‌های عامل آبله مرغان (واریسلا زوستر) و تب‌خال ( HSV1 & 2) نیز جزو این دسته هستند؛ ویژگی بارز دیگر عفونت‌های هرپسی این‌است که این ویروس‌ها به‌طور کامل از بدن پاک نمی‌شوند، بلکه در عضوی از بدن پنهان شده و در زمان ضعف ایمنی مجدد باعث ایجاد عفونت می‌شوند. اما در این مقاله می‌خواهیم به بررسی کامل ویروس CMV بپردازیم.
راه های انتقال ویروس CMV چیست؟
ویروس CMV می‌تواند از طریق ترشح‌های مایع بدن منتقل می‌شود؛ در واقع می توان گفت همه‌ی ترشح‌ها شامل بزاق، ادرار، مایعات جنسی، شیر مادر، و خون می‌توانند آن را منتقل کنند. این انتقال دایمی نیست و فقط در صورت فعال‌شدن ویروس و ایجاد علامت در ترشح‌های بدن حضور پیدا خواهدکرد.
پایداری ویروس سیتومگالوویروس در بدن
نکته‌ی جالب درباره‌ی ویروس CMV این است که وقتی وارد بدن شود، دیگر به این راحتی‌ها خارج نمی‌شود. سایتومگالوویروس در بدن دارای سیستم ایمنی سالم به‌طور پایدار باقی می‌ماند. در فرد بدون نقص ایمنی، از ورود وسروس به بدن هیچ علامتی نمی‌بینیم. برای همین است که می‌گویند ممکن است هر یک از ما مبتلا به این ویروس باشیم اما خودمان خبر نداشته باشیم!
در صورتی که ایمنی فرد کاهش یابد، این ویروس عفونت خود را نمایان میکند. این ضعف ایمنی ممکن است به علت‌های گوناگونی رخ دهد. ایدز، کسانی که شیمی درمانی را تجربه کرده‌اند، زنان باردار و بیماران خودایمنی و کسانی که داروهای ضعیف‌کننده ایمنی سیستمیک مصرف می‌کنند، مستعد ابتلا به عارضه‌های شدید این ویروس و حتا مرگ هستند.
سیتومگالوویروس در بدن چه علائمی ایجاد میکند؟
مبتلایان به عفونت این ویروس را می‌توان از نظر شدت نشانه‌ها به ۳ گروه تقسیم کرد. این ۳ گروه عبارت‌اند از:
آیا سایتومگالوویروس در بزرگسالان سالم باعث بیماری می شود؟
ویروس CMV در بدن بزرگسالان به ۳ صورت می‌تواند عمل کند؛ این ۳ دسته عبارتند از:
- بالغین بی‌علامت: همان‌طور که پیش‌تر نیز گفتیم، بیشتر بالغین در صورتی که نقص ایمنی نداشته باشند، علامتی هم ندارند.
- شبه مونونوکلیوز عفونی: برخی از بالغین نشانه‌هایی شبیه بیماری مونوکلیوز عفونی (که عامل آن ویروس EBV، از دیگر ویروس‌های خانواده‌ی هرپس می‌باشد) دارند. از عمده‌ترین این علامت‌ها می‌توان به خستگی، تب، درد عضلانی و درد گلو اشاره کرد. بعضی از بزرگسالان نیز به ندرت نشانه‌های گوارشی،کبدی (هپاتیت ویروسی)، مغزی (آنسفالیت) و نورولوژی می‌دهند.
- دچار نقص ایمنی
این‌ها عارضه‌های گوناگونی در ارگان‌های مختلف شامل مغز، ریه، دستگاه گوارش، کبد و چشم دارند:
- التهاب شبکیه که می‌تواند منجر به نابینایی شود.
- کولیت، هپاتیت و ازوفارنژیت
- انسفالیت (التهاب مغز)
- پنومونی
عفونت CMV در نوزادان باعث چه علائمی می شود؟
ویروس CMV در دوره‌ی جنینی می‌تواند از راه جفت به جنین منتقل شود و پس از تولد و در دوران نوزادب باعث بیماری شود که به آن سایتومگالوویروس مادرزادی می‌گویند. این بیماری جزو دسته‌ی عفونت‌های T.O.R.C.H نوزادان دچار عارضه‌های مختلف و خطرناکی می‌شوند. نکته‌ای مهم درباره‌ی نوزادان این است که این عارضه‌ها به تدریج ایجاد می‌شوند؛ یعنی این که ممکن است در زمان تولد، نوزاد هیچ‌گونه اختلالی نداشته باشد، اما به تدریج بیماری خود را بروز دهد.
در بدو تولد این نوزادان می‌توانند کاهش وزن و زردی داشته‌باشند؛ اما از آن‌جایی که زردی و کمبود وزن در نوزادان زیادی دیده می‌شود، نمی‌توان از آن به عنوان تشخیص ابتلا به CMV استفاده کرد. از سایر نشانه‌های CMV مادرزادی می‌توان به علامت‌های زیر اشاره کرد:
بیشتر بخوانید: زردی نوزادی یا یرقان؛ علت‌ها، علائم، تشخیص و درمان
- اختلال رشد: شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه‌ی گرفتاری به ویروس CMV نوزادی است.
- کاهش شنوایی: می‌توان گفت دومین عارضه‌ی شایع است.
- مشکل چشمی: کم بینایی و نابینایی
اختلال مغزی-ماهیچه‌ای: ضعف ماهیچه‌ها و عدم هماهنگی در استفاده از عضله
چگونه سایتومگالوویروس تشخیص داده می شود؟
از آن جایی که ویروس CMV ارگان‌های مختلف را درگیر میکند، برای تشخیص آن نیز روش‌های متفاوتی وجود دارد. ولی قطعی‌ترین راه پیدا کردن ماده‌ی ژنتیکی ویروس در عضو درگیر است
تصویربرداری
تصویر برداری یا Imaging بیشتر برای بررسی مغز و ریه استفاده می‌شود. برای بررسی مغز می‌توان از MRI و برای مشاهده‌ی ریه می‌توان از CT Scan یا رادیوگرافی قفسه‌ی سینه استفاده کرد. این یافته‌ها غیراختصاصی هستند و می‌توانند ما را به سمت عفونت ویروسی هدایت کنند، در کنار این یافته‌ها و سایر آزمایش‌ها می‌توان به تشخیص رسید.
آزمایش‌های سرولوژیک
در آزمایش‌های سرولوژی به دنبال آنتی بادی IgM و IgG علیه این ویروس هستند. نمونه‌ی مورد آزمایش، خون و ادرار مبتلایان می‌باشد. یافتن IgM با احتمال بسیار بالا عفونت CMV را مطرح میکند.
معاینه چشمی
گفتیم CMV می‌تواند به شبکیه‌ی چشم تهاجم کند. به همین دلیل در بیماران مشکوک، می‌توانیم از معاینه‌ی چشمی برای بررسی التهاب شبکیه استفاده کنیم. این بررسی هم تشخیص قطعی عفونت سایتومگالوویروس را مطرح نمی‌کند، بلکه به سایر تشخیص‌های احتمالی می‌پردازد.
بیوپسی
برای بیوپسی از بافت ریه یا مری بافت‌برداری می‌کنند. این اقدام و بررسی ویروس‌شناسی یا بافت‌شناسی روی بافت برداشته‌شده، تشخیص عفونت CMV را قطعی میکند.
برای پیشگیری از ابتلا به عفونت CMV چه باید کرد؟
از آن‌جایی که بیشترین راه انتقال ویروس از طریق ترشح‌های بدن است، موثرترین روش پیشگیری، رعایت بهداشت فردی است. رعایت بهداشت جنسی (ازجمله استفاده از کاندوم در رابطه‌ی جنسی) نیز نقش موثری در پیشگیری از ابتلا به هرپس ویروس‌ها از جمله سایتومگالوویروس دارد. به‌طور کلی می‌توانیم موارد زیر را نیز برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس نام ببریم:
1) عدم استفاده از ظرف غذا و لیوان مشترک
2) عدم برخورد با اشک و بزاق کودکان هنگام بوسیدن آن‌ها
3) ضد عفونی کردن کامل سطح‌های آلوده به ادرار کودک
4) دور انداختن پوشک کودکان
5) دور انداختن وسیله‌های یک‌بار مصرف پزشکی بعد از استفاده
برای درمان عفونت سایتومگالوویروس چه راهکارهایی وجود دارد؟
CMV هیچ درمان قطعی ندارد و در واقع عملکرد این ویروس به عملکرد سیستم ایمنی میزبان وابسته است. بنابراین درمان در بیماران مختلف، متفاوت است!
بزرگسالان با ایمنی قوی
این گروه نه تنها علامت‌ها را بروز نمی‌دهند؛ بلکه در صورت بروز نیز خودبه‌خود بهبود می‌یابند.
اختلال شکبیه
در صورت به وجود آمدن التهاب در شبکیه و کاهش بینایی، ابتدا چندین هفته باید داروهای قوی ضد ویروسی (گان‌سیکلوویر و سیدوفوویر) را به شکل وریدی به بیمار تزریق کرد و در صورت بهبود وضع عمومی، پس از آن، بیمار از قرص برای ادامه‌ی درمان استفاده کند. توجه داشته باشید که در مبتلایان به HIV این داروها کاربرد درمانی نداشته و فقط برای کنترل بیماری به کار می‌روند.
بیشتر بخوانید: بیماری ایدز AIDS پاسخ به ۱۹ سوال متداول در مورد آن
CMV مادرزادی
نوزادان مبتلا به این نوع از CMV، بیماری را تا پایان عمر خود دارند؛ پس باید درمان آن‌ها نیز تا پایان عمرشان ادامه یابد.
البته حواستان باشد که همه‌ی این‌ها، نگاه کلی درباره‌ی مصرف دارو‌هاست و پزشک شما تعیین‌کننده‌ی نوع و میزان داروی مصرفی شماست. برای مثال؛ در صورت اختلال شدید شبکیه ممکن است پزشک تزریق مستقیم دارو به چشم را تجویز کند.
جمع بندی
همان طور که در ابتدا گفتیم، در این مقاله درباره‌ی ویروس CMV با شما صحبت کردیم. فهمیدم از طریق ترشح‌های بدن انتقال پیدا میکند، بسیاری از ما بدون اینکه خودمان خبر داشته باشیم، ناقل آن هستیم و هم‌چنین با طریقه‌ی درمان آن در بیماران مختلف آشنا شدیم. CMV ویروس بسیار گسترده‌ای است و بی‌شک در یک مقاله نمی‌توان به طور کامل آن را پوشش داد. پس شما هم اگر چیزی درباره‌ی این مهمان همیشگی می‌دانید که ما به آن اشاره نکردیم یا اگر سوالی درباره دارید در قسمت کامنت‌ها برایمان بنویسید.
