بیماری ایسکمیک قلبی از انواع بیماری‌های قلبی می‌باشد و زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به قلب کم شده و بافت قلب از دریافت اکسیژن محروم شود. معمولا کاهش جریان خون به قلب نتیجه انسداد کامل یا جزئی شریان‌های قلب می‌باشد. زمانی که مواد غذایی کافی یا اکسیژن به عضله قلب نرسد، قلب برای پمپاژ خون توانایی طبیعی خود را از دست خواهد داد. انسداد شدید یکی از شریان‌های قلب می‌تواند باعث آریتمی و یا حتی حمله قلبی نیز شود. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا شما را بیشتر با بیماری ایسکمیک قلبی آشنا کنیم.
بیماری ایسکمیک قلبی چیست؟
معمولاً این بیماری با نام‌های بیماری عروق کرونر قلب و بیماری عروق کرونری شناخته می‌شود. بر اساس مطالعات مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ایالات متحده آمریکا، این بیماری در آمریکا و در طول سال‌های اخیر شایع‌ترین علت برای حملات قلبی بوده است. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که ذرات کلسترول خون روی دیواره‌های رگ‌هایی که خون را به عضله قلب می‌رسانند جمع شوند. در نهایت، ممکن است این رسوبات که پلاک نام دارند در کنار دیواره رگ‌ها تجمع کرده و سبب ایجاد التهاب شوند.
تجمع این رسوبات در بیماری ایسکمیک قلبی باعث باریک‌تر شدن رگ‌ها خواهد شد. باریک شدن رگ‌ها می‌تواند باعث مسدود شدن جریان خون گردد. با مسدود شدن جریان خون میزان اکسیژنی که به عضله قلب می‌رسد کاهش پیدا می‌کند. به کل این فرآیند آترواسکلروز گفته می‌شود.
انواع بیماری ایسکمیک قلبی
ایسکمیک قلبی انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌باشند:
- آنژین صدری
آنژین صدری که همان درد قفسه سینه می‌باشد در اثر کاهش جریان خون به عضله قلب ایجاد می‌شود. درد آنژین صدری با احساس فشردگی و فشار قفسه سینه همراه است. این درد از پشت استخوان سینه، وسط قفسه سینه، سمت چپ و یا جلوی قفسه سینه شروع می‌شود. همچنین این درد به مرور زمان به شکم و بازوها نیز می‌رسد. این ناراحتی هیچ گونه آسیبی به قلب وارد نمی‌کند اما می‌تواند نشانه‌هایی از گرفتگی عروق کرونر و حمله قلبی باشد.
بیشتر بخوانید: آنژین صدری یا درد قفسه سینه؛ معرفی کامل + ۴ روش درمان
- آنژین پرینزمتال
آنژین پرینزمتال هم یکی از انواع ایسکمی قلبی می‌باشد که می‌تواند به دلیل تنگی شریان‌های کرونری یا اسپاسم ایجاد شود. همچنین کاهش قطر عروق کرونر هنگام اسپاسم نیز می‌تواند اکسیژن دریافتی عضله قلب را کاهش دهد. معمولا این درد اول صبح بعد از بیدار شدن از خواب و هنگام استراحت رخ دهد اما ممکن است هنگام فعالیت بدنی هم این مشکل اتفاق بیفتد. بهتر است بدانید که آنژین پرینزمتال با درد در قفسه سینه، تنگی نفس شدید و تپش قلب خود را نشان می‌دهد.
- سکته قلبی
زمانی که خون نتواند به اندازه کافی به عضله قلب برسد و قلب عملکرد درستی نداشته باشد، سکته قلبی رخ می‌دهد. این اتفاق می‌تواند موجب ایست قلبی شده و به عضله قلب آسیب برساند، همچنین لخته شدن خون و حرکت آن به سمت قلب هم می‌تواند خون‌رسانی را مختل کرده و باعث سکته قلبی شود.
علائم بیماری ایسکمیک قلبی چیست؟
ممکن است در مواقعی بیماری ایسکمیک قلبی با علائم و نشانه‌های خاصی همراه نباشد. برخی از افراد ممکن است به دلیل این بیماری در ناحیه قفسه سینه خود احساس درد کنند. مهم ترین علائم و نشانه‌های بیماری ایسکمیک قلبی در انسان شامل تنگی نفس فعالیتی یا درد قفسه سینه می‌باشد که در صورت ایجاد این بیماری بهتر است حتما در اسرع وقت به متخصص قلب مراجعه کنید. علائم دیگر بیماری ایسکمیک قلبی عبارتند از:
- نارسایی قلبی:
نارسایی قلب از بیماری‌هایی می‌باشد که معمولا به دلیل بیماری ایسکمیک قلبی رخ می‌دهد. ضعیف شدن قلب برای پمپاژ خون باعث می‌شود تا به علت تجمع برخی مواد، تنفس فرد کمی دشوار شود. ممکن است نارسایی قلبی به صورت حاد یا مزمن سبب اختلال در سلامت قلب انسان شود.
- سوء هاضمه:
از دیگر علائم بیماری ایسکمیک قلبی، می‌توان به سوء هاضمه اشاره کرد. بسیاری از افراد ممکن است به دلیل بیماری CAD در ناحیه معده احساس سنگینی، درد و سوزش کنند.
- سکته قلبی:
سکته قلبی از دیگر علائم بیماری ایسکیمک قلبی می‌باشد که معمولا به دلیل نرسیدن خون کافی به قلب رخ می‌دهد و می‌بایست برای جلوگیری از بروز مجدد، هرچه سریع تر درمان شود.
- عرق کردن، تنگی نفس، ضعف، بی حالی، سبک شدن سر و… از دیگر علائم بیماری ایسکیمک قلبی هستند که ممکن است بیشتر افراد به دلیل این بیماری از آن رنج ببرند.
علل بیماری ایسکمیک قلبی چیست؟
همانطور که گفته شد بیماری عروق کرونر قلب یا ایسکمیک قلبی معمولاً به علت تجمع رسوبات چربی در دیواره عروق اطراف قلب ایجاد می‌شود. تجمع آتروما موجب باریک شدن عروق شده و جریان خون را به عضله قلب محدود می‌کند. اما به طور کلی علل اصلی بیماری ایسکمیک قلبی عبارتند از:
- مصرف دخانیات
مصرف دخانیات یکی از اصلی ترین علل بیماری ایسکمیک قلبی است. نیکوتین و مونوکسیدکربن که حاصل از دود سیگار می‌باشد با سرعت بیشتر قلب را تحت فشار قرار داده و باعث افزایش خطر لخته شدن خون می‌شود. همچنین سایر مواد شیمیایی موجود در دود سیگار نیز می‌تواند به پوشش شریان‌های کرونر آسیب رسانده و باعث آسیب به عروق شود. لازم است بدانید که مصرف سیگار می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری قلبی را نیز افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: کدام یک از دخانیات سمی‌تر است؟ ۱۱ خطر در کمین آن!
- فشار خون بالا
فشار خون بالا می‌تواند فشار بسیار زیادی بر قلب وارد کرده و باعث ایجاد بیماری ایسکمیک قلبی شود.
- کلسترول بالا
کلسترول، نوعی چربی می‌باشد که توسط کبد از چربی اشباع شده در رژیم غذایی ساخته می‌شود. برای سلول‌های سالم این چربی ضروری می‌باشد، اما مقدار زیاد آن در خون می‌تواند باعث ایجاد بیماری ایسکمیک قلبی شود.
- لیپوپروتئین (a) بالا
لیپوپروتئین (a) که با نام LP (a) نیز شناخته می‌شود، مانند کلسترول نوعی چربی می‌باشد که توسط کبد ساخته می‌شود. لیپوپروتئین (a) یک عامل خطر شناخته شده برای تصلب شرایین و بیماری‌های قلبی عروقی است. سطح LP (a) در خون فرد، از پدر و مادرش به ارث می‌رسد. به طور معمول این فاکتور اندازه‌گیری نمی‌شود، اما برای کسانی که در معرض خطر متوسط یا زیاد ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار دارند، غربالگری توصیه می‌شود.
- عدم ورزش منظم
اگر بی‌تحرک باشید رسوبات چربی می‌توانند در رگ‌های جمع شوند. اگر شریان‌های خون‌رسان قلب مسدود شود، می‌تواند باعث حمله قلبی شود. اگر عروق خون‌رسانی به مغز تحت تأثیر قرار بگیرد، می‌تواند منجربه سکته مغزی شود.
بیشتر بخوانید: ورزش در خانه؛ ۱۹ وسیله قابل استفاده در منزل
- دیابت
ممکن است سطح بالای قند خون منجر به دیابت شود که این مسئله می‌تواند خطر ابتلا به بیماری ایسکمیک قلبی را بیش از دو برابر افزایش دهد. چون ممکن است دیابت باعث ضخیم شدن پوشش رگ‌های خونی گردد که می‌تواند جریان خون را محدود نماید.
- ترومبوز
ترومبوز، لخته شدن خون در شریان یا ورید است. اگر در شریان کرونر ترومبوز ایجاد شود، می‌تواند از رسیدن خون به عضله قلب جلوگیری کند. معمولا این فرایند باعث حمله قلبی می‌شود.
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری ایسکمیک قلبی
اگر یکی از بستگان درجه یک شما چه زن (در سن کمتر از ۶۵ سالگی) باشد یا چه مرد (در سن کمتر از ۵۵ سالگی) باشد و به بیماری ایسکمیک قلبی نیز مبتلا شده باشد، قطعاً خطر این بیماری در فرد هم افزایش پیدا می‌کند.
تشخیص بیماری ایسکمیک قلبی
معمولا بیماری ایسکمیک قلبی پس از انجام برخی آزمایش‌ها و ارزیابی ریسک تشخیص داده می‌شود.
- ارزیابی ریسک
اگر پزشک این احتمال را بدهد که شما در معرض بیماری ایسکمیک قلبی هستید، ممکن است برای شما ارزیابی بیماری حمله قلبی، قلبی عروقی یا سکته را انجام دهد.
در ارزیابی خطر یا ریسک پزشک در مورد سابقه خانوادگی یا پزشکی از شما سوال خواهد کرد. سپس پزشک برای ارزیابی سطح کلسترول آزمایش خون را درخواست می‌دهد. همچنین ممکن است قبل از انجام آزمایش کلسترول، از شما خواسته شود تا به مدت ۱۲ ساعت ناشتا باشید. پزشک در مورد میزان انجام فعالیت ورزشی، سبک زندگی و کشیدن سیگار از شما سوالاتی را نیز بپرسد.
همه این عوامل به عنوان بخشی از تشخیص بیماری ایسکمیک قلبی در نظر گرفته می‌شوند. ممکن است برای کمک به تأیید CHD آزمایشات بیشتری نیز برایتان درخواست شود. اقداماتی که به منظور تشخیص مشکلات مربوط به قلب استفاده می‌شوند به شرح زیر می‌باشند:
- سی‌تی اسکن قلب
سی‌تی اسکن قلب می‌تواند نشان دهد که در شریان‌های قلب میزان انباشتگی کلسیم به چه میزان است. رسوب بالای کلسیم نشانه‌ای از گرفتگی و ایسکمی عروق کرونر می‌باشد.
- الکتروکاردیوگرام (ECG)
الکترودهای متصل به پوست فعالیت الکتریکی قلب یا نوار قلب را ثبت می‌کنند. ممکن است تغییر در فعالیت الکتریکی نشانه‌ای از آسیب قلبی باشد.
- آنژیوگرافی عروق کرونر
در روش آنژیوگرافی عروق کرونر یک رنگ به رگ قلب تزریق میگردد. سپس از قلب مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس گرفته می‌شود که مسیر عبور رنگ را نشان می‌دهند. این آزمایش می‌تواند به پزشک یک تصویر دقیق از رگ‌های خونی را ارائه دهد.
- تست ورزش
هنگام رکاب زدن یا راه رفتن روی تردمیل، فشار خون، ریتم قلب و تنفس فرد ارزیابی می‌شود. ورزش باعث می‌شود که قلب سریع‌تر و قوی‌تر از حد معمول فعالیت کند. همچنین از این طریق می‌توان مشکلاتی را تشخیص داد که در حالت عادی غیرقابل تشخیص و نهفته هستند.
- اکوکاردیوگرام
یک نوع تصویربرداری می‌باشد که توسط امواج صوتی کار می‌کند و پزشک متخصص از طریق آن می‌تواند عملکرد قلب را مشاهده کند.
- تست استرس هسته ای
مقادیر کمی ماده رادیواکتیو به جریان خون تزریق میگردد. پزشک می‌تواند در حین ورزش، جریان آن را از طریق ریه‌ها و قلب ببیند. این وضعیت اجازه می‌دهد تا مشکلات جریان خون شناسایی شود.
- آزمایش خون
آزمایش خون، سطح کلسترول، چربی‌های خاص، قند و پروتئین را در خون بررسی می‌کند. این کار می‌تواند وضعیت قلب را مشخص نماید.
- تصویربرداری رادیونوکلئید
این روش می‌تواند به شناسایی بیماری ایسکمیک قلبی کمک کند که آیا آسیب جدی قلبی وجود دارد یا خیر. در این روش یک ایزوتوپ رادیواکتیو به داخل رگ تزریق میگردد و یک اسکنر یا دوربین مخصوص ثبت می‌کند که چگونه از طریق قلب حرکت می‌کند. هر نوع آسیب به قلب می‌تواند محل قرار گیری منطقه آسیب دیده قلب باشد. همچنین می‌توان این روش را با یک دستگاه الکتروکاردیوگرام نیز انجام داد.
- مانیتور Holter
این دستگاه EKG قابل حمل می‌تواند به طور مداوم ریتم قلب را ثبت کند و همچنین به طور طبیعی می‌تواند ۲۴ الی ۴۸ ساعت نیز فعالیت کند.
پیشگیری از ابتلا به بیماری ایسکمیک قلبی
شما می‌توانید با انجام موارد زیر از خطر ابتلا به بیماری ایسکمیک قلبی پیشگیری کنید. این موارد شامل موارد زیر می‌باشند:
- به طور منظم ورزش کنید.
- اگر دچار بیماری دیابت هستید قند خون خود را مرتب کنترل کنید.
- سطح فشار خون را در سطح طبیعی نگه دارید.
- کلسترول خون خود را به میزان مناسب تعدیل کنید.
- چربی را در رژیم غذایی خود کمتر کنید.
- سیگار و سایر مواد دخانیاتی را ترک کنید.
درمان بیماری ایسکمیک قلبی
در تمامی درمان‌های بیماری ایسکمیک قلبی هدف، بهبود جریان خون‌رسانی به عضلات قلب می‌باشد. ممکن است پزشک بسته به شدت بیماری و وضعیت سلامتی شما دارو یا جراحی را تجویز نماید. اولین کارهایی که باید برای درمان این بیماری انجام دهید ترک سیگار و مدیریت استرس است. بیماری ایسکمیک قلبی روش‌های درمانی متعددی دارد که از مهم ترین داروهای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسپیرین:
وظیفه اصلی آسپیرین جلوگیری از لخته‌شدن خون می‌باشد. این داروی رقیق‌کننده می‌تواند باعث جلوگیری از انسداد عروق کرونر شود. البته این دارو می‌بایست حتما تحت نظر پزشک متخصص مصرف شود. چون اگر فرد بیمار مشکل انعقاد خون داشته باشد یا از داروهای رقیق‌کننده دیگری استفاده کرده باشد، این قرص می‌تواند برای سلامتی او مضر باشد.
- مورفین:
اگر درد زیاد باشد، ممکن است برای کاهش آن از مورفین استفاده گردد.
- نیترات:
گلیسیرین ترینیترات و ایزوسوربید مونونیتراتاین از جمله داروهایی هستند که به صورت اسپری زیرزبانی، قرص یا تزریق وریدی تجویز می‌شوند و شریان‌ها را گشاد می‌کنند و خون‌رسانی به قلب را بهبود می‌بخشند.
- مسدودکنندههای بتا:
از جمله بیسوپرولول، متوپرولول، نبیولول و آتنولول که می‌توانند با کاهش ضربان، فشار خون و شل کردن عضلات قلب به بهبود جریان خون‌رسانی کمک کنند.
- مسدودکنندههای کانال کلسیم:
داروهایی همچون آملودیپین، وراپامیل و دیلتیازم جزو این دسته می‌باشند، این داروها موجب شل‌شدن و گشاد شدن رگ‌های خونی شده و در قلب شما جریان خون را افزایش می‌دهند. این کار می‌تواند بار اضافی را از روی قلب شما بردارد.
داروهای کاهش‌دهنده کلسترول: داروهایی همچون سیمواستاتین، آتورواستاتین، پراواستاتی و روزوواستاتین می‌توانند مانع رسوب مواد در عروق کرونر فرد بیمار شوند و از این طریق به بهبود جریان قلب کمک کنند.
- داروهای ACE:
این داروها به کاهش فشار خون و شل شدن عروق کرونر کمک می‌کنند. اگر علاوه بر ایکسمیک قلبی به فشار خون بالا و یا دیابت مبتلا باشید ممکن است پزشک داروهایی مانند لیزینوپریل و رامیپریل را برای شما تجویز کند.
- رانولازین:
این دارو برای کاهش آنژین تجویز میگردد و عروق کرونر را شل می‌کند. همچنین ممکن است این دارو به همراه نیترات‌ها یا مسدودکنندههای بتا تجویز شود.
- داروهای ادرارآور:
این داروها نمک و آب اضافی در بدن را خارج و عملکرد قلب را بهتر می‌کنند.
- روش‌های جراحی برای درمان بیماری ایسکمیک قلبی
اگر بیماری ایسکمیک قلبی شدید باشد برای بهبود جریان خون نیاز به درمان تهاجمی‌تری است. روش‌های مبتنی بر جراحی برای درمان بیماری ایسکمیک قلبی عبارتند از:
- استنت‌گذاری و آنژیوپلاستی
در روش استنت‌گذاری یک لوله نازک و بلند به رگ وارد می‌شود و سپس با یک بالون کوچک یک سیم به ناحیه گرفتگی هدایت میگردد تا با باز شدن بالون، رگ بسته شده به حالت عادی خود برگردد. در نهایت برای باز نگه داشتن رگ، یک توری سیمی کوچک در شریان کار گذاشته می‌شود.
- جراحی بای پس عروق کرونر
در این روش، پزشک قسمتی از یک رگ را از اندام دیگری جدا نموده و در رگ مسدود شده برای ایجاد پیوند استفاده می‌کند. با عمل بای پس، خون در شریان مسدود شده مجدد به جریان در می‌آید. جراحی قلب باز فقط زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که چندین رگ قلبی دچار گرفتگی شده باشند.
- روش EECP
این عمل سرپایی و غیرتهاجمی زمانی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمانی مؤثر واقع نشده باشند.
بیشتر بخوانید: هر آنچه که بعد از عمل جراحی قلب باز باید بدانید
عوارض جانبی بیماری ایسکمیک قلبی
عوارض بیماری ایسکمیک قلبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حمله قلبی یا سکته مغزی
اگر به بیماری ایسکمیک قلبی مبتلا هستید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به حمله قلبی، لخته شدن خون یا سکته مغزی قرار بگیرید.
- سایر مشکلات قلب
بیماری ایسکمیک قلبی می‌تواند به سایر مشکلات قلب نیز منجر شود، که از جمله آن‌ها می‌توان به ریتم قلب غیر طبیعی و نارسایی قلبی اشاره کرد.
- بستری‌های مکرر
افراد مبتلا به بیماری ایسکمیک قلبی بیشتر در بیمارستان هستند.
بیشتر بخوانید: گرفتگی عروق قلب چیست؟ ۴ روش متفاوت درمان آن
جمع بندی
بیماری ایسکمیک قلبی با کاهش جریان خون در قلب و نرسیدن اکسیژن به بافت قلب ایجاد می‌شود. این بیماری شامل سه دسته آنژین صدری، آنژین پرینزمتال و سکته قلبی است. پزشک برای اینکه بتواند بیماری ایسکمیک قلبی را تشخیص دهد آزمایش‌های مختلفی تجویز می‌کند که یکی از آن‌ها نوار قلب می‌باشد.
بهتر است بدانید که درمان این بیماری به نظر پزشک متخصص بستگی دارد، اما شما می‌توانید با بهبود سبک زندگی، رژیم غذایی سالم، ورزش و… از بروز آن جلوگیری کنید.
البته گاهی هم از داروهایی همچون آسپیرین، نیترات‌ها و… برای درمان این بیماری استفاده می‌شود.
بی‌توجهی به درمان این بیماری می‌تواند عوارضی همچون آریتمی قلب، سکته‌های حاد قلبی و… را به همراه داشته باشد، بهتر است به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که لخته شدن خون، بیماری عروق کرونر و اسپاسم عروق کرونر از جمله علل بروز این بیماری به حساب می‌آیند.
