یکی از رایج ترین بیماری‌هایی که در مردان رخ می‌دهد، سرطان پروستات می‌باشد که امروزه به راحتی این بیماری توسط پزشکان تشخیص داده شده و غربالگری انجام می‌شود. توصیه می‌کنیم حتما معاینه و غربالگری‌های پروستات را انجام دهید تا در صورت وجود این بیماری سریعا به درمان بپردازید.
در این مقاله شما را با سرطان پروستات، علائم و نشانه‌های آن، روش‌ها و راهکار‌های تشخیص و درمان سرطان پروستات آشنا خواهیم کرد.
فهرست محتوای نوشته
سرطان پروستات چیست؟
از رایج ترین سرطان‌هایی که در بین مردان رخ می‌دهد، سرطان پروستات است این سرطان ممکن است بر باروری آن‌ها نیز تأثیر بگذارد. به طور معمول سرطان پروستات به آرامی رشد می‌کند و به صورت غده پروستات ظاهر می‌شود. اما اگر به رشد خود ادامه دهد، افزایش پیدا کرده و اندام‌های دیگر بدن را در بر می‌گیرد. لازم به ذکر است که بعضی از سرطان‌های پروستات خوش خیم بوده و با درمان، در مدت زمان کمتری بهبود می‌یابند. اما بعضی از آن‌ها هم بدخیم هستند که به سرعت افزایش می‌یابند.
بهتر است از شکل و نقش پروستات آگاه شوید. پروستات یک غده عضلانی است که شکل آن بیضوی بوده و مایع منی را تولید می‌کند و کار آن تغذیه و انتقال اسپرم است. این غده در جلوی راست روده و زیر مثانه قرار دارد.
بیشتر بخوانید: بیماری سرطان؛ صفر تا ۱۰۰ نشانه ها، پیشگیری و درمان
نشانه‌های سرطان پروستات در مردان
ممکن است سرطان پروستات در مرحله‌های اول بدون علائم باشد.
اما اگر علائمی داشته باشد معمولا دارای یک یا چند علامت مختلف خواهد داشت. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با علائم سرطان پروستات در مراحل و سنین مختلف آشنا کنیم.
نشانه‌های ابتدایی سرطان پروستات
برخی از نشانه‌های اولیه سرطان پروستات در مردان موارد زیر می‌باشند:
- باعث اختلال در تخلیه کامل مثانه یا اختلال در شروع تخلیه ادار یا قطع آن می‌شود.
- قطع شدن یا فشار کم جریان ادرار
- تکرر ادار
- تخلیه فوری غیرقابل کنترل ادرار به‌خصوص در شب
- وجود خون در مایع منی یا ادرار
- احساس درد هنگام تخلیه ادرار و یا در موارد نادر ممکن است هنگام انزال احساس درد داشته باشند.
- اختلال در نعوظ و انزال
بیشتر بخوانید: تکرر ادرار چیست+ بررسی علل و درمان آن
نشانه‌های سرطان پروستات در جوانان
در گذشته بیشتر افرارد سالخورده و بزرگسال دچار سرطان پروستات می‌شدند، اما به تازگی بر اساس تحقیقاتی که انجام شده است، دریافته‌اند که در آمریکا حدود ده درصد از افرادی که دچار سرطان پروستات هستند، کمتر از ۵۵ سال، سن دارند. اما به طور کلی این بیماری در جوانان کمیاب است. موارد زیر از جمله علائمی هستند که احتمال دارد جوانان دچار این بیماری شوند:
- تکرر ادرار
- خون در ادرار یا مایع منی
- اختلال نعوظ ناگهانی
- احساس اضطرار برای ادرار
- مشکل هنگام ادرار و یا به سختی ادرار کردن
نشانه‌های سرطان پروستات در بزرگسالان
سرطان پروستات علائم گوناگونی دارد. از جمله علائمی که در بزرگسالان رخ می‌دهد موارد زیر می‌باشند:
- وجود خون در ادرار یا مایع منی
- ادرار کم و قطره قطره ادرار کردن
- کم حجم بودن ادرار و جریان ضعیف
- فشار کم ادرار
- تکرر ادرار
- مشکل در ادرار کردن
نشانه‌های سرطان پروستات در سالمندان
در سالمندان نیز اگر سرطان پروستات وجود داشته باشد علائم زیر در آن‌ها دیده می‌شود:
- تکرر ادرار
- بی‌اختیاری ادرار
- مشاهده خون در ادرار
- نیاز به ادرار در شب
- درد هنگام انزال
- کم فشار بودن جریان ادرار
- اختلال نعوظ
نشانه‌های سرطان پروستات پیشرفته
از جمله علائمی که در سرطان پروستات پیشرفته ظاهر می‌شوند، موارد زیر می‌باشند:
- احساس درد استخوان بیشتر در ستون فقرات، لگن یا دنده‌ها، ران و کمر درد که به صورت دائمی هستند.
- کم شدن وزن
- شکستگی استخوانی
نشانه‌های سرطان پروستات بدخیم
زمانی که سرطان به ستون فقرات انتشار یابد و بر نخاع آسیب برساند، علائمی چون موارد زیر به همراه دارد:
- ضعف و سست شدن پا
- بی اختیاری در ادرار و مدفوع
همچنین نوع دیگر متاستاز به استخوان سبب ایجاد علائمی مانند موارد زیر می‌شود:
- احساس خستگی بیشتر
- تنگی نفس
- ضربان قلب بالا
- کم خونی
- رنگ پریدگی یا سرگیجه
بیشتر بخوانید: ۱۲ نشانه کم‌خونی که حتما باید بدانید
مواردی که سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات می‌شوند.
برخی از دلایلی که سبب می‌شوند بیشتر مردان در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات باشند، موارد زیر می‌باشند:
- سن
هرچه سن مردان افزایش می‌یابد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات قرار می‌گیرند. خیلی کم پیش می‌آید که مردان کمتر از چهل سال دچار این سرطان شوند. هنگامی که DNA در بدن آسیب می‌بیند، باعث می‌شود سلول‌های پروستات مردانی که بیشتر از ۵۵ سال سن دارند تحت تأثیر قرار بگیرد بنابراین سلول‌های صدمه دیده یا غیر طبیعی پروستات از کنترل خارج شده و تومور‌هایی تشکیل می‌دهند. در نتیجه سن یکی از مهم‌ترین مواردی است که سبب می‌شود مردان به سرطان پروستات مبتلا شوند.
- سابقه خانوادگی
مردانی که در خانواده خود سابقه سرطان پروستات دارند، احتمال مبتلای آن‌ها به این بیماری بسیار بیشتر است. هر چه تعداد بیشتری از افراد خانواده دچار سرطان پروستات باشند، درصد ابتلای فرد به این بیماری هم بیشتر خواهد شد. در نتیجه سابقه خانوادگی نیز از مؤثر‌ترین عامل تاثیر گذار در ابتلا به سرطان پروستات می‌باشد.
- سیگار کشیدن
بر اساس تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، دریافته‌اند افرادی که سیگاری هستند احتمال مبتلا شدن آن‌ها به سرطان پروستات دو برابر افراد عادی است. استعمال دخانیات برای افرادی که سرطان پروستات دارند بسیار خطرناک و مرگ آور است. در نتیجه توصیه می‌کنیم با ترک سیگار از احتمال ابتلا به این سرطان جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید: آمفیزم ریوی بیماری خطرناک افراد سیگاری و ۳ راه درمان
- منطقه جهانی
در سرتاسر جهان افرادی که بر اثر سرطان پروستات فوت می‌کنند بسیار متفاوت می‌باشند. ممکن است بر اثر رژیم‌های غذایی ضعیف، وراثت، ورزش نکردن و… دچار این سرطان شوند که این موارد در سرطان پروستات بسیار تأثیر گذار هستند.
- رژیم غذایی
یکی دیگر از عوامل مهم و تأثیر گذار که سبب می‌شود مردان دچار سرطان پروستات شوند، رژیم غذایی، سبک و شیوه زندگی نادرست می‌باشد.
نحوه تشخیص سرطان پروستات
بهتر است بدانید این بیماری‌های سرطانی هر چه زودتر تشخیص داده شوند، روند درمان آن‌ها به سرعت انجام شده و نتیجه مطلوبی خواهند داشت. سرطان پروستات هم به همین شکل است. اکثرا سرطان پروستات را برای اولین بار در نتیجه غربالگری با آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) یا آزمایش دیجیتال رکتال (DRE) تشخیص می‌دهند.
لازم به ذکر است که سرطان‌های زودرس پروستات به طور معمول بدون علائم هستند، ولی سرطان‌های پیشرفته‌تر بعضی مواقع علائمی ایجاد می‌کنند که اولین بار می‌توان به وجود این بیماری پی برد.
در ادامه شما را با برخی از راه‌های تشخیص سرطان پروستات آشنا خواهیم کرد:
- آزمایش دیجیتال رکتال (DRE)
در این نوع آزمایش پزشک با استفاده از دستکشی که به روغن آغشته شده است، با یک انگشت از راه مقعد شما وجود سرطان پروستات را بررسی کند. باتوجه به اینکه پروستات در کنار روده قرار دارد این کار انجام می‌شود. اگر دکتر تشخیص دهد که ناهنجاری‌هایی در بافت، شکل یا اندازه غده وجود دارد، به شما توصیه می‌کند تا آزمایش‌های بیشتری انجام دهید.
- آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA)
در این نوع آزمایش ابتدا یک نمونه خون از رگ بازوی شما گرفته می‌شود، سپس این خون مورد آزمایش قرار گرفته و ماده‌ای که به طور طبیعی توسط غده پروستات شما تولید می‌شود را تحلیل و بررسی می‌کنند. اگر مقدار کمی از PSA در خون شما مشاهده شود طبیعی است ولی اگر بیشتر از حد نرمال باشد، نشان می‌دهد عفونت پروستات، التهاب، بزرگ شدن و یا سرطان دارید.
در افراد سالم در هر میلی لیتر خون، کمتر از چهار نانو گرم PSA وجود دارد. بنابراین در افرادی که میزان PSA آن‌ها کمتر از چهار نانو‌گرم است، نشان دهنده سرطان نیست. همچنین مردانی که سطح PSA آن‌ها بین چهار تا ده است که اکثرا به آن محدوده مرزی می‌گویند، حدود یک در چهار امکان ابتلا به سرطان پروستات را دارند. اما اگر میزان PSA بیشتر از ده باشد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات بالای پنجاه درصد است.
هنگامی که آزمایش DRE یا PSA را انجام دادید و پزشک تشخیص داد که ناهنجاری‌هایی وجود دارد، برای اینکه مطمئن شود سرطان پروستات دارید شما را به آزمایش‌های دیگری نیز می‌فرستد این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- سونوگرافی
دکتر با استفاده از سونوگرافی شما را معاینه می‌کند تا غده پروستات را بیشتر بررسی کند. ابتدا یک کاوشگر کوچک به نام پروب که شکل و اندازه‌ای شبیه به سیگار دارد را از طریق مقعد وارد روده شما می‌کند. سپس این کاوشگر با استفاده از امواج صوتی از غده پروستات شما عکس می‌گیرد تا به دقت بررسی شود.
این آزمایش در مطب یا کلینیک به صورت سرپایی انجام می‌شود که کمتر از ده دقیقه طول می‌کشد.
بیشتر بخوانید: سونوگرافی؛ روشی ساده برای تشخیص ۹ بیماری مهم
- نمونه گیری از بافت پروستات
پیوبسی پروستات روشی است که در آن از بافت پروستات نمونه برداری می‌کنند. در این روش اول مجاور پروستات را توسط آمپول بی‌حس کننده، بی حس می‌کنند بعد با سوزن مخصوص نمونه برداری، ۱۲ الی ۱۵ تکه از قسمت‌های پروستات را بر می‌دارند. و در آخر نمونه‌های گرفته شده را در ظرف مخصوص گذاشته و به آزمایشگاه پاتولوژی می‌فرستند تا تشخیص پایانی را انجام داده و مشخص شود که فرد سرطان پروستات دارد یا خیر.
- ام آر آی
در این روش فرد بیمار روی میز MRI دراز می‌کشد تا از پروستات وی تصویر برداری شود. بعد از گرفتن تعدادی تصاویر از پروستات و طرف دیگر بیمار، در همان لحظه رادیولوژیست تصاویر را بررسی و تحلیل می‌کند و یک تصویر سه بعدی از پروستات را ایجاد می‌کند که در آن به خوبی می‌توان قسمت‌های غیرطبیعی، بافت‌های آسیب دیده و ضایعات مشکوک را مشاهده و تشخیص داد.
بیشتر بخوانید: MRI یا ام آر آی چیست؟ + ۷ کاربرد رایج آن
- تست PCA3
یکی دیگر از آزمایش‌های مؤثر و دقیق که نشان می‌دهد فرد سرطان پروستات دارد، انجام آزمایش PCA3 است. در همه سلول‌های غده پروستات این ژن وجود دارد. این سلول‌ها مقدار کمی پروتئین خاص تولید می‌کنند که در ادرار وجود دارد. اگر فردی که سرطان پروستات دارد سلول‌های پروستات وی شصت تا صد برابر بیشتر از حد طبیعی پروتئین تولید می‌کنند، پروتئین‌های اضافی به ادرار منتقل می‌شوند. در نتیجه اگر در این آزمایش ادرار، پروتئین‌های بیشتری مشاهده شوند، نشان‌دهنده سرطان پروستات می‌باشند.
طی تحقیقات و پژوهش‌هایی که انجام شده است مشاهده کرده‌اند که در نود و پنج درصد از افرادی که سرطان پروستات دارند، در نمونه آزمایش آن‌ها پروتئین بیشتری وجود دارد. به طور کلی فردی که سرطان ندارد داشتن مقدار زیادی پروتئین، طبیعی و نرمال نیست.
راهکار‌های درمان سرطان پروستات
برای درمان سرطان پروستات یک برنامه درمانی توسط انکولوژیست‌ها، پرستاران، داروسازان، مشاوران و… ایجاد می‌شود. هر چه سطح سرطان پیشرفته‌تر باشد، ممکن است یک یا چند روش درمانی برای این بیماری در نظر گرفته و درمان را شروع کنند. برای اینکه درمان راحت و آسوده‌ای داشته باشید، بهتر است از گزینه‌های درمانی خود آگاهی و شناخت کامل داشته باشید.
لازم به ذکر است که این روش‌های درمانی عوارض جانبی نیز به همراه دارند. چون این درمان‌ها با هورمون‌های درمانی که برای سرطان پروستات انجام می‌شوند، بر روی ادرار، روده و مسائل جنسی شما تأثیر می‌گذارند.
همانطور که می‌دانید راه و روش‌های گوناگونی برای درمان سرطان پروستات وجود دارند، بنابراین انتخاب درست و مطمئن یکی از گزینه‌های درمان بسیار مهم است.
- برداشتن مجرای پروستات TURP
این نوع عمل بیشتر برای بیمارانی که علائم انسداد ادرار دارند انجام می‌شود که پس از آن ادرار به طور معمولی و روان خارج می‌شود. این روش عمل اغلب برای سرطان پروستات انجام نمی‌شود. در این عمل فرد بیمار بیهوش بوده و پزشک یک لوله نازک همراه با یک دستگاه به نام سیستوسکوپ وارد مجرای ادراری کرده و انسداد آن را رفع می‌کند.
بهتر است حتما قبل از عمل با گروه پزشکی درباره مراقبت‌های بهداشتی بعد از عمل و هرگونه عوارض جانبی بعد از عمل مشورت کنید و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید. معمولا مردان جوان و سالم از این عمل بهره زیادی می‌برند. اما مردان سالخورده ممکن است بیشتر در معرض عوارضی چون اختلال در عملکرد نعوض و بی‌اختیاری ادرار قرار بگیرند.
- پرتو درمانی
این روش درمانی توسط انکولوژیست پرتو نگاری انجام می‌شود. پزشک متخصص با استفاده از پرتو‌های اشعه ایکس سلول‌های سرطانی را نابود کرده و بدین صورت به درمان بیمار‌های سرطانی می‌پردازد.
این نوع درمان به صورتی است که یک برنامه به بیمار داده می‌شود که در آن تعداد جلسات پرتو درمانی مشخص شده است، فرد بیمار با شرکت در هر جلسه پرتو درمانی، طی یک دوره مشخص بیمار را درمان می‌کند.
- پرتو درمانی با پرتو‌های خارجی
یکی از رایج‌ترین روش‌های پرتو درمانی، پرتو درمانی با پرتو‌های خارجی می‌باشد. در این روش انکولوژیست پرتو درمانی با استفاده از دستگاهی که خارج از بدن قرار دارد، پرتوی اشعه ایکس را روی قسمتی که مبتلا به سرطان است متمرکز می‌نماید.
در برخی از مراکز درمانی سرطان، پزشکان از پرتو درمانی کنفور ماسی (CRT) استفاده می‌کنند که نقشه محل دقیق و شکل سرطان توسط یارانه بررسی و تشخیص داده می‌شود.
در این نوع پرتو درمانی صدمه ناشی از اشعه، به بافت‌ها و اندام‌های سالم مجاور تومور کمتر است.
از دیگر روش‌هایی که برای درمان سرطان پروستات با پرتو‌های خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد، پرتو درمانی هیپراکترسیون است. در این نوع روش بیمار هر روز دوز‌های بیشتری برای درمان سرطان استفاده می‌کند. در ادامه سایر روش‌های پرتو درمانی خارجی را شرح می‌دهیم:
براکی تراپی
در این نوع روش درمانی، به غده پروستات فرد بیمار به صورت مستقیم رادیواکتیو تابیده می‌شود که در برخی مواقع ممکن است در مدت زمان کمتری، دوز بیشتری تابیده شود و برعکس در مدت زمان طولانی‌تری دوز کمتری به پروستات بیمار ابتلا به سرطان تابیده شود.
در براکی تراپی دوز بیشتری تابیده می‌شود و معمولا کمتر از نیم ساعت طول می‌کشد. البته با توجه به نوع سرطان این پرتو درمانی باید چند بار انجام شود.
پرتو درمانی IMRT
نوع دیگری از پرتو‌های خارجی درمانیIMRT می‌باشد. این پرتو با استفاده از اسکن سی تی یک تصویر سه بعدی از پروستات ایجاد می‌کند که قبل از درمان انجام می‌شود. در این روش رایانه، تمامی اطلاعات و مشخصات سرطان پروستات مانند شکل، اندازه و مکان دقیق آن را مشخص می‌کند. بنابراین در IMRT با تابیدن دوز‌های بالای اشعه به غده پروستات، سبب از بین بردن سلول‌های سرطانی شده و همچنین باعث می‌شود صدمه کمتری به اندام‌های مجاور پروستات وارد شود.
بیشتر بخوانید: سی تی اسکن (CT-Scan) و ۷ کاربرد شگفت انگیز آن!
پروتون درمانی
پروتون درمانی یکی دیگر از پرتو درمانی با پرتو‌های خارجی می‌باشد. در این روش به جای اشعه ایکس از پروتون استفاده می‌شود که در مقایسه با درمان‌های دیگر بسیار پر هزینه است. پروتون‌ها که با انرژی زیاد تابیده می‌شوند قادر به نابودی سلول‌های سرطانی هستند.
جمع بندی
سرطان پروستات ازجمله سرطان‌های شایع برای مردان در دنیا و ایران به شمار می‌رود. زمانی که این سرطان در مرحله‌های اولیه تشخیص داده می‌شود، قابل درمان است. تقریبا کل کسانی که در مرحله‌های ۱ الی ۳ بیماری خود تشخیص داده می‌شود نسبت به کسانی که دیرتر از بیماری خود آگاه می‌شوند، شانس بیشتری جهت درمان خود دارند. سرطان پروستات معمولا دارای نشانه آشکاری نمی‌باشد، ولی اغلب به شکل مشکلاتی در تخلیه ادرار خود را نشان می‌دهد.
طبق تحقیقات انجام شده، مشخص شده است که این بیماری در افراد زیر ۴۰ سال به ندرت اتفاق می‌افتد اما مردان بالای ۵۵ سال بیشتر در معرض خطر مبتلا شدن به این بیماری می‌باشند به همین علت چکاپ و تحت نظر دکتر بودن از کارهای ضروری است که مردان می‌بایست به آن اهمیت بسیار زیادی بدهند.
