از زمان اولین اقدام برای بارداری و انجام معاینات قبل از حاملگی تا زمان باردار شدن احتمالاً یکی از دغدغه های اصلی افراد اطلاع از موفقیت آمیز بودن اقدام برای داشتن فرزند است. تردیدی نیست که مطمئن ترین روش برای تأیید تشخیص بارداری آزمایش خون است اما برخی از نشانه ها از حالت تهوع و خستگی گرفته تا قطع قاعدگی اولین علائم بارداری هستند و نشان می‌دهند که فرد حامله شده‌‌است.
در این مطلب با علائمی آشنا خواهید شد که می‌توانید با دانستن آنها متوجه بارداری خود شوید و سپس اطلاعات مفیدی در مورد تمام مراحل خود مراقبتی و مراقبت های پزشکی لازم در طول این دوران و عوارض شایع بارداری و مدیریت آنها به دست خواهید آورد.
اگر نشانه یا علامتی در دوران بارداری دارید که درباره آن احساس خطر میکنید پزشکان وماما های نیتروطب آماده پاسخ دهی به شما عزیزان هستند.
بارداری چیست؟
بارداری یا حاملگی زمانی رخ می‌دهد که در رحم یک خانم بالغ یک یا چند جنین در حال رشد هستند. بارداری پس از لانه گزینی شروع می‌شود. اگر یک سلول اسپرم با تخمک ترکیب شود تخمک بارور شده و از لوله فالوپ به سمت رحم حرکت میکند. سپس تخمک بارور شده شروع به تقسیم شدن میکند و در حین رشد یک توپی سلولی را تشکیل می‌دهد که به آن بلاستوسیست گفته می‌شود. توپی سلولی حدود ۳ تا ۴ روز پس از لقاح به رحم می‌رسد سپس برای ۲ تا ۳ روز دیگر در رحم شناور می‌ماند. اگر بلاستوسیست به پوشش داخلی رحم شما بچسبد لانه گزینی نامیده می‌شود که از آن به بعد رسماً حاملگی شروع می‌شود.
بارداری به طور رسمی زمانی آغاز می‌شود که یک تخمک بارور شده در پوشش رحم لانه گزینی کند. سپس ۲ تا ۳ هفته پس از رابطه جنسی طول می‌کشد تا بارداری اتفاق بیفتد. بارداری در واقع یک فرایند بسیار پیچیده است که چندین مرحله دارد. در این فرایند، همه چیز با سلول های اسپرم و یک تخمک آغاز می‌شوند.
نشانه های بارداری را بشناسید.
تردیدی نیست که مطمئن ترین روش برای تأیید تشخیص حاملگی آزمایش خون است اما برخی از نشانه ها از حالت تهوع و خستگی گرفته تا قطع قاعدگی اولین علائم حاملگی هستند و نشان می‌دهند که فرد باردار است.
اولین نشانه های بارداری ممکن است چند هفتۀ اول پس از بارور شدن تخمک مشاهده شود. این علایم می‌تواند از فردی به فرد دیگر و از حاملگی به حاملگی دیگر متفاوت باشد و یا حتی اصلاً متوجه هیچ علامتی نشوید. توجه داشته باشید که اینها تنها نشانه ای برای حاملگی در نظر گرفته می‌شوند و به طور قطع نمی‌توانند تأییدی برای مادر شدن باشند. برخی از این موارد که در بسیاری از زنان باردار مشاهده می‌شود و می‌تواند نشان دهندۀ حاملگی باشد در زیر آمده است:
تأخیر در پریود
عقب افتادن عادت ماهانه یکی از اولین نشانه های بارداری خانم هایی است که برای بارداری اقدام کرده‌اند. بهتر است یک هفته پس از تأخیر پریود تان یک بیبی چک تهیه کنید یا خیلی بهتر است اگر برای انجام آزمایش خون به پزشک خود مراجعه کنید. چنانچه سیکل قاعدگی تان نامنظم است این علامت نمی‌تواند به طور قطع به شما بگوید که باردار شده‌اید.
حساسیت بافت سینه و ورم پستان
یکی از اصلی ترین علائم حاملگی حساس شدن و تورم پستان ها است. این تغییرات می‌تواند شامل بزرگ شدن پستان ها، نمایان شدن رگ ها و تغییر رنگ، ترشحات پستان و برجستگی های تیرۀ اطراف نوک پستان باشد و ناشی از افزایش سطح هورمون ها، جریان خون و احتباس مایعات است. این تغییرات پستان را برای تغذیۀ نوزاد پس از تولد آماده میکند. پس از گذشت چند هفته از زمان شروع حاملگی، بدن زنان با تغییرات هورمونی سازگاری پیدا کرده و درد و حساسیت پستان ها فروکش می‌کنند.
تهوع بارداری
تهوع همراه با استفراغ یا بدون استفراغ که در هر زمانی از شبانه روز رخ می‌دهد نیز یکی از دلایل و علایم بارداری در ماه اول است. لازم به ذکر این نکته است که احساس ناخوشایند تهوع و استفراغ در تمام مادران باردار به یک شدت نیست و در برخی زنان یک تا دو ماه پس از حاملگی شروع می‌شود و برخی نیز هرگز آن را تجربه نمی‌کنند. در حالی که علت دقیق تهوع مشخص نیست اما احتمالاً هورمون ها موجب آن می‌شوند.
لکه بینی یا خونریزی
خونریزی خفیف یا لکه بینی در مورد همهٔ خانم های باردار رخ نمی‌دهد. با این حال لکه بینی جزئی ممکن است یکی از اولین علایم حاملگی باشد. این خونریزی که به عنوان خونریزی لانه گزینی شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده به دیواره رحم رسیده و خود را به آن می‌چسباند.
تکرر ادرار
افزایش و تکرر ادرار یکی از علایم حاملگی است که اغلب از حدود هفتۀ ششم بارداری آغاز می‌شود. افزایش حجم ادرار به دنبال افزایش حجم و مقدار خون در این دوران علت تکرر ادرار است. کلیه ها آب اضافی را که به مثانه می رسند به شکل ادرار دفع می کنند.
بیشتر بخوانید: تکرر ادرار چیست + بررسی علل و درمان آن
خستگی
داشتن حس خستگی شدید نیز یکی از نشانه‌های حاملگی است که در این دوران به ویژه در سه ماهۀ اول بسیار شایع و ممکن است در اواخر این دوران نیز تکرار شود. افزایش سریع و چشمگیر در سطح هورمون پروژسترون در اوایل حاملگی ممکن است علت خستگی شدید زنان باردار باشد.
گرفتگی عضلات
گرفتگی و اسپاسم عضلات و ماهیچه‌ها مثل شکم درد یا گرفتگی ماهیچه های پا در یک یا هر دو طرف هم یکی از علائم دوران بارداری است. در طول سه ماهۀ اول، گرفتگی عضلات اغلب بخاطر تغییرات طبیعی ناشی از رشد جنین است و به شکل احساس کشش در یک یا هر دو طرف شکم توصیف می‌شود. اگرچه این نشانه به عنوان علامتی برای تشخیص زود هنگام بارداری در نظر گرفته نمی‌شود اما در بسیاری از زنان باردار دیده می‌شود و یک بخش طبیعی از بارداری است.
بیشتر بخوانید: درد شکم در بارداری را جدی بگیرید!!
تغییرات خلقی
نوسانات خلق و خو یکی از نشانه های حاملگی است که می‌توان طیف خفیف تا شدیدی داشته باشد. این تغییر شدید احساسات در بارداری کاملاً طبیعی است بنابراین تلاش کنید تا در شرایط سخت و احساسی ثبات شخصیت خود را با راهکارهای موجود برای کنترل احساس خود حفظ کنید. احساساتتان را با همسرتان در میان بگذارید و اگر لازم است به مشاوره مراجعه کنید تا این دوران را با آرامش سپری کنید.
نفخ
تأثیر هورمون های بارداری می‌تواند منجر به نفخ شود و ممکن است آن را با علائم قاعدگی اشتباه بگیرید. خوردن فیبر غذایی و ورزش منظم از شدت نفخ در بارداری می‌کاهد.
یبوست
افزایش بعضی از هورمون ها در ماه اول بارداری بر حرکات روده تأثیر می‌گذارد و باعث تنبلی روده می‌شود. نتیجه چنین تغییراتی سخت شدن اجابت مزاج و ابتلا به یبوست است. البته آهن موجود در بعضی از مولتی ویتامین ها نیز می‌تواند در ایجاد یبوست در بارداری نقش داشته باشد. اما نباید به دلیل بروز یبوست مصرف مکمل ها را قطع کرد و یا کاهش داد. مصرف فیبر، پیاده روی و ورزش های هوازی مناسب مادران باردار به تصحیح حرکات روده کمک می‌کنند.
تنفر غذایی
یکی از علائم اولیه بارداری تقویت حس بویایی و افزایش حساسیت نسبت به بعضی از مواد غذایی است. این تغییر می‌تواند تهوع صبحگاهی را تشدید کند. برای کاهش تنفر غذایی تهویه مناسب خانه راهکار خوبی است.
دقت کنید که همه این علائم همیشه در اثر حاملگی بروز نمی‌کنند و گاهی نیز حاملگی اولیه یا هفته های اول بارداری علائم قابل توجهی ندارند. بهترین و قطعی ترین روش ممکن برای مطلع شدن از حاملگی و یا عدم بارداری این است که آزمایش خون برای بررسی بارداری انجام دهید.
بیشتر بخوانید: سوزش معده در بارداری؛ یک عارضه شایع اما قابل کنترل
تشخیص بارداری و تست های تشخیصی
تشخیص قطعی بارداری فقط با انجام آزمایش بتا (B hCG) امکان پذیر است.
علائم حاملگی به دلیل وجود هورمون اچ سی جی است. تست بارداری به پزشک کمک میکند که میزان هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی (hCG) را مورد بررسی قرار دهد. این هورمون را می‌توان از طریق انجام نمونه گیری ادرار اندازه‌‌گیری کرد. هورمون hCG تنها زمانی افزایش پیدا میکند که زن باردار باشد. با بارور شدن تخمک و رشد آن سلول هایی که تخمک را احاطه کرده و بعداً به جفت تبدیل می‌شوند، این هورمون را تولید می‌کنند. معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز پس از لقاح بهترین زمان برای اندازه گیری میزان هورمون HCG در خون و ادرار است.
تست بیبی چک
بیبی چک یکی از رایج ترین روش های تشخیص بارداری در خانه است که به دلیل استفاده راحت و نشان دادن سریع نتیجه در میان خانم هایی که قصد باردار شدن دارند بسیار محبوب است. این وسیله معمولاً دارای یک بخش است که باید چند قطره ادرار روی آن بریزید. بعد از چند دقیقه نتیجه به صورت یک رنگ یا علامتی خاص، مثبت یا منفی بودن بارداری را مشخص میکند.
بیبی چک نواری
یکی از رایج ترین مدل های بی بی چک موجود در بازار که در قسمت انتهای آن یک ظرف ۱ سانتی متری وجود دارد. شما باید چند قطره ادرار در این محفظه بریزید و سپس ظرف را به دستگاه وصل کنید. بعد ۲ تا ۱۰ دقیقه نتیجه تست مشخص می‌شود.
بیبی چک مستقیم
بیبی چک مستقیم نوع دیگری از تست های سریع بارداری است که باید مستقیماً روی آن ادرار کنید تا نتیجه تست بعد از ۲ تا ۱۰ دقیقه مشخص شود.
بیبی چک قطره چکانی
سومین نوع بیبی چک که به آن قطره چکانی گفته می‌شود، باید با استفاده از قطره چکان مقداری ادرار روی حفره مشخص آن بریزید و چند دقیقه صبر کنید تا نتیجه مشخص شود.
تفسیر تست بیبی چک
نتیجه مثبت بی بی چک معمولاً در کمتر از یک دقیقه با مشاهده ۲ نوار رنگی مشخص می‌شود. هرچقدر مقدار هورمون HCG بیشتر باشد، رنگ نوارها پررنگ تر خواهد بود. اگر تست با حروف مشخص شود نتیجه مثبت با مشاهده ۲ خطر قرمز با حروف C و T تعیین می‌شود.
اگر بعد از تست تنها یک نوار مشخص شود و مدت زمان تست بیشتر از ۱۰ دقیقه طول بکشد، نشان دهنده عدم بارداری است. تست منفی روی بی بی چک هایی که دارای حروف هستند، با پررنگ شدن قسمت C و کم رنگ شدن قسمت T تعیین می‌شود.
یکی دیگر از انواع نتیجه تست های سریع حاملگی، نتیجه مشکوک است. این نتیجه زمانی اتفاق می‌افتد که در فاصله بین ۵ تا ۱۰ دقیقه ۲ نوار رنگی مشاهده شود. اگر تنها نوار T نیز رنگی شود نتیجه تست درست نیست و لازم است چند روز بعد دوباره تکرار شود.
تست بارداری با آزمایش خون
سریع ترین و مطمئن ترین راه تشخیص حاملگی، آزمایش خون جهت تست بارداری می باشد. آزمایش خون بارداری بر اساس اندازه گیری هورمون بتا HCG می باشد. حدودا بعد از ۱۱ تا ۱۴ روز پس از لقاح می‌توانید جهت تست حاملگی اقدام نمایید. سطح هورمون در هفته های هشتم تا یازدهم به حداکثر می رسد و تقریبا مقدار هورمون HCG هر ۷۲ ساعت دوبرابر می شود.
اصولا بعد از ۲۰ تا ۲۵ روز از آخرین قاعدگی، مقدار هورمون HCG در ادرار بالا می رود. مقدار این هورمون در حاملگی طبیعی ۴ تا ۶ هفته بعد از شروع بارداری افزایش بسیار چشم گیری دارد و بعد از آن کم کم کاهش پیدا میکند. اما در حاملگی خارج از رحم و برداشت کل رحم و کورتاژ پس از بارداری و حاملگی مولار، روند کاهش آن بسیار سریع تر می باشد.
بیشتر بخوانید: آزمایش‌ها و غربالگری بارداری، ۱۰ نکته که نمی‌دانید
حاملگی نابجا چیست؟
در صورتی که تخمک بارور شده در مکانی خارج از رحم جایگزین شود حاملگی خارج رحم رخ می دهد که شایع ترین محل آن لوله های فالوپ است. بطور طبیعی تخمک و اسپرم در میانه لوله بهم میرسند و لقاح در لوله انجام می‌شود. سپس سلول تخم تشکیل شده با حرکت مژک های لوله به سمت رحم حرکت میکند وبعد از چند روز ( ۵ -۴ روز ) به رحم رسیده و لانه گزینی میکند. در صورتی که به هر علتی حرکت لوله مختل شود جنین در داخل لوله لانه گزینی میکند. بارداری خارج رحم درمکان های دیگر مانند تخمدان، شکم، سرویکس و … نیزممکن است اتفاق بیفتد.
علایم حاملگی خارج رحمی
در اغلب موارد حاملگی خارج رحمی طی چند هفته اول حاملگی اتفاق می افتد و ممکن است فرد حتی از بارداری خود اطلاعی نداشته باشد. لکه بینی و درد لگن و زیر شکم اغلب اولین علایم هستند اما علایم دیگر هم ممکن است وجود داشته باشد:
- درد در شانه
- تهوع و استفراغ
- ضعف و سرگیجه
- احساس سنگینی و درد در لگن
- فشار در ناحیه مقعد
- افت فشارخون
گاهی علایم خفیف بوده و در حد لکه بینی و درد مختصر هست . اما در صورتی که محصول حاملگی انقدر بزرگ شود که باعث پارگی لوله شود وضعیت خطرناک بوده و نیاز به اقدام اورژانسی دارد. در صورتی که دچار هر یک از علایم فوق شدید باید بلافاصله به پزشک متخصص زنان خود اطلاع داده و به اورژانس مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: فشار خون بارداری و ۳ بیماری خطرناک و پرعارضه در بارداری
درمان بارداری نابجا
حاملگی نابجا همیشه به درمان نیاز دارد و اینطور نیست که با صبر کردن و رشد سن بارداری تبدیل به حاملگی داخل رحمی شود. درمان ها یا به روش طبی دارویی و یا جراحی است بعد از درمان هم نیاز به چند هفته پیگیری دارید.
انتخاب روش درمان به علائم، محل حاملگی نابجا، امکان انجام پیگیری مرتب و منظم از طرف بیمار و همچنین انتخاب بیمار بستگی دارد. متوتروکسات شایع ترین دارویی است که برای درمان بارداری نابجا استفاده می‌شود و باعث توقف رشد بارداری می‌شود. در صورتی که فردی نتواند پیگیری های منظم بعد از دریافت این دارو را با انجام تیتراژ HCG انجام دهد یا بیماری زمینه‌‌ای داشته باشد که این دارو برایشان منع مصرف داشته باشد از تجویز این دارو بایستی اجتناب کرد.
همچنین در برخی افراد با وجود تجویز دارو تیتراژ HCG پایین نمی‌آید و رشد حاملگی متوقف نمی‌شود و یا پارگی لوله اتفاق می‌افتد که نیاز به درمان جراحی پیدا می‌کنند.
حین دریافت این دارو بایستی از فعالیت بدنی شدید، ارتباط جنسی، مصرف الکل، مصرف مسکن، مصرف غذاها و مکمل های حاوی فولیک اسید، مصرف غذا های نفاخ و مواجهه طولانی مدت با نور آفتاب اجتناب کنید. در صورت پاره شدن لوله، نیاز به جراحی خواهید داشت که به روش باز یا لاپاروسکوپی قابل انجام است که ممکن است برداشتن لوله نیاز باشد. البته گاهی بدون پاره شدن لوله هم جراحی الزامی است که در این موارد با دوشیدن محصولات حاملگی از انتهای لوله و بدون برداشتن یا برش روی لوله ها امکان درمان وجود دارد.
بیشتر بخوانید: دیابت بارداری | ۲ نوع، نحوه تشخیص، درمان و عوارض
کلام آخر
اگر قبل از بارداری با دکترماما یا پزشک صحبت نداشتید حالا باید اقدام کنید. به محض اینکه تشخیص بارداری انجام شد باید سونوگرافی انجام دهید. در طول بارداری باید مداوم تحت نظر مراقب سلامت خود باشید و ایشان را از تغییرات خود مطلع کنید. هر هفته ای که در بارداری پشت سر می‌گذارید فرزند شما مرحله ای از تکامل را سپری میکند. در هر کدان از این مراحل امکان دارد خطری برای جنین شما وجود داشته باشد که اگر از آن آگاه باشید ریسک خطر را برای جنین خود پایین می‌اورید پس مراجعه به پزشک پیش از بارداری، حین بارداری و پس از بارداری را از یاد نبرید.
